آیا پروبیوتیک‌ها به مدیریت یائسگی کمک می‌کنند؟

طبق یافته‌ها به احتمال فراوان پروبیوتیک‌ها به کاهش نشانه‌های ناشی از یائسگی و تنظیم وزن بدن کمک می‌کنند، اما هنوز بر سر میزان اثرگذاری آن‌ها بحث وجود دارد.

یائسگی برای برخی از زنان کشمکش برانگیز است. برخی از زنان افزایش دما (گُر گرفتن)، تعریق شبانه و برخی دیگر از نشانه‌ها را به همراه نشانه‌های جسمانی مانند افزایش وزن بدن تجربه می‌کنند. نشانه‌هایی که در این دوره‌ی تغییر و انتقال پدیدار می‌شود را می‌توان در افراد گوناگون به طور متفاوتی مشاهده کرد. ممکن است برخی از افراد در هنگام یائسگی نشانه‌ای را مشاهده نکنند، برخی نشانه‌های اندکی بروز بدهند و در برخی دیگر نشانه‌ها به گونه‌ای شدید هویدا باشد.

ممکن است نشانه‌های یائسگی چند سال باقی بماند و شاید گاهی به نظر برسد که با کاهش آنها به پایان دوره‌ی یائسگی رسیده باشید. با این حال ورود به دوره‌ی پس از یائسگی ممکن است خطرات سلامتی چون پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی را ایجاد کند.

برخی از پژوهش‌ها نشان از آن دارند که پروبیوتیک‌ها ممکن است به حذف یا کاهش شدت نشانه‌ها کمک کنند. در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم هر آن چه در ارتباط با تأثیر پروبیوتیک‌ها بر نشانه‌های یائسگی باید بدانید آمده است.

تجربه‌ی گر گرفتن و تعریق شبانه

بخش هیپوتالاموس (hypothalamus) در مغز نظام هورمونی و دمای بدن را تنظیم می‌کند. کاهش تولید استروژن (estrogen) در دوره‌ی یائسگی ممکن است بر هیپوتالاموس اثر بگذارد و کارکرد آن را دچار تحول کند و سبب ایجاد نشانه‌های وازوموتور یا تحریک عروقی (vasomotor) شود.

نشانه‌های تحریک عروقی یا وازوموتور هنگامی رخ می‌دهد که اندازه‌ی عروق خونی شما ناگهان تغییر کرده و سبب افزایش دمای بدن شود. آثار این اتفاق را معمولاً با عنوان گر گرفتگی و تعریق شبانه می‌شناسند.

تحقیقی مختصر که در سال 2017 روی 62 زن صورت گرفت چنین عنوان می‌کند که ممکن است مصرف پروبیوتیک‌ها در کنار مکمل‌هایی چون شبدر قرمز (red clover) به کاهش نشانه‌های وازوموتور کمک کند.

شبدر قرمز گونه‌ای از حبوبات و حاوی ایزوفلاون (isoflavone) است. این ماده مشابه استروژن عمل می‌کند. هرچند عصاره‌ی شبدر قرمز را در بازار به منزله‌ی ماده‌ای برای کاهش نشانه‌های یائسگی می‌فروشند، اما هنوز اثر آنها در درمان این نشانه‌ها نامشخص مانده است.

کیفیت خواب و بهبود حال

چنین تصور می‌شود که امعا و احشا از طریق نظام‌های عصبی، ایمنی و غدد درون ریز با مغز در ارتباط هستند. ممکن است باکتری‌های مفید موجود در امعا و احشا بر وضع حال انسان اثر بگذارند.

تغییرات ایجاد شده در حال، گر گرفتن و تعریق شبانه همگی نشانه‌های یائسگی هستند که ممکن است بر وضعیت و کیفیت خواب تاثیر داشته باشند.

در بررسی صورت گرفته بر مجموعه‌ای از مطالعات در سال 2020 مشخص شد که میان باکتری پروبیوتیک و کیفیت خواب و بهبود حال در افراد مبتلا به افسردگی و اضطراب رابطه‌ی مستقیم وجود دارد.

پوکی استخوان

استروژن نقشی بسیار حیاتی در حفظ مقاومت و استحکام استخوان بازی می‌کند و کاهش تولید آن ممکن است سبب ایجاد خطر پوکی استخوان در زنان شود.

سن، جنسیت، نژاد، قومیت و سلامت کلی در افراد گوناگون در زمینه‌ی پوکی استخوان نقشی موثر دارند. در جهان از هر سه زن بالای پنجاه سال یکی در خطر آسیب‌ها و شکستگی بر اثر پوکی استخوان قرار دارند. محدود کردن یا توقف استعمال محصولات حاصل از تنباکو و درعین حال مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D ممکن است به کند کردن سرعت از دست رفتن تراکم استخوانی کمک کند.

در بررسی صورت گرفته بر مجموعه‌ای از مطالعات در سال 2021 مشخص شد که به احتمال فراوان استفاده از پروبیوتیک‌ها به افزایش تراکم مواد معدنی در استخوان‌های ستون فقرات در ناحیه‌ی کمر افراد پس از دوره‌ی یائسگی کمک خواهد کرد.

افزایش و کاهش وزن

در افرادی که دوره‌ی پیش از یائسگی و دوره‌ی یائسگی را تجربه می‌کنند افزایش وزن نسبتاً معمول است زیرا که تولید و ترشح استروژن و کارکرد تخمدان‌ها به صورت تساعدی کاهش می‌ یابد.

طی این دوره تجربه‌ی از دست دادن توده‌ی غیر چربی بدن و توزیع مجدد چربی بدن عادی است و چربی بیشتری در ناحیه‌ی شکمی انباشته می‌شود. چربی بیشتر در حلقه‌ی کمر ممکن است خطر مقاومت به انسولین و دیس لپیدمی را افزایش دهد.

همچنین فقدان تحرک جسمانی و ورزش و رژیم غذایی آکنده از چربی، نمک و شکر به احتمال فراوان در افزایش وزن، انباشت چربی در ناحیه‌ی شکمی و خطر بیماری‌های قلبی و عروقی و متابولیسمی دخیل خواهد بود.

علاوه بر آن احتمال دارد استرس و تنش ناشی از یائسگی پرخوری احساسی را که در افزایش وزن موثر است تحریک کند.

در پژوهش‌ها چنین عنوان شده است که ترکیب باکتریایی در ناحیه‌ی روده‌ی بزرگ، احتمالاً در بیماری‌های متابولیسمی مشارکت دارد. ممکن است افراد مبتلا به اضافه وزن یا چاقی مفرط بیشتر در خطر التهاب‌ها، مقاومت به انسولین و انباشت چربی باشند.

چنین تصور می‌شود که احتمالاً موارد مشخصی از پروبیوتیک‌ها با کاهش التهاب و کاستن از خطر چاقی مفرط و دیگر شرایط بیماریزای مزمن به بهبود سلامت پوشش دستگاه گوارش کمک خواهند کرد.

به احتمال فراوان پروبیوتیک‌ها به طور مشخص از طریق افزایش اسیدهای چرب زنجیره کوتاه، افزایش تعداد باکتری‌های مفید، کاهش التهاب و انبار چربی و بهبود حساسیت به انسولین در کاهش وزن موثرند.

در بررسی پژوهش‌ها در سال 2017 چنین بیان شد که مصرف دوره‌های کوتاه از مکمل‌ها پروبیوتیکی مخصوص ـ که حداکثر تا 12 هفته مصرف شود ـ ممکن است سبب کاهش اندک وزن، شاخص توده‌ی بدن (BMI) و درصد چربی شود.

به هر حال بیشتر تحقیقاتی که بر پروبیوتیک‌ها و کاهش وزن صورت گرفته بر گروه کوچکی از شرکت‌کنندگان اجرا شده و بر کسانی متمرکز بوده است که اضافه وزن یا چاقی مفرط داشته‌اند.

برای درک بهتر از نقش احتمالی پروبیوتیک‌ها بر کاهش وزن، تحقیقات مفصل‌تر و بیشتری لازم است.

عوارض جانبی احتمالی پروبیوتیک‌ها

می‌توان با مصرف مواد غذایی تخمیری مانند ماست، کفیر، کلم ترش، کیمچی (kimchi)، کامبوچا (Kombucha) یا مکمل‌های مخصوص، پروبیوتیک را وارد بدن کرد.

معمولاً مصرف متعادل مواد غذایی که به طور طبیعی حاوی پروبیوتیک‌ها هستند بهتر با بدن سازگار خواهد بود.

هرچند احتمال بیشتری وجود دارد که با مصرف مکمل‌های پروبیوتیکی فرد دچار عوارض جانبی شود، اما این عوارض معمولاً چنان ملایم است که در بیشتر وقت‌ها پس از چند روز تا چند هفته به خودی خود برطرف می‌شود.

احتمالاً شروع مصرف مکمل‌های پروبیوتیکی با دوز کم و افزایش تدریجی آن به کاهش خطر ابتلا به عوارض جانبی کمک فراوانی خواهد کرد.

عوارض جانبی موقت ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• نفخ
• گاز معده
• یبوست
• عطش و افزایش حس تشنگی
• سردرد

اگر نشانه‌های عوارض جانبی دوام یافت یا به مرور زمان بدتر شد، از مصرف مکمل‌های پروبیوتیکی دست بکشید و با متخصص سلامت مشورت کنید.

توصیه‌هایی در ارتباط با محصولات پروبیوتیکی

احتمالاً مصرف مواد پروبیوتیکی به کاهش نشانه‌های دوران یائسگی و ایجاد توازن میان باکتری‌های مفید و مضر منحصر به فرد موجود در زیست‌بوم کوچک درون بدن کمک فراوانی خواهد کرد.

بیفیدو باکتریوم انیمالیس (Bifidobacterium animalis) گونه‌ای باکتری است که به طور طبیعی در روده‌ی بزرگ یافت می‌شود. اگر این باکتری در رژیم غذایی گنجانده شود، احتمال کاهش چربی‌های ناحیه‌ی شکمی که عاملی موثر در اختلالات متابولیسمی است افزایش می‌یابد.

لاکتو باسیلیوس گاسری (Lactobacillus gasseri) نوعی باکتری است که به طور طبیعی در رحم یافت می‌شود. مطالعاتی که بر جوندگان صورت گرفت، نشان داد که با وجود این باکتری کاهش وزن رخ می‌دهد.

سین بایوتیک‌ها (synbiotics) که مخلوطی از پریبایوتیک‌ها و پروبایوتیک‌هاست نیز ممکن است از فرایند کاهش وزن و کارکردهای ضدالتهابی در بدن حمایت کند.

اگر مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک مانند ماست و کفیر را انتخاب کردید، اطمینان حاصل کنید محصولاتی را مصرف کنید که در بردارنده‌ی باکتری‌های زنده باشد. می‌توانید برای کسب اطمینان برچسب پشت محصول را مطالعه کنید.

کلام آخر

تغذیه و رژیم غذایی سالم در کاهش بسیاری از بیماری‌ها و نشانه‌های طبیعی ناشی از افزایش سن موثر است. ممکن است پروبیوتیک‌ها نشانه‌های ناشی از دوره‌ی یائسگی را کاهش دهند و وزن بدن را متعادل کنند، اما همچنان میزان و چگونگی اثرگذاری آنها کاملا مشخص نیست.

سبرای مکاشفه و پشتیبانی علمی از فواید مرتبط با پروبیوتیک‌ها که برای دوره‌های گوناگون یائسگی تجویز می‌شوند باید تحقیقات بیشتر و دقیق‌تری صورت بگیرد.

برای مثال مصرف پروبیوتیک‌ها به‌تنهایی در دوره‌های پیش از یائسگی، یائسگی و پس از یائسگی سبب کاهش وزن نخواهد شد.

پروبیوتیک‌ها را می‌توان به صورت مکمل‌ها یا در مواد غذایی تخمیر مصرف کرد.