اختلال زبان رشدی زمانی مشاهده می‌شود که کودک در رشد زبان با مشکل مواجه شود و تا سنین مدرسه و بعد از آن هم مشکل ادامه پیدا کند. همان‌طور که می‌دانید مشکلات زبان تأثیر بسزایی بر تعاملات اجتماعی روزمره و پیشرفت در محیط کار و تحصیلی دارد. مشخص‌ترین مشکلات، در استفاده از جملات و کلمات در جهت بیان معانی است، اما برای بسیاری از کودکان، درک کردن زبان هم یک چالش به حساب می‌آید. این امر شاید مشهود نباشد اما بسیار حائز اهمیت است.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به این اختلال و هرچه لازم است درباره‌ی آن بدانید می‌پردازیم.
اختلال زبان رشدی چیست؟
اختلال زبان رشدی اختلالی ارتباطی است که باعث بروز مشکل در یادگیری، درک و استفاده از زبان می‌شود. این اختلال زبانی به عللی چون کم‌شنوایی، اوتیسم یا غفلت در محیط و ضعیف بودن محیط ارتباطی کودک بستگی ندارد. اختلال رشدی زبان روی صحبت کردن، پردازش شنیداری، گوش دادن، نوشتن و خواندن کودک اثر می‌گذارد. میزان شیوع اختلال رشدی زبان تقریبا ۷ درصد بیان شده است. اختلال زبان رشدی یک اختلال رشد عصبی است که منجر به تغییراتی در رشد مغز می‌شود، البته دلایل تفاوت‌های مغزی که منجر به اختلال رشدی زبان می‌شود، هنوز هم ناشناخته مانده است.
ریشه ژنتیکی اختلال رشدی زبان
اختلالات رشدی عصبی مبنای ژنتیکی دارد و در اصل ژنتیک در ایجاد آن موثر است. اغلب احتمال بیشتری وجود دارد که کودکان مبتلا به اختلال زبان رشدی نسبت به کودکان بدون این اختلال، پدر، مادر و یا خواهر و برادرانی داشته باشند که دچار مشکل و تاخیر در رشد زبانی بوده‌اند. توجه داشته باشید که سایر اختلالات رشدی عصبی مانند مشکلات خواندن، نوشتن و اوتیسم در اعضای خانواده‌ی یک کودک دچار اختلال رشدی زبان شایع‌تر است.
علائم اختلال زبان رشدی
- شروع استفاده از کلمات با تاخیر همراه می‌شود
- به کار بردن ترکیب کلمات و ساخت جمله با تاخیر و مشکل همراه است
- یادگیری کلمات جدید و برقراری مکالمه با افراد دیگر با چالش همراه است
- کودکان در پیروی از دستورات والدین دچار مشکل می‌شوند و این به دلیل لجبازی نیست، بلکهبه دلیل درک نکردن کلماتی است که شما می‌گویید
- در درک سوالو پاسخ به آن با مشکل مواجه‌اند و سوال شما را مدام تکرار می‌کنند
- اشتباهات دستوری فراوانی در حین صحبت کردن دارند، برای مثال به‌جای استفاده (با) حرف (از) را به کار می‌برند و در استفاده از فاعل و شناسه‌ی فعل مشکل دارند
علایم دیگر که در سنین بالاتر دیده می‌شود:
- جملات پیچیده را خیلی محدود استفاده می‌کنند
- یافتن کلمه‌ی مناسب برایشان دشوار است
- مفاهیم انتزاعی را درک نمی‌کنند
- مشکل خواندن و نوشتن در مدرسه دارند
- اشتباهات املایی و دستوری فراوانی دارند
اختلال زبان رشدی در کودکی و بزرگسالی متفاوت است
به عبارتی اختلال رشدی زبان در زمان کودکی ویژگی‌های متفاوتی نسبت به زمان بزرگسالی دارد؛ یعنی کودکی که با اختلال رشدی زبان رشد کرده است، با بالا رفتن سن ویژگی‌های متفاوتی از این اختلال را تجربه خواهد کرد. در سنین کودکی احتمالا دچار مشکلات دستوری، استفاده از کلمات و جمله‌بندی‌های نامناسب است و در سنین بالاتر این مشکلات تغییر شکل می‌دهد و ممکن است به شکل مشکلاتی نظیر عدم استفاده از جملات پیچیده و اجتناب از به‌کارگیری مکالمات دشوارتر در خواندن و نوشتن و مشکلات دستوری در استفاده از زبان دیده شود.
اختلال زبان رشدی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این اختلال باید به مهارت‌های زبانی و ارتباطی مرتبط با سن کودک خود تا حدود مطلوبی آگاه و در محیط‌هایی که کودکان دیگر حضور دارند، به مهارت‌ها و رفتارهای کودک خود در مقایسه با سایر کودکان هم‌سن توجه داشته باشید و اگر تفاوت ویژه‌ای در مهارت‌های زبانی و ارتباطی کودک مشاهده شد، حتما با گفتاردرمان کودکان مشورت کنید. تشخیص اولیه و اصلی اختلال رشدی زبان ازطریق بررسی وضعیت کودک توسط گفتاردرمان انجام می‌شود. گفتاردرمان با توجه به سن کودک و مهارت‌های زبانی که باید در آن سن کسب کرده باشد و با توجه به میزان تاخیر و مشکلات زبانی که کودک با آن مواجه است مشخص می‌کند که آیا کودک درگیر این اختلال زبانی است و یا تفاوت‌های او طبیعی است و باید به کودک فرصت بیشتری داده شود.
ارزیابی وضعیت زبانی کودک چطور انجام می‌شود؟
برای ارزیابی وضعیت زبانی کودک، در مرحله‌ی اول گفتاردرمان با والدین او مصاحبه و پرسشنامه‌های تخصصی مرتبط با رشد زبان و ارتباط را تکمیل می‌کند. در مراحل بعد مشاهده و تفسیر مستقیم کودک و بررسی ویژگی‌های زبانی او یا دیدن فیلم‌های بازی کودک و والدین مهارت‌های زبانی و ارتباطی کودک را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت تصمیم گرفته می‌شود که کودک نیاز به درمان در این زمینه دارد یا خیر.
کلام آخر
در این مطلب اختلال زبان رشدی، علل، عوامل و نشانه‌های تشخیص و درک گفتاری را شرح دادیم. لازم به ذکر است هرچه زودتر این مشکلات در کودک شناسایی شود، امکان کمک مناسب و بهبودی وضع کودکان در یادگیری افزایش می‌یابد. از همین روی با مشاهده‌ی نشانه‌هایی که در این مطلب گفته شد، بهتر است به متخصص مربوطه مراجعه کنید و تشخیص و درمان این اختلال را به او بسپارید.