نشانه‌های استرس شغلی می‌تواند به‌شکل فیزیکی، روانی یا رفتاری خود را نشان دهد. استرس سر کار مشکلی‌ست که می‌تواند بر سلامت کارکنان و البته بهره‌وری سازمان اثر منفی بگذارد. در این نوشته از بلاگ «همراهتم» نگاهی به نشانه‌های استرس شغلی داریم و راه‌هایی برای مدیریت این استرس به شما پیشنهاد می‌کنیم.
شناخت نشانه‌های استرس شغلی، نخستین گام مدیریت کردن این استرس است. نشانه‌های استرس محیط کار از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد. اما اغلب در چند دسته جا می‌گیرند. استرس همیشه مشکل تلقی نمی‌شود. گاهی کمک می‌کند تمرکز و انرژی خود را حفظ کنیم و بتوانیم با چالش‌های محیط کار روبه‌رو شویم. اما زمانی که از حد بگذرد، بهره‌وری را پایین آورده، می‌تواند به سلامت فرد آسیب برساند. همراه ما باشید تا ببینم استرس شغلی چیست و چه کاری برای کنترل استرس می‌توانیم انجام دهیم.
چرا در محیط کار دچار استرس می‌شویم؟
ما توانایی کنترل هر آن‌چه را که در اطراف‌مان رخ می‌دهد، نداریم و این نشانه‌ی ایراد یا ناتوانی در ما نیست. ساعت کاری طولانی، حجم زیاد کار، ترس از اخراج شدن و برخوردهای نادرست مدیران بالادست می‌تواند سطح استرس را در فرد بالا ببرد. احساس نگرانی، خستگی شدید و ناتوانی درمقابل انجام کارهای پیش رو به‌دلیل استرس شکل می‌گیرند.
زمانی که استرس محیط کار در عملکرد کاری، سلامت فیزیکی یا زندگی شخصی ما اثر می‌گذارد، زمان آن رسیده که اقدامی انجام دهیم. راه‌های کنترل استرس شغلی کم نیستند. با شناخت نشانه‌های استرس و یادگیری روش‌های مدیریت اضطراب، می‌توانیم شرایط را کنترل کنیم.
دلیل‌های استرس شغلی را می‌شناسید؟
۱. ساعت طولانی کار
زمانی که کارکنان تا دیروقت در محل کار می‌مانند یا صبح‌ها پیش از دیگران به محل کار می‌رسند، می‌خواهند از بار کاری خود کم کنند. طولانی شدن ساعت کار به خستگی مزمن منتهی می‌شود، خواب ناکافی، نداشتن زمان کافی برای استراحت و وقت گذراندن با خانواده، کم‌کم ایجاد استرس می‌کند.
۲. شیوه‌ی مدیریتی
یکی از مسائلی که باعث استرس شغلی می‌شود، شیوه‌ی مدیریتی‌ست. زمانی که کارکنان در فرایند تصمیم‌گیری دخالت ندارند، از آنها حمایت نمی‌شود و ارتباط ضعیفی میان مدیران و کارکنان برقرار است، فضای سالمی شکل نمی‌گیرد. نبود ارتباط دوستانه و درک متقابل، و نبود سازماندهی مناسب استرس ایجاد می‌کند.
۳. خستگی مزمن
کارمندی که روز را با خستگی آغاز می‌کند، خواب راحت شبانه نداشته است. اختلال خواب یکی از نشانه‌های استرس به‌حساب می‌آید. از این‌رو، خستگی مداوم زنگ خطر را به‌صدا درمی‌آورد.
۴. نبود امنیت شغلی
گاهی استرس در فردی بروز پیدا می‌کند که هر روز ممکن است کارش را از دست بدهد یا می‌داند امکان پیشرفت شغلی ندارد.
۵. شغل‌های پرخطر
کمتر کسی احساس می‌کند ایده‌آل‌ترین شغل دنیا را دارد. اما واقعیت این است که بعضی از شغل‌ها خطرناک هستند. آتش‌نشان‌ها، کاراگاه‌های جنایی یا نیروی پلیس روزانه با خطر روبه‌رو می‌شوند. این دسته از شغل‌ها همواره درمعرض استرس قرار دارند. همچنین کار کردن در محیط‌هایی که با مواد شیمیایی سروکار دارند، استرس ایجاد می‌کند.
۶. محیط کار غیراستاندارد
زمانی که فرد از نظر حسی و احساسی زیر فشار باشد، مضطرب می‌شود. ولی آرامش جسمی در محیط کار هم اهمیت دارد. دمای نامناسب اتاق، نبود امکانات کافی، نداشتن فضای شخصی، محیط شلوغ و پر از سروصدا استرس ایجاد می‌کند.
نشانه‌های استرس شغلی کدامند؟
سردرد، فشار خون بالا، سوءهاضمه، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، افسردگی، نداشتن تمرکز، بی‌اشتهایی، اهمال‌کاری، عملکرد شغلی ضعیف و روی آوردن به الکل یا مواد مخدر از نشانه‌های استرس در محیط کار به‌شمار می‌روند.
این نشانه‌ها را آسان تشخیص می‌دهیم. اما شناسایی اثر استرس در بیماری‌های مزمن، به همین سادگی نیست. تحقیقات نشان داده هزینه‌های مراقبت بهداشتی برای کارگرانی که با استرس بالا کار می‌کنند، حدود ۵۰ درصد بیشتر است. از این‌رو می‌توانیم به موارد بیشتری اشاره کنیم که در اثر استرس رخ می‌دهند.
- بیماری‌های قلبی و عروقی: یکی از اثرهای استرس بر سلامت ما، ایجاد بیماری قلبی‌ست. کارکنان مشاغل سخت ممکن است در اثر فشار کاری به بیماری‌های قلبی دچار شوند.
- اختلالات اسکلتی – عضلانی: وجود استرس می‌تواند باعث اختلال در عضلات کمر شود و آسیب اسکلتی- عضلانی ایجاد کند.
- اختلالات روانی: تحقیقات متعدد نشان داده مشکلات بهداشت روانی افراد به میزان استرس در محل کار آنها ارتباط دارد. مشکلات و فشار محیط کار می‌تواند به افسردگی و فرسودگی شغلی منتهی شود.
- آسیب در محل کار: وجود شرایط پر استرس می‌تواند سطح رعایت نکته‌های ایمنی را در فرد کاهش دهد و خطر آسیب دیدن در محل کار را بالا ببرد.
- احتمال خودکشی، ابتلا به سرطان و اختلال سیستم ایمنی: تحقیقات نشان داده استرس در محیط کار می‌تواند در بدترین حالت به خودکشی یا اختلال در سیستم ایمنی و مبتلا شدن به سرطان منتهی شود. اما برای نتیجه‌گیری قطعی در این مورد، به مطالعه و تحقیق بیشتری نیاز است.
راه‌های مدیریت استرس در محیط کار را می‌شناسید؟
اگر شما هم بعضی از این شرایط را تجربه می‌کنید و نشانه‌های استرس شغلی را در خودتان پیدا کرده‌اید، بدانید که خوشبختانه راه‌حل‌هایی برای کنترل استرس محیط کار وجود دارد.
۱. کنترل عادت‌های مشکل‌ساز
بعضی از عادت‌ها باعث تشدید استرس شغلی در محیط کار می‌شوند. برای کنترل و درمان استرس ابتدا لازم است این عادت‌ها را بشناسیم و بعد آنها را کنترل کنیم.
- کمال‌گرایی یکی از مخرب‌ترین ویژگی‌هایی‌ست که می‌تواند استرس ما را دوچندان کند. با تعریف کردن هدف‌های واقعی و شناخت توانایی خودمان، می‌توانیم این ویژگی را تعدیل کنیم.
- افکار منفی انگیزه و انرژی را از ما می‌گیرند. با از بین رفتن انگیزه، تمرکز حواس مختل می‌شود و احتمال اشتباه و سرزنش مدیران بالا می‌رود. خوشبینی می‌تواند ما را به موفقیت نزدیک کند.
- یکی از بهترین روش‌های کاهش استرس در محیط کار، شکل دادن فضای شاد کاری‌ست. نیازی نیست همیشه جدی باشیم. داشتن روی گشاده و روحیه‌ی عالی برای سلامت روان خود و همکاران‌مان مفید است.
۲. مشخص کردن شرح وظایف
یکی از دلایل ایجاد استرس در محیط کار، نامشخص بودن وظیفه‌ها و کارهایی‌ست که باید در طول روز یا هفته انجام دهیم. اگر در چنین شرایطی قرار گرفته‌ایم، می‌توانیم با مدیر خود سخن بگوییم و درخواست کنیم وظیفه‌های شغلی ما را به‌روشنی اعلام کند. به این ترتیب از بار فشار روانی خود می‌کاهیم.
۳. برقراری تعادل میان کار و زندگی شخصی
مرز میان زندگی کاری و زندگی شخصی را جدا می‌کنیم. این جداسازی به‌شکل چشم‌گیری اضطراب ما را کم خواهد کرد. نیازی نیست سر میز شام به مشکلات کاری فکر کنیم و دنبال راه‌حل بگردیم. مسائل کاری را در ساعت کاری حل می‌کنیم.
۴. روابط دوستانه در محیط کار
وجود گروهی از دوستان باعث آرامش خاطر ما می‌شود. هنگامی که ارتباط دوستانه‌ای با همکاران برقرار می‌کنیم، از حضور در کنار آنها حس آرامش خواهیم داشت. اگر مشکلی رخ دهد، می‌توانیم روی کمک آنها حساب باز کنیم. ضمن این که حرف زدن از مشکلات و دغدغه‌ها، باعث آرامش درونی می‌شود.
کارفرمایان چگونه استرس کارکنان را کاهش می‌دهند؟
- اطمینان از این‌که بار کاری مطابق با توانایی‌ها و منابع کارکنان توزیع شده.
- درنظر گرفتن وظیفه‌هایی که انجامش باعث پیشرفت و موفقیت کارکنان می‌شود.
- تعریف دقیق شرح وظایف هر کدام از کارکنان.
- ایجاد فرصت برای هم‌فکری و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها.
- امکان معاشرت و ارتباط متقابل میان کارکنان و ایجاد دوستی میان آنها.
وجود استرس در محیط کار می‌تواند به سلامت فرد آسیب جدی وارد کند. افسردگی، فرسودگی شغلی، بی‌خوابی و بی‌اشتهایی از جمله‌ی این مشکلات هستند. فرد مضطرب امنیت شغلی ندارد، وظایف متعددی را انجام می‌دهد، بیش از حد توانش و در ساعت‌های طولانی کار می‌کند و در تصمیم‌گیری‌ها شرکت داده نمی‌شود.
کارفرمایان با درنظر گرفتن این مشکلات، می‌توانند محیط سالم‌تری از نظر سلامت فیزیکی و روانی برای کارکنان خود فراهم کنند. شما با استرس شغلی چگونه کنار می‌آیید و چه راه‌کارهایی برای مدیریت آن دارید؟