تابستان فقط فصل میوه‌های جذاب، استخر و ساحل نیست! گرما و ماندن در آفتاب می‌تواند حسابی دردسر ساز شود و سلامتی را به‌خطر اندازد. هر سال گرمازدگی در تابستان افراد زیادی را راهی بیمارستان می‌کند. اما خوشبختانه با آگاهی از روش‌های پیشگیری از گرمازده شدن و کمی احتیاط، می‌توانیم از تابستان لذت ببریم و سالم بمانیم.
در این نوشته از «همراهتم» می‌خواهیم ببینم تعریف گرمازده شدن چیست، گرمازدگی در تابستان چه انواعی دارد و با چه راهکارهایی می‌توانیم در گرمای تابستان مراقب سلامتی خود باشیم.
به چه شرایطی گرمازدگی می‌گوییم؟
سالانه از هر ۱۰۰ هزار نفر امریکایی، ۲۰ نفر گرمازدگی شدید را تجربه می‌کنند. گرمازده شدن وضعیتی‌ست که دراثر ماندن در دمای بالا، به مدت طولانی و معمولاً همراه با کم آبی رخ می‌دهد و باعث از کار افتادن سیستم کنترل دمای بدن می‌شود. سپس، بدن توانایی دفع گرما را از دست می‌دهد. افراد مسن و نوزادان بیشتر درمعرض آسیب هستند. ولی همه‌ی افراد، حتی ورزشکاران باید مراقب گرمازدگی در تابستان باشند.
انواع گرمازدگی کدامند؟
۱. کرامپ گرمایی
گرفتگی عضلانی در اثر گرما، کرامپ گرمایی (Heat Cramps) نامیده می شود. زمانی که بدن با عرق کردن الکترولیت یعنی نمک و دیگر مواد مهم را از دست می‌دهد، کرامپ گرمایی رخ می دهد. کرامپ گرمایی را با گرفتگی ماهیچه‌ها در بازو و پا تجربه می‌کنیم. با نوشیدن مایعات، آب از دست رفته را به بدن برمی‌گردانیم.
۲. خستگی گرمایی
خستگی گرمایی (Heat exhaustion) جدی‌تر از کرامپ گرمایی‌ست. در این شرایط، دمای بدن به ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسد و درصورتی‌که گرما ادامه پیدا کند، به سکته‌ی گرمایی منجر می‌شود.
۳. استرس گرمایی
افرادی که ساعت‌های طولانی در فضای باز و در معرض گرما هستند، بیشتر به استرس گرمایی (Heat stress) دچار می‌شوند. آتش‌نشان‌ها، کارگران معدن و کارگران ساختمان استرس گرمایی را تجربه می‌کنند. اما این عارضه منحصر به این دسته افراد نیست و هر کسی زمان طولانی در هوای گرم بماند، نشانه‌های استرس گرمایی، مانند سرگیجه، ضعف، تهوع و سردرد را تجربه می‌کند.
۴. سکته‌ی گرمایی
شدیدترین نوع گرمازده شدن، سکته‌ی گرمایی (Heatstroke) است. در سکته‌ی گرمایی خطر مرگ وجود دارد و کارکرد مغز و ارگان‌های بدن به خطر می‌افتد. در این شرایط بدن با از دست دادن هوشیاری و تمرکز، گیجی، کاهش تعریق و نبض ضعیف یا تند نشان می‌دهد به وضعیت خطرناکی رسیده و باید سریع درمان شود.
۶ راهکار ساده برای پیشگیری از گرمازدگی در تابستان
۱. آب بنوشید
اگر قرار است مدتی در فضای باز باشید، حتما آب کافی همراه ببرید. گرمازدگی در تابستان با کم شدن مقدار آب و نمک بدن رخ می‌دهد. پس منتظر تشنگی نمانید و هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه آب بنوشید. نکته‌ی مهم این است که نوشیدنی‌های شیرین، کافئین‌دار و الکل‌دار، نه‌تنها کمکی نمی‌کنند، بلکه اوضاع را بدتر خواهند کرد.
۲. لباس تابستانه به تن کنید
لباس‌هایی به رنگ روشن، خنک، گشاد و نازک، احتمال گرمازدگی را کم‌تر می‌کنند. لباس‌های ضخیم و تیره مناسب فصل سرما هستند و مانع از تبخیر عرق از سطح بدن می‌شوند. استفاده از کلاه‌های لبه‌پهن هم کمک‌کننده است.
۳. ورزش نکنید
بهتر است فضای بسته را برای فعالیت بدنی انتخاب کنید. باشگاه ورزشی یا خانه برای ورزش مناسبند. صبح که تابش آفتاب ملایم‌تر است و از شب قبل کمی خنکی باقی مانده، زمان خوبی برای فعالیت بدنی در فضای باز به‌‌حساب می‌آید. با این‌همه، اگر عادت به ورزش در دمای بالا ندارید، از زمان‌های کوتاه شروع کنید. اگر تپش قلب یا سرگیجه را تجربه کردید، دست از ورزش بکشید و در جای خنک استراحت کنید.
۴. در ماشین نمانید
هوای داخل ماشین همیشه گرم‌تر از بیرون است. کافی‌ست ماشین به‌مدت ۱۰ دقیقه پارک شده باشد. آن وقت است که دمای آن ۲۰ درجه از دمای محیط بیرون بیشتر می‌شود. هرگز کودک یا حیوان خانگی را در ماشین پارک‌شده رها نکنید. گول سایه و پنجره‌ی باز را هم نباید خورد که اثر چندانی ندارد.
۵. در خانه بمانید
در گرم‌ترین روزهای سال و همچنین گرم‌ترین ساعت روز تا حد ممکن در فضای بسته و با تهویه مناسب) بمانید. اگر در فضای باز کار می‌کنید یا لازم است در روزهای گرم بیرون از خانه باشید، بهتر است در فاصله‌های زمانی کوتاه به جای خنک بروید. تا جای ممکن در سایه بایستید و نوشیدن مایعات را فراموش نکنید.
۶. عینک و ضدآفتاب بزنید
هر طور شده باید از بدن‌مان درمقابل تابش آفتاب و گرما محافظت کنیم. عینک آفتابی و کرم ضدآفتاب با SPF دست‌کم ۱۵ در تابستان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در استفاده از کرم ضدآفتاب خسیس نباشید. با یک لایه‌ی کامل پوست را بپوشانید و هر ۲ ساعت یک بار، کرم را تمدید کنید. اگر زیاد عرق کردید، یا شنا می‌کنید و کرم از روی پوست پاک می‌شود، زودتر از ۲ ساعت ضدآفتاب را تمدید کنید.
روش‌های درمان گرمازدگی
- فعالیت نکنید و به محل خنکی بروید که هوای آن تهویه می‌شود.
- اگر لباس تنگ یا ضخیم به تن دارید، عوض کنید و به‌جای آن لباس گشاد و خنک بپوشید.
- برای جبران الکترولیت از دست رفته، نوشیدنی نمک‌دار بنوشید. چند دانه نمک در لیوان آب کمک‌کننده است. سراغ نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و قهوه نروید.
- کمپرس سرد روی پوست به خنک شدن بدن کمک می کند.
- اگر پوست تحریک و قرمز شده، آن را نخارانید.
- عضلات منقبض را به آرامی حرکت دهید و بکشید.
- اگر کسی دچار سکته‌ی گرمایی شده با اورژانس تماس بگیرید.
- تا رسیدن اورژانس، کمپرس یخ را روی گردن، زیر بغل و کشاله‌ی ران قرار دهید. هیچ دارویی مانند اسپرین و استامینوفن به او نخورانید. فقط بدن او را با آب سرد، خنک نگه دارید.
سخن پایانی
گرما و آفتاب تابستان، تنظیم دمای بدن را بر هم می‌زند. عرق کردن باعث از دست رفتن مایعات بدن شده و اگر ادامه پیدا کند، خطرناک می‌شود. اگر دمای بدن از ۴۰ درجه بالاتر رود، باید مراقبت‌های گرمازدگی را شروع کنید.
گرمازدگی شدید یا سکته‌ی گرمایی (Heat stroke) سلامتی را به‌خطر می‌اندازد و نیاز به درمان فوری دارد. چراکه در شرایط گرمازدگی شدید امکان صدمه به مغز، قلب، کلیه‌ها و ماهیچه‌ها وجود دارد. در این نوشته با راهکارهای پیشگیری از گرمازده شدن و درمان آن آشنا شدید. شما تابستان، آفتاب و ساحل را ترجیح می‌دهید یا زمستان و برف و سرما؟ در کامنت برای ما بنویسید.