خواب یکی از اساسی‌ترین نیازهای بدن انسان، به‌خصوص کودکان در حال رشد است. خواب کافی و مناسب نه‌تنها برای رشد جسمی کودکان ضروری است، بلکه بر توانایی یادگیری و رفتاری آن‌ها موثر است و اهمیت فراوانی دارد. اما زمانی که کودکان دچار اختلالات خواب شوند، ممکن است تاثیرات منفی بر سلامتی و عملکرد روزانه‌شان بگذارد. در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به چند اختلال رایج در خواب کودکان، دلایل و روش‌های درمانی موثر بر آن پرداخته‌ایم.
اختلال خواب کودک به چه معنا است؟
اختلال خواب در کودکان به هر نوع مشکلی گفته می‌شود که بر کیفیت، زمان یا میزان خواب آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. اختلال در خواب می‌تواند بر رشد جسمانی، عاطفی و رفتاری کودکان اثر بگذارد. این اختلالات شامل مشکلاتی مانند مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن‌های مکرر در طول شب، خروپف، کابوس‌های شبانه و ترس از خوابیدن می‌شود. البته چند اختلال رایج در خواب کودکان وجود دارد که بهتر است بیشتر به آن بپردازیم.
چند اختلال رایج در خواب کودکان
اختلالات خواب ممکن است در اشکال مختلفی در کودکان ظاهر شود. برخی از شایع‌ترین این اختلالات عبارتند از:
- کابوس‌های شبانه که باعث بیدار شدن ناگهانی کودک از خواب با ترس و نگرانی می‌شود
- ترس از خواب که حالتی شدیدتر از کابوس است و در طی آن کودک حین خواب شروع به فریاد‌زدن و گریه کردن می‌کند. در این شرایط کودک به سختی آرام می‌گیرد
- بی‌خوابی و یا مشکل در به خواب رفتن یا بیدار ماندن بیش از حد معمول در شب
- اختلال حرکت پاها در خواب به حرکات ناخودآگاه و تکراری پاها که می‌تواند خواب را مختل کند گفته می‌شود و حتی در مواردی راه رفتن در خواب به شکل خطرناک مشاهده می‌شود
- شب ادراری که برای مطمئن شدن از این‌که اختلال محسوب می‌شود یا نه، باید تعداد دفعات آن را مورد بررسی قرار داد
هریک از این اختلالات نشانه‌هایی دارند که والدین باید نسبت به آن‌ها آگاه باشند تا در صورت نیاز به مشاوره در اولین فرصت اقدام کنند.
علل اختلالات خواب در کودکان
حال که به چند اختلال رایج در خواب کودکان پرداختیم، دلایلی که ممکن است باعث بروز این مشکلات شود را بررسی خواهیم کرد:
عوامل فیزیولوژیکی
مانند مشکلات تنفسی از جمله آپنه خواب که می‌تواند مانع از خواب راحت شود.
عوامل روانشناختی
استرس، اضطراب و تغییرات بزرگ در زندگی مانند شروع مدرسه، طلاق والدین یا تولد یک خواهر یا برادر جدید.
شناسایی این عوامل می‌تواند در تشخیص صحیح اختلالات خواب و انتخاب روش درمانی مناسب برای آن کمک‌کننده باشد.
روش‌های تشخیص اختلال خواب در کودک
تشخیص اختلالات خواب در کودکان اغلب از طریق مشاهده رفتارهای قبل، بعد و در طی خواب میسر می‌شود. همچنین گاهی اوقات با استفاده از تکنیک‌هایی مانند پلی‌سومنوگرافی (مطالعه خواب) می‌توان اطلاعات دقیق‌تری کسب کرد.
اختلال خواب کودک درمان دارد؟
بهتر است والدین برای کمک به بهبود خواب کودکان اقداماتی که در ادامه به آن اشاره شده است را انجام دهند و در صورت ادامه‌ی بروز اختلالات، پس از مشورت با روانشناس متخصص، درمان را که معمولاً شامل رفتاردرمانی و تغییرات سبک زندگی است پیش بگیرند. برخی از راهکارهای رفتاری شامل تنظیم محیط خواب، ایجاد یک برنامه خواب منظم و تکنیک‌های آرام‌سازی قبل از خواب است.
نکاتی که والدین باید به آن توجه کنند:
- حدود شش ساعت قبل از خواب هیچ غذا و نوشیدنی کافئین‌دار به کودکان داده نشود
- دمای اتاق خواب برای کودکان مناسب باشد
- میزان نویز در اطراف کودک کم باشد
- وعده های غذایی سنگین به کودک داده نشود
- محیط خواب کودک آرام و راحت و دارای نور ملایم باشد
- یک برنامه خواب منظم شامل ساعات خواب ثابت وجود داشته باشد
- از صفحه‌های الکترونیکی قبل از خواب استقاده نشود
با پیروی از این روش‌ها، والدین می‌توانند به بهبود کیفیت خواب کودکان خود کمک کنند و زمینه‌ساز رشد و سلامت بهتر آن‌ها در زندگی روزمره شوند. در صورت ادامه‌دار شدن اختلالات، حتما به مشاور و روانشناس مربوطه مراجعه شود.
کلام آخر
خوابیدن جزو اساسی‌ترین نیازهای هر انسان و به‌ویژه کودکان است. خواب مناسب و کافی به رشد سریع و کامل کودک کمک می‌کند. بروز هر اختلال در خواب ممکن است در ادامه منجر به بروز مشکلات بیشتری شود. در این مطلب چند اختلال رایج در خواب کودکان بررسی شد. جدا از موارد ذکرشده، شاید موارد دیگری هم بتواند موجب بروز اختلال در خوابیدن شود. بهتر است والدین با بررسی و پیگیری منظم و مراجعه به روانشناس، این معضلات را حل و به داشتن خوابی راحت برای کودک کمک کنند.