عارضه تیک، شناخت و درمان

زمانی که ماهیچه‌های بدن به صورت غیرارادی، تکراری و سریع حرکت کنند عارضه تیک اتفاق می‌افتد. در هر سنی احتمال بروز این علرضه وجود دارد اما در کودکان شایع‌تر است. این اختلال معمولا از 5 سالگی شروع می‌شود.

تیک انواع مختلفی دارد. بعضی افراد تیک صوتی دارند، یعنی به طور غیر قابل کنترلی گلوی خود را صاف می‌کنند. برخی دیگر پرش پلک بالای چشم، گردن یا شانه دارند. ولی نکته‌ی حائز اهمیت این است که بدانید، تیک به عنوان یک اختلال جدی شناخته نمی‌شود و حتی داروی خاصی هم برای درمان آن استفاده نمی‌کنند.

علائم تیک

علائم عارضه تیک شامل موارد زیر است:

• بالا انداختن ابرو
• تکان دادن عضلات دست و پا
• چشمک زدن
• پرش پلک چشم
• صاف کردن مداوم گلو
• ایجاد شکلک‌های مختلف در چشم و صورت

دلای ایجاد تیک در بدن

هنوز دلیل مشخص و دقیقی برای بروز این اختلال مشخص نشده است. احتمال داده‌اند شاید به دلیل تغییراتی که در مغز رخ می‌دهد، حرکات  استاندارد کنترل نمی‌شوند و یا ژنتیک در آن نقش دارد. نکته این است که بدانید اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به اختلال تیک باشد، شما هم در معرض ابتلا قرار می‌گیرید. عوارض موثر در بروز این اختلال به شرح زیر است:

• سکته
• عفونت‌ها
• آسیب‌های سر
• عمل‌های جراحی
• بیش فعالی یا کمبود توجه
• اختلال وسواس عملی‌ـ‌فکری یا OCD
• مصرف مواد مخدر مانند آمفتامین‌ها و کوکائین

انواع عارضه تیک

• تیک حرکتی: این اختلال در حرکات و رفتار فرد مبتلا قابل مشاهده است. از رایج‌ترین آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. پلک زدن
2. چروک کردن بینی
3. تکان دادن سر

• تیک گذرا یا موقت: این نوع تیک بیش‌تر از یک سال طول نمی‌کشد. برخی معتقدند 10 درصد کودکان در سال‌های ابتدای ورود به مدرسه و تا قبل از 18 سالگی اختلال تیک را تجربه می‌کنند. معمولا مدت زمان آن یک ماه است.
• تیک پیچیده: در این نوع، چندین قسمت بدن درگیر است و اگر با دقت کامل به آن‌ها توجه کنید، متوجه مدل حرکات خواهید شد. برای مثال ممکن است فرد بازوی خود را تکان دهد و بعد سر را بالا و پایین کند.
• تیک مزمن: این نوع اختلال تیک، بیش‌تر از یکسال طول خواهد کشید و می‌توان گفت فقط یک درصد از کودکان درگیر آن می‌شوند. هر چقدر این اختلال زودتر و در سنین پایین‌تر تشخیص داده شود، درمان آن راحت‌تر و موثرتر خواهد بود.
• تیک ساده: در این شرایط فقط قسمت‌هایی از بدن درگیر هستند که از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به پریدن پلک چشم اشاره کرد.
• تیک صوتی: در این نوع اختلال، فرد صداهای خاصی از خود تولید می‌کند. این صداها شامل موارد زیر است:

1. زمزمه کردن
2. پاک یا صاف کردن گلو

• سندروم تورت (Tourette): این عارضه نوعی اختلال عصبی محسوب می‌شود که با مجموعه‌ای از تیک‌های صوتی و حرکتی همراه است. علائم این عارضه معمولا بیش از یکسال طول می‌کشد و از لحاظ شدت متفاوت هستند. نکته حائز اهمیت این است که با گذشت زمان و افزایش سن از شدت نشانه‌ها کم خواهد شد.

تشخیص عارضه تیک

علائم این اختلال توسط روانشناس، روانپزشک و پزشک عمومی تشخیص داده می‌شود. برای تأیید اختلال و رد کردن احتمالات دیگر، پزشک متخصص باید آزمایش خون و تست‌های تصویربرداری را پیشنهاد کند. پزشکان باید فاکتورهای زیر را در تشخیص خود مدنظر قرار دهند:

• شدت علائم
• سن شروع عارضه
• نوع اختلال
• مدت زمان آن

نحوه درمان اختلال تیک

در صورت خفیف بودن تیک مشکل خاصی برای شما پیش نمی‌آید و نیاز به مراجعه به پزشک نیست. اگر اضطراب و استرس خود را کنترل کنید می‌توانید این مشکل را به راحتی حل کنید. بعضی وقت‌ها امکان دارد این مشکل به همان سرعتی که ظاهر شده است از بین برود. پزشکان برای درمان این اختلال از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:

• تغییر رفتار: در این روش درمان، پزشک از بیمار می‌خواهد هنگامی که این عارضه ظاهر شد از یک حرکت دیگر بصورت عمدی پیروی کند. مثلا اگر تیک زمزمه کردن دارد یک حرکت دیگر را انجام دهد. با ادامه‌ی این روش، ممکن است تیک از بین برود.
• درمان شناختی رفتاری (CBT): در این شیوه‌ی درمان، پزشک به بیمار آموزش می‌دهد تا بتواند احساسات، افکار و رفتار خود را کنترل کند. از این رو مشکلاتی مانند استرس و اضطراب که عامل ایجاد تیک است را به طور موثری کنترل می‌کند.
• پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP): در این روش، درمانگر سعی می‌کند تا بیمار به تدریج با عوامل محرک مواجه شود و آن‌ها را کنترل کند. هدف این روش پیشگیری از اتفاق افتادن تیک است.
• دارو درمانی: پزشکان زمانی از این روش استفاده می‌کنند که بروز تیک مراجع به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای باشد. در شرایط عادی از دارو برای درمان عارضه تیک استفاده نمی‌کنند، زیرا تنها شدت علائم را کاهش می‌دهد.

زمان مراجعه برای درمان عارضه تیک:

• برای انجام کارهای روزمره مشکل داشته باشید
• چندین نوع تیک را به‎طور هم‌زمان تجربه کنید
• مصرف داروهای خاص علت اصلی بروز اختلال نباشد
• تیک‌ها برای شما آزاردهنده و تکراری نباشند
• علامت‌ تیک بیش‌تر از یک سال ادامه داشته باشد

راه‌های پیشگیری از بروز تیک

• از بروز تیک خجالت نکشید: اضطراب بروز تیک در جمع را نداشته باشید زیرا انجام این کار، زمینه‎ی ظاهر شدن را افزایش می‌دهد و در آخر برای درمان آن با مشکل مواجه می‌شوید.
• کنترل اضطراب و استرس: برای این که استرس و اضطراب خود را کنترل کنید بهتر است ورزش کنید یا تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق را یاد بگیرید.
• استراحت و خواب کافی: این کار به شما در کاهش و مدیریت استرس کمک می‌کند.

عارضه تیک در بیشتر مواقع مشکل خاصی برای شما ایجاد نمی‌کند. هنوز دلیل مشخص و دقیقی برای این مشکل وجود ندارد. امکان دارد تیک در کودکان نگران کننده به نظر بیاید، اما معمولاً علائم آن بعد از یک ماه کاهش پیدا می‌کند. در غیر این صورت بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.