آموزش مهارت‌های مالی به کودکان و نوجوانان بسیار بااهمیت است. یادگیری این مهارت‌ها باید از کودکی و در محیط خانواده و سپس در مدارس آموزش داده شود. متاسفانه در سیستم آموزشی کشور ما، هیچ مبحثی برای آموزش مدیریت مالی به فرزندان‌مان وجود ندارد. به همین خاطر بار این مسئولیت کاملا روی دوش خانواده است. پول توجیبی دادن به فرزندان یکی از راه‌های آموزش مدیریت پول است.
آموزشی که آنها را برای زندگی مالی اصولی در آینده آماده می‌کند. اگر بتوانید مبانی اصولی این مدیریت را به آنها یاد بدهید، می‌توانید از سنین پایین حس مسئولیت‌پذیری و استقلال‌طلبی را در آنها نهادینه کنید.
چه سنی مناسب دادن پول تو جیبی به بچه‌هاست؟
از زمانی که آنها با مفاهیم اعداد، شمارش، مقایسه و ارزش آشنا شدند، زمان مناسبی برای آغاز پول تو جیبی دادن است. وقتی فرزندتان بتواند از پس خرج کردن بربیاید، فرصت خوبی‌ست که به آنها پول بدهیم. معمولا بهتر است کودکان از سن 7 و 8 سالگی که وارد اجتماع می‌شوند، پول تو جیبی دریافت کنند.
از همان سنین ابتدای دبستان به آنها پول بدهید تا بتوانند روی پای خودشان بایستند و یاد بگیریند که چطور باید هزینه‌های‌شان را مدیریت کنند. در این سنین که بعد اجتماعی‌شان در حال شکل‌گیری‌ست، ماهانه مبلغ مشخصی به آنها بدهید.
پول تو جیبی می‌تواند به آنها حس استقلال بدهد و شخصیت‌شان را به یک مدیر تبدیل کند. مبلغ ماهیانه را شما تعیین کنید. مراقب تعادل در مبلغ داده شده باشید. اجازه دهید فرزند شما با انجام آزمون و خطا و کسب موفقیت، نحوه‌ی مدیریت پول تو جیبی خود را یاد بگیرد.
همان‌طور که قبلا هم به آن اشاره کردیم، متاسفانه در سیستم آموزشی فعلی کشور، مدارس هیچ اقدامی برای آموزش مباحث مالی و مدیریت پول انجام نداده‌اند. بنابراین خانواده و والدین باید این خلا را تا جایی که می‌توانند پر کنند. برای آموزش این موضوع شما باید سه اصل را در نظر بگیرید:
- موضوع مهمی که برای تعیین میزان پول تو جیبی باید در نظر داشته باشید، اوضاع مالی‌تان است. این مبلغ باید با وضع درآمدی خانواده‌ی شما هماهنگ باشد. مهم نیست باقی بچه‌های فامیل یا هم‌کلاسی‌های او چه‌قدر از پدر و مادرشان خرجی می‌گیرند، مهم این است که آنها یاد بگیرند مطابق درآمد خرج کنند.
- سن کودک یا نوجوان شما در مقدار دریافتی او هم موثر است. به عنوان مثال: یک کودک دبستانی توانایی کمتری در خرج کردن و مدیریت پول خود نسبت به خواهر یا برادر دبیرستانی خود دارد. به‌علاوه او مخارج کمتری هم دارد.
- شما باید مشخص کنید پول تو جیبی فرزندان‌تان قرار است چه منابعی را تامین کند. برای مثال: میزان پولی که بچه‌ها برای تنقلات مدرسه خرج می‌کنند با میزان پولی که آنها برای کلاس‌های تقویتی لازم دارند، متفاوت است. پس باید مخارجی که قرار است از طریق این ماهیانه تامین شود، مشخص باشد تا طبق آن مبلغ خرجی هم تعیین شود.
نکات مهمی که باید درباره‌ی پول تو جیبی بدانید
پول تو جیبی دستمزد و حقوق ماهانه نیست، بلکه راهکاری برای آموزش چگونگی مدیریت مالی و نحوه‌ی بودجه‌بندی به کودکان و نوجوانان است.
با فرزند خود درمورد اینکه چگونه درآمد کسب می‌کنید، حرف بزنید. می‌توانید درمورد اینکه چه شغل‌هایی داشته‌اید و از چه طریقی کسب درآمد کرده‌اید صحبت کنید. برای فرزندان خود از وظایف‍تان و مقدار پولی که بابت انجام آنها به دست می‌آورید، صحبت کنید. این گفت‌و‌گو به آنها نشان می‌دهد که درآمد شما از چه راهی و چگونه به دست می‌آید و چطور آن را برنامه‌ریزی می‌کنید.
وقتی از مقدار درآمد شما مطلع شوند، وقت آن است که بدانند که باید انتخاب‌های محدودی داشته باشند. به فرزند خود آموزش دهید که وقتی پولش را صرف یک کار خاص می‌کند، به این معناست که نمی‌تواند آن را برای چیز دیگری خرج کند. وقتی با او به خرید می‌روید مقدار بودجه‌ای که برای خرج کردن دارید را به او بگویید. سپس برای اینکه محددیت بودجه را درک کنند، تعداد انتخاب‌های محدود را نشان‌شان دهید. وقتی کالایی می‌خرید به آنها نشان دهید که چه مقدار از پول‌تان باقی مانده است.
زمانی که محدودیت بودجه را درک کنند، فرق بین خواسته‌ها و نیازهای‌شان را درک می‌کنند. درواقع با پول تو جیبی گرفتن یاد می‌گیرند پیش از اینکه برای سرگرمی‌های‌شان پول خرج کنند، باید موارد ضروری مانند پوشاک یا آموزش را درنظر بگیرند.
همه‌ی کودکان درک یکسانی از مفاهیم پول، پس‌انداز، سود، و خرج و مخارج ندارند. باید برای هر سن شیوه‌ی آموزشی متفاوتی ارائه دهید. برای کودکان کم سن‌و‌سال می‌توانید بازی کردن را بهانه‌ای برای آموزش مدیریت پول قرار دهید.
یکی از فعالیت‌های پیشنهادی راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار خانگی‌ست. با توجه به مهارت‌های کودک خود محصولی تولید کنید و با قیمت‌گذاری درست، آن را در خانواده و فامیل به فروش برسانید.
از این راه فرزند شما با مفهوم سود، هزینه و فروش بیشتر آشنا می‌شود و برای مدیریت پول و هزینه اعتماد به نفس بیشتری کسب می‌کند. کودک خود را تشویق کنید که با ذخیره‌ی پولش، کالا یا اسباب‌بازی گران‌قیمتی که دوست دارد بخرد. با یک قلک کودک شما می‌تواند پس‌انداز کردن را به چشم خود ببیند و یاد بگیرد.
برای پول تو جیبی دادن به فرزندتان باید دو روش مشروط و غیرمشروط را در نظر بگیرید. وقتی به فرزندتان پول تو جیبی مشروط می‌دهید، باید برای کاری که انجام می‌دهد مقدار مشخصی پول دریافت کند. فرزند شما با پول تو جیبی مشروط متوجه می‌شود که برای به دست آوردن هر چیزی باید بهای آن را بپردازد.
اما در روش مشروط شما مشخص می‌کنید که تحت هر شرایطی میزان مشخصی پول به فرزندتان می‌دهید. اینکه به کودک یا نوجوان خود چطور پول دهید را باید باتوجه به شرایط خودتان مشخص کنید.
مدت زمان زیادی طول می‌کشد که فرزندتان یاد بگیرد چطور پولی که به او می‌دهید را مدیریت کند. جای نگرانی نیست. سعی کنید صبور باشید و با راهنمایی‌های خود، به آنها در چگونگی خرج کردن پول‌های‌شان کمک کنید.
هر چقدر هم طول کشید نباید ناامید شوید. هر پدر و مادری برای آموزش مفهوم پول شیوه‌ی خاصی دارد. باید با توجه به سن‌و‌سال فرزند خود شیوه‌ی مناسب را انتخاب کنید. از پول تو جیبی دادن گرفته تا پس‌انداز در قلک، آمادگی نوجوانان برای انتخاب شغل یا حتی کار نیمه‌وقت برای دانش‌آموزان، همگی راهکارهایی‌ست که می‌تواند آنها را با مفاهیم مالی آشنا کند.