همگی می‌خواهیم بهترین نسخه‌ی ممکن از خود باشیم، اما بسیاری از افراد تردید دارند که در بزرگسالی امکان رشد شخصیت و بدل شدن به فردی بهتر وجود داشته باشد. پاسخ به این تردید «آری» محکم و رسا است. همیشه راه‌هایی بری رشد و پیشرفت وجود دارد. البته این پاسخ به پرسش‌های بیشتری منتهی می‌شود. چطور می‌توان برای بدل شدن به فردی بهتر اقدام کرد؟ ساده‌ترین راه برای ارتقاء شخصیت چیست؟ و مهمترین جنبه‌های شخصیت که نیاز به کار دارد کدام است؟ تندرستی و سلامت خود را همتراز منافع دیگران در نظر داشته باشید.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به برخی از راه‌های اساسی و مهم برای تبدیل شدن به فردی بهتر و رشد شخصیت اشاره می‌شود.
از دیگران حمایت کنید
برای اغلب ما گم کردن جریان گذر زمان و غرق شدن در کار یا دیگر فعالیت‌های درگیرکننده که روانشناسان با عنوان «جریان» از آن یاد می‌کنند امری غریبه نیست. جریان واقعه‌ای است که وقتی شدیدا در سرگرمی، فراگیری مهارت یا موضوع جدید، یا فعالیت‌های پرکشمکش غرق شده‌ایم ما را با خود می‌برد، فعالیت‌هایی که ترکیبی از آسایش و کشمکش است.
وقتی چالشی عظیم را حس می‌کنیم، استرس می‌گیریم. وقتی شرایط شدیدا ساده باشد، ممکن است کسل شویم و حوصله‌مان سر برود ـ به هر ترتیب یافتن نقطه‌ای شیرین در میانه‌ی این دو طیف حسی ما را به شیوه‌ای بسیار خوب درگیر خود می‌کند.
جریان را می‌توانید با اجرای کاری که در آن مهارت دارید، یا فراگیری مهارتی جدید و جذاب تجربه کنید. ممکن است آن چه حس سرزندگی به شما می‌دهد برای دیگران چالش‌برانگیز باشد. ممکن است همین امر به طور معکوس اتفاق بیفتد. به یاد زمانی بیفتید که این حالت را بیش از همه حس می‌کنید و سعی کنید بیشتر این گونه فعالیت‌ها را در برنامه‌ی زندگی خود بگنجانید.
وضعیت جریان نشانه‌ای عالی برای تایید مثبت بودن فعالیتی است که انجام می‌دهید. وقتی در وضعیت جاری هستید، از نیروهای خود بهره می‌گیرید و این امر برای سلامت و شادی عاطفی شما بسیار مفید است. همچنین این امر برای جهان نیز مفید است زیرا به طریقی این توانایی و نیروی شما به طریقی سبب کمک به دیگران و بهبود جهان اطراف خواهد شد.
وقتی به خوبی خود و نیروها و توانمندی‌های خود را بشناسید و بدانید که چطور از آنها برای منفعت دیگر استفاده کنید، در مسیر تبدیل شدن به فردی بهتر و شادتر هستید.
از الگوی «مراحل تغییر» استفاده کنید
از خود بپرسید: اگر چوب جادو داشتید، دوست داشتید چه آینده‌ای برای خود بسازید؟ به فکر چگونگی رسیدن به هدف توجهی نکنید و آن را نادیده بگیرید، تصویری زنده از زندگی آرمانی خود در ذهن بسازید و به جزئیات آن بها دهید.
چند دقیقه وقت بگذارید و بر کاغذ یا در کامپیوتر فهرستی از تغییرات و اهدافی تهیه کنید که در این تصویر می‌گنجد. خواسته‌ی خود را مشخص و دقیق به تصویر بکشید. ایرادی ندارد که خواسته‌ی شما دور از دست یا خارج از کنترل شما باشد. آن را به طور کامل و دقیق بنویسید.
شاید برنامه‌ی کسب و کاری را با هدفی یک، پنج یا ده ساله در ذهن طرح‌ریزی می‌کنید. لازم نیست این برنامه مدون و جزءبه‌جزء باشد. می‌توانید فهرستی از آرزوها و اهداف را تهیه کنید. در نظر داشته باشید که آن چه برای آینده‌ی خود تصور می‌کنید ممکن است به حس رهایی شما از جریان اسیرکننده‌ی اکنون زندگی کمک کند و باعث شود که گزینه‌های بیشتری را برای تغییر پیش رو ببینید.
راه‌های متنوعی برای تمرکز بر تغییر وجود دارد، اما می‌توان با استفاده از «مراحل تغییر» (stages of change model) احتمالا آسان‌تر به بهترین نسخه از خود تبدیل شد. این الگوی تغییر را می‌توان با هر طرز فکری که در زمان حال دارید همساز کنید. این الگو برای بسیاری از مردم کارآمد است.
الگوی «مراحل تغییر»
- پیش‌اندیشی (precontemplation): بی‌توجهی به مشکلات
- اندیشیدن: توجه به مشکلات و آگاهی از آنها
- آماده‌سازی: مهیا شدن برای تغییر
- اقدام: اقدام مستقیم به سوی هدف
- نگهداری و حراست: حفظ رفتار و کردار جدید
- عودت یا بازگشت (relapse): تایید و تاکید مجدد بر هدف و متعهد ماندن در قبال تغییر
یکی از مهمترین بخش‌های این مسیر به سوی تغییر آن است که پیش از آمادگی کامل فشار بیش از حد بر خود نیاورید، همچنین در صورت پس‌رفت مایوس نشوید و دست از تلاش نکشید ـ پس‌رفت و شکست بخشی پذیرفتنی و قابل اغماض در فرایند تغییر است. درک این برنامه برای ایجاد تغییر به شما کمک خواهد کرد تا به هر طریق که بخواهید فردی بهتر شوید.
از خود مراقبت کنید
ممکن است همیشه مهار شرایط پیش رو به دست شما نباشد. اما شما می‌توانید اختیار شیوه‌ی مراقبت از خود را به دست بگیرید. در مواجهه با کشمکش‌ها و دشواری‌ها مراقبت از خود بر میزان استرس و ناتوانی شما در مسیر رشد شخصی تاثیر می‌گذارد.
مراقبت از خود برای ایجاد و ساخت مقاومت در مواجهه با عوامل استرس‌زای اجتناب‌ناپذیر عنصری ضروری است. این امر دلایل متعددی دارد. وقتی خسته‌اید، غذای کافی نخورده‌اید یا به طور کلی کم‌انرژی هستید، احتمالا در برابر استرس‌های پیش رو در زندگی حساس‌تر و واکنش‌پذیرتر می‌شوید. حتی ممکن است اگر به جای یافتن پاسخی مناسب در کمال آرامش و از نقاط قوت خود واکنشی ضعیف و نامناسب به کشمکش‌ها نشان دهید مشکلات بیشتری را نیز تولید کنید.
برخلاف آن وقتی از خود به خوبی مراقبت کنید (هم از جسم و هم از ذهن) می‌توانید با فکری بازتر، زیرکانه‌تر و پرتوان‌تر با مشکلات پیش رو دست و پنجه نرم کنید و منابع توانمندی‌های خود بهره بگیرید و از میدان کارزار مشکلات با رشد بیشتر بیرون بیایید.
اصول خودمراقبتی
موارد متعددی در زمینه‌ی راهبردهای خودمراقبتی وجود دارد ولی مهمترین آنها شامل موارد زیر است:
- خواب
- تغذیه
- ارتباط با دیگران
- وقت شخصی
خواب
خواب برای تندرستی و سلامت جسمانی و عاطفی بسیار اهمیت دارد، زیرا خواب کم‌کیفیت یا ناکافی استرس بیشتری را در فرد باقی می‌گذارد و توانایی وی را در تفکر برای راه حل‌های ضروری در مواجهه با مشکلات کاهش می‌دهد. بی‌خوابی بار فراوانی را به طور کوتاه و بلند مدت بر بدن می‌گذارد. کم خوابی حتی ممکن است بر وزن بدن نیز تاثیر بگذارد.
تغذیه
موارد بالا در رابطه با کمبود مواد مغذی نیز مصداق دارد. رژیم غذایی نامناسب و ناکافی حس خستگی و ناتوانی را به فرد القا می‌کند. برای مواجهه با کشمکش‌های زندگی به سوخت کافی و مناسب نیاز دارید، اما گاهی افراد در شرایط استرس‌زا به رژیم غذایی ناسالم روی می‌آورند.
ارتباطات اجتماعی
حس اتصال به دیگران و ارتباط با مردم به ایجاد مقاومت مقابل مشکلات در فرد کمک خواهد کرد. دوستان خوب به شما در فرایند مواجهه با عواطف منفی کمک خواهند کرد و در یافتن راه حل مناسب برای مشکلات و در صورت لزوم پرت کردن حواس از آنها نقش بسیار حیاتی دارند. گاهی با وجود زندگی پرمشغله و پرتنش یافتن زمان کافی برای وقت گذراندن با دوستان دشوار می‌شود، ولی دوستان واقعی اغلب با حمایت از ما و الهام بخشیدن ما را به فردی بهتر تبدیل می‌کنند.
وقت شخصی
نهایتا باید به یاد داشت که اختصاص وقت شخصی برای خود لازم است. فرقی نمی‌کند که فرد در زمان شخصی چه کاری را صورت دهد. این مورد خصوصا برای افراد درونگرا ضرورت دارد، البته همه به اختصاص زمانی برای ارزش نهادن به خود نیاز دارند.
کلام آخر
می‌توان با بهره‌گیری از روابط خوب از استرس آسایش استخراج کرد. همزمان می‌توان با استفاده از آنها به فردی بهتر تبدیل شد. روابط از آن سو ممکن است خود منبع استرس و پریشانی باشند. گاهی وقتی در روابط مشاجره، مخالفت یا درگیری پیش می‌آید یا به درستی به مشکلات رسیدگی نمی‌شود، روابط بدل به عاملی مخرب می‌شوند و ما را از خصوصیات نیکوی درونی‌مان دور می‌کنند. نکته‌ی مثبت آن است که وقتی برای بدل شدن به دوست، شریک زندگی یا عضوی بهتر از خانواده تلاش می‌کنیم فرد بهتری نیز می‌شویم.
برای رشد خود و روابط باید مهارت‌های حل مشکلات و مشاجرات را فرا بگیریم. این مهارت‌ها شامل بدل شدن به شنونده‌ای بهتر، درک بهتر طرف مقابل در مشاجره و اختلاف و فنون مدیریت خشم می‌شود.
این موارد به ما کمک خواهد کرد که رشد کنیم و نسخه‌ای بهتر از خود بسازیم و فردی بهتر شویم. این مهارت‌ها همچنین به ما در کاهش استرس ناشی از روابط کمک و روابطمان را مستحکم‌تر می‌کند. روابط صمیمی معمولا فرصت‌های متعددی را برای تمرین این مهارت‌ها برایمان فراهم می‌کنند تا بر مهارت‌های اجتماعی و حل مشکل خود کار کنیم، بنابراین باید قدر این گنج گرانبها را بدانیم و با بدل شدن به فردی در دنیایی بهتر و صمیمی‌تر سهیم شویم.