دنیای پرشتاب امروزه با تغییرات سریع و غیرقابل‌پیشبینی همراه است و رشد و بقا برای سازمان‌ها و کسب‌وکارها از گذشته دشوارتر تلقی می‌شود. در این اوضاع، وجود ابزارهای کاربردی برای فهم جهان بسیار ضروری است. برای مثال ووکا vuca یکی از همین ابزارها است که در دهه‌ی ۹۰ میلادی معرفی شد.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم درباره‌ی مدلvuca ، اهمیت، مزایا و معایب مدیریت در دنیایی که ووکا می‌سازد صحبت می‌کنیم.
VUCA چیست؟
این واژه از حروف ابتدایی ۴ کلمه‌ی Volatility (نوسان)، Uncertainty (عدم قطعیت)، Complexity (پیچیدگی) و Ambiguity (ابهام) برداشته شده است. این واژه اولین‌بار در سال ۱۹۸۷ در کالج ارتش آمریکا برای بررسی تجربیات جنگ شوروی با افعانستان در زمان جنگ سرد به کار برده شد، اما در سال ۱۹۹۱ اصول ووکا به شکل عمومی چاپ شد و تا به امروز کسب‌وکارها و سازمان‌های مختلف از آن برای رشد و بقا در دنیای در حال تغییر بهره بردند.
ووکا روشی برای درک دنیا و تلاشی برای برنامه‌ریزی و تعیین راهبرد در آن است. در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم هریک از ۴ کلمه‌ی مذکور را تشریح کرده‌ایم تا با دنیای ووکا (VUCA world) بیشتر آشنا شویم.
نوسان
در دنیای مدرن، تنها چیزی که تغییر نمی‌کند خود تغییر است. بنابراین نوسان در مسائل گوناگون حتما اتفاق می‌افتد. مثلا ممکن است مسیر یک جریان اجتماعی در زمان کوتاهی تغییر کند یا قیمت‌ها ناگهان افزایش یا کاهش یابد. ممکن است رویداد کوچکی باعث بروز نوسان در بازارها و تغییر نظرات افراد شود. مثلا محتوایی که فرد ناشناسی در فضای مجازی منتشر می‌کند یا یک افشاگری نوسان‌های زیادی در جنبه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد می‌کند. سازمان‌ها و کسب‌وکارها براساس ماهیت خود، کم یا زیاد از این نوسان‌ها تأثیر می‌پذیرند.
این نوسان‌ها می‌توانند اجرای برنامه‌های ازپیش‌طراحی‌شده را دچار مشکل کنند. انعطاف‌پذیری و توانایی سازگاری با این نوسان‌ها احتمال بقا یافتن سازمان‌ها را بیشتر می‌کند.
عدم قطعیت
در دنیای ووکا، در مسائل متفاوت عدم قطعیت دیده می‌شود؛ تحلیل‌ها دقیق نیستند و متغیرها انقدر زیاد یا غیرقابل‌اندازه‌گیری هستند که پیش‌بینی قطعی نتایج مقدور نیست. روابط علت و معلولی در چنین دنیایی شفاف نیستند و نمی‌توان تصویر دقیقی از آینده داشت. مثلا آیا ممکن است نتیجه‌ی قطعی یک جنگ یا مسابقه‌ی ورزشی را مشخص کرد؟ پس نمی‌توان با تکیه بر آمار، تجربیات و دانش گذشته، آینده را پیش‌بینی کرد. این وضع را فقط با توانایی یادگیری مستمر و تقویت قدرت تصمیم‌گیری در زمان کوتاه به همراه تحمل ریسک می‌توان مدیریت کرد.
پیچیدگی
پیچیدگی مشخصه‌ی اصلی دنیای امروزی است. به علت وجود تعداد زیادی متغیر که روی هم اثر می‌گذارند و باهم رابطه دارند، پدیده‌هایی که در اطراف‌مان رخ می‌دهد پیچیده هستند. پیچیدگی در دنیای طبیعی و دنیای انسانی مشاهده می‌شود. در دنیای پیچیده، قادر نیستیم به تمام متغیرها و نوع رابطه‌ی آن‌ها پی ببریم، به همین علت عدم قطعیت در مدل‌های ما برای توصیف هرکدام از مسائل پیچیده وجود دارد. مثلا توسعه یافتن یا توسعه نیافتن جوامع مسئله‌ای پیچیده است که به‌رغم سال‌ها پژوهش، هنوز مدل دقیقی برای توصیف آن وجود ندارد.
ابهام
ابهام در جهان VUCA به‌معنای دشواری فهم دقیق موقعیت و تعریف مسئله است. داده‌ها ممکن است به‌درستی دریافت یا تفسیر نشوند. در این حالت نمی‌توان تصویر دقیقی از وضع فعلی داشت. درواقع از آن‌جایی‌که ما همواره به همهی داده‌های موجود دسترسی نداریم، همیشه در وضعیت ابهام وجود دارد. بورس نمونه‌ی بارزی از ابهام در دنیای امروز است. ما به‌عنوان سهام‌دار به تمام داده‌های موجود دسترسی نداریم و درنتیجه نمی‌دانیم که اوضاع قیمت تمام سهام‌ها در حال حاضر دقیقا چقدر است و در آینده چگونه خواهد شد.
اهمیت ووکا
ووکا مدلی مناسب برای فهم دنیای مدرن است. این مدل به شما نمی‌گوید که باید چکار کنید، بلکه صرفا سبب فهم بهتر جهان می‌شود. این‌که شما به‌عنوان رهبر یک کسب‌وکار، سازمان و یا حتی سهام‌داری خرد با این فهم چه کنید، موضوع دیگری است. در ادامه اهمیت و ضرورت استفاده از ووکا به‌عنوان مدلی برای درک دنیا را در چند مورد ذکر کرده‌ایم:
-
تصمیم‌گیری در دنیای پیچیده
با استفاده از ووکا درک می‌کنید که جهان پیچیده است و متغیرهای گوناگون چطور ممکن است تأثیراتی پیش‌بینی‌نشده به همراه داشته باشد. فهم این نکته تصمیم‌گیری و حل مسئله را برای شما آسان‌تر می‌کند. به بیان دیگر، شما قادر نیستید بدون فهم پیچیدگی دنیا و حوزه‌ای که در آن فعالیت می‌کنید، انتخاب درستی داشته باشید.
-
برنامه‌ریزی راهبردی
فهم نوسان‌ها، عدم قطعیت و ابهام که بخشی از مدل VUCA است، به شما چارچوبی مفهومی برای سازگاری و طراحی برنامه‌های راهبردی می‌دهد. این چارچوب رقابت‌پذیری و دوام شما در دنیای پیچیده‌ی امروزی را موجب می‌شود.
-
سازگاری
استفاده از مدل ووکا برای فهمیدن دنیا و به‌کارگیری آن منجر به افزایش سازگاری فرد و سازمان می‌شود. افراد و سازمان‌ها به‌کمک VUCA اختلال‌ها را پیش‌بینی و برای پیشامدهای احتمالی برنامه‌ریزی می‌کنند.
-
همراهی با تخریب خلاق
تخریب خلاق از ویژگی‌های دنیای مدرن است که جوزف شومپیتر اولین‌بار آن را فرایند نوآوری و تغییر در اقتصاد تعریف کرد. هنگامی که چیز جدیدی اختراع یا روش نویی برای انجام کارها ایجاد می‌شود، ممکن است روش‌ها و اختراعات پیشین به‌کلی کنار گذاشته شود. گویی تمام آنچه در گذشته روش یا فرایندی مرسوم محسوب می‌شده است، تخریب می‌شود و جای خود را به نوآوری جدید می‌دهد.
خود ووکا افراد را به مشارکت در تخریب خلاق تشویق می‌کند و نشان می‌دهد بدون نوآوری و آمادگی برای نوآوری، بقا و رشد سازمان در معرض خطر نوآوری رقبا قرار دارد. بنابراین رهبران کسب‌وکارها باید هرچه بیشتر برای افزایش خلاقیت و نوآوری در سازمان بکوشند.
-
مدیریت ریسک
دنیای ووکا بسیار پرریسک است. محاسبه‌ی ریسک از مهم‌ترین مهارت‌های موردنیاز برای هر فرد و سازمان در جهت رشد و بقا در دنیای پرنوسان است. طراحی نقشه‌های جایگزین برای روز مبادا و آمادگی برای تحمل ریسک‌های گوناگون نشان از اهمیت این مدل دارد.
-
تقویت یادگیری پیوسته
پذیرش ووکا به‌عنوان مدلی برای توصیف دنیا، به اعضای سازمان این امکان را می‌دهد که آماده‌ی یادگیری از موقعیت‌های جدید باشند. بدون یادگیری پیوسته از رویدادها، تغییرات و نوسان‌ها در دنیای ووکا دوام نخواهید آورد.
-
مشتری‌مداری
با تغییر و نوسان در دنیا نیازهای مشتریان دائما تغییر می‌کند. ووکا به کسب‌وکارها و سازمان‌ها فرصتی می‌دهد تا خود را با تغییرات هماهنگ کنند و محصولات و خدمات موردنیاز و به‌روزشده را به دست مشتری برسانند.
-
روبرویی با ناشناخته‌ها
عدم قطعیت و ابهام غیرقابل‌تحمل است، به‌جز زمانی‌که برنامه‌های متفاوت برای شرایط احتمالی داشته باشیم و آماده‌ی رویارویی با ناشناخته‌ها شویم. مدل ووکا به ما در این مسیر کمک می‌کند.
کلام آخر
دنیای vuca با پیچیدگی و عدم قطعیت روبه‌روست و کسب‌وکارها و سازمان‌ها برای دوام و رشد خود باید به رهبری سازگارشونده، راهبردهای نوآورانه و شجاعت پذیرش برای تغییر برسند. بدون شناخت درست جهان و سازوکارهای آن امکان رشد و توسعه برای کسب‌وکارها وجود نخواهد داشت. ووکا به دلیل نقد‌هایی که به آن وارد شده است و چالش‌هایی که با آن درگیر است، همچنان به‌عنوان مدل معتبری در کنار سایر مدل‌ها ابزاری برای فهم درست‌تر جهان امروزی است.