شاید سوال خیلی از ما این باشد که خانواده سالم چه خانواده‌ای است؟ ویژگی‌های آن چیست؟ یا اینکه چگونه می‌توان یک خانواده سالم داشت؟ و چه ویژگی‌هایی را برای خانواده سالم جستجو کرد!
در خانواده سالم تنها نیاز به خانه، غذا، تحصيل و حتی امنيت جسمی و جنسی مطرح نیست. خانواده‌ی سالم خانواده‌ای است که افراد در کنار هم آرامش دارند و یکدیگر را حمایت می‌کنند. اعضای خانواده مسئول رفتار یکدیگرند و همه برای داشتن یک خانواده سالم تلاش می‌کنند. خانواده‌ها اهداف مشترکی دارند و برای رسیدن به این اهداف، تمام اعضا باید با هم‌فکری، مسئولیت‌پذیری و در کنار هم بودن بهترین روش را انتخاب کنند.
هدف همراهتم از این مقاله، تعریف ویژگی‌های خانواده سالم است تا بتواند سهم اندکی در معرفی مواردی داشته باشد که به بهبود خانواده و رسیدن به خانواده سالم کمک می‌کنند.
ویژگی‌های خانواده سالم
در یک خانواده سالم اعضای خانواده یکدیگر را درک می‌کنند و شرایطی را به‌وجود می‌آورند که همه بتوانند نظرشان را بیان کنند. در این خانواده‌ها همیشه زمانی برای صحبت کردن با یکدیگر در نظر گرفته می‌شود. بزرگسالانی که شرایط سخت زندگی را تجربه کرده‌اند می‌توانند فرصت یادگیری بیشتری را به فرزندان خود بدهند و به آنها یاد بدهند چگونه با مشکلات و سختی‌ها روبه‌رو شوند.
ویژگی‌های خانواده‌ها، آنها را از نظر شادی، سلامت و رفاه متفاوت می‌کند. خانواده‌هایی با این ویژگی‌ها با نام کلی خانواده سالم شناسایی می‌شوند: اعضای خانواده سعی می‌کنند که به نیازهای یکدیگر توجه کنند و آنها را برآورده کنند. در این خانواده‌ها، روابط پویا است و بحث رشد و تغییر امکان‌پذیر است. یک خانواده سالم و قوی می‌تواند منبع حمایت عاطفی، عشق، امنیت و محافظ اعضای خود باشد. در این خانواده‌ها اعضا یکدیگر را تشویق و از یکدیگر حمایت می‌کنند تا خوش بین باشند، امیدوار باشند و با هم برای دستیابی به موفقیت فردی و خانوادگی تلاش کنند. والدین موظفند الگویی مناسب برای فرزندان خود باشند و محیطی را به وجود بیاورند که آنها در آن رشد کنند.
نیازهای ضروری برای یک رابطه سالم در خانواده
ارتباط سالم: گوش دادن به یکدیگر و برقراری ارتباط صحیح همراه با صداقت
کنار هم بودن: به اشتراک گذاشتن ارزش‌ها و باور‌های مشترک
فعالیت‌های مشترک: با هم وقت گذراندن، کتاب خواندن، ورزش کردن یا سفر رفتن
محبت: نشان دادن محبت و مراقبت منظم، در آغوش گرفتن، بوسیدن و حرف زدن
حمایت: ارائه و درخواست حمایت از یکدیگر
پذیرش: درک، احترام و قدردانی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد هر یک از اعضای خانواده
تعهد: رفاه خانواده را اولویت اول قرار دادن و بر اساس آن با تعهد و وفاداری عمل کردن
تاب‌آوری: توانایی تحمل مشکلات و سازگاری با شرایط در حال تغییر با روش های مثبت.
قبل از اینکه وارد رابطه با فرد دیگری بشوید، یا اگر در خانواده‌ای زندگی می‌کنید و برای بهتر شدن روابط اعضا با یکدیگر تلاش می‌کنید، بهتر است راهکارهای زیر را برای داشتن خانواده سالم درنظر بگیرید و آنها را در زندگی خود عملی کنید:
زمانی را برای با هم بودن در نظر بگیرید
از اولین ویژگی‌های خانواده سالم، درنظر گرفتن زمان با کیفیت در کنار اعضای خانواده است. این ویژگی بدیهی به نظر می‌رسد، اما امروزه به علت مشغله زیاد ممکن است نتوانیم در کنار هم باشیم. اگر بخواهیم زمان با کیفیت را تعریف کنیم، زمانی است که از نظر فیزیکی، عاطفی و ذهنی با خانواده خود در ارتباط هستیم. به عنوان مثال از انجام کارهایی چون پختن یک کیک یا چند کلوچه، بازی کردن، خوردن یک وعده غذایی در کنار هم، ورزش کردن و به صورت کلی از همراهی یکدیگر لذت می‌بریم.
مرزهای مشخصی در خانواده خود به وجود بیاورد
مگی اسکارف (Maggie Scarf)، در یکی از تحقیقات خود سه نوع مرز را برای خانوده توصیف می‌کند:
مرز خود: به توانایی فرد برای جدا بودن از سایر اعضای خانواده مربوط می‌شود. خانواده‌های سالم به هر فردی در خانواده اجازه می‌دهند به شخصیت، علایق، نقاط قوت و ضعف خود توجه کند و توانایی صحبت کردن داشته باشد.
مرز زوج: مرزی بین والدین و فرزندان است. به این معنی که سلسله مراتبی بین آنان وجود دارد که در آن والدین مسئول تأمین ایمنی، ساختار و برآوردن نیازهای فرزندان خود هستند. در واقع والدین نقش رهبری را برعهده می‌گیرند و مسئولیت تربیت و آموزش فرزندان را دارند. البته زن و شوهر باید رابطه خود را در اولویت قرار دهند و آن را تقویت کنند و کودکان باید از تنش بین زن و شوهر دور نگه داشته شوند.
مرز خانواده: مرزی بین اعضای یک خانواده و دنیای بیرون آنهاست تا احساس امنیت را برای تمام اعضای خانواده حفظ کنند. رابطه با افراد بیرون از خانوده توسط والدین بررسی می‌شود و کسی غیر از اعضای خانواده حق دخالت در تصمیم‌گیری‌های مهم خانواده را ندارد.
به یکدیگر تعهد عمیق داشته باشید
خانواده عنصر اصلی تشکیل‌دهنده یک جامعه است، بنابراین برای پایداری جامعه، خانواده‌هایی که تشکیل می‌شوند باید پایدار باشند. پس نه‌تنها از نظر جسمی، بلکه از نظر روحی باید سلامت کافی داشته باشیم تا بتوانیم فرزندان خود را در محیط بهتری پرورش دهیم. تربیت کردن فرزندان به شیوه درست و در محیط مناسب قدم اول در به وجودآوردن جامعه سالم است.
تعهد در یک خانواده سالم، نقش مهمی را ایفا می‌کند. سلامت خانواده به سلامت هر یک از اعضای خانواده بستگی دارد. اعضای خانواده‌های سالم به وعده‌های خود عمل می‌کنند، از یکدیگر دفاع می‌کنند و به نقش یکدیگر در خانواده احترام می‌گذارند.
توانایی برقراری ارتباط سازنده را داشته باشید
اعضای خانواده‌هایی با ویژگی‌های خانواده سالم، زمان زیادی را صرف گفتگو با یکدیگر می‌کنند. اعضای خانواده برای درک یکدیگر، زمان لازم را برای به اشتراک گذاشتن احساسات، نظرات، نگرانی‌ها و دیدگاه‌های خود در نظر می‌گیرند و به صحبت‌ها با دقت و بدون حواس‌پرتی گوش می‌دهند تا نتیجه‌گیری درستی را انجام دهند.
موقعیت‌های بحرانی را مدیریت کنید
همانطور که می‌دانید درگیری و اختلاف، از بخش‌های اجتناب‌ناپذیر زندگی هستند، اما ویژگی‌های خانواده سالم بر خلاف خانواده پر استرس موجب می‌شود که اعضای این خانواده با بحران‌ها با روش‌های درست برخورد کنند و فضایی را برای هر فرد در خانواده فراهم کنند که بتواند هم صحبت کند و هم به صحبت‌ها گوش دهد.
زمانی که اختلاف نظر پیش می‌آید، موضوع را به موقع بررسی می‌کنند. اعضای خانواده سالم اجازه دارند با نظرات یکدیگر مخالفت و بدون هیچ ترسی، مخالفت خود را بیان کنند. در عین حال با تمرین مهارت‌های ارتباطی صحیح به اعضای خانواده خود نشان می‌دهند که به نظرات و حقوق یکدیگر احترام می‌گذارند و به همدیگر علاقه دارند.
پس از اینکه به ویژگی‌های خانواده سالم پرداختیم، متوجه شدیم یکی از مهم‌ترین نتایج توجه به این ویژگی‌ها مشارکت در خانواده است. مشارکت میان اعضای خانواده، به معنای باهم انجام دادن یک کار یا گرفتن یک تصمیم مشترک است. این همدلی و مشارکت اساس یک خانواده سالم را محکم‌تر می‌کند. مشارکت در خانواده باعث می‌شود والدین، فرزندان و بهطور کلی اعضای خانواده، روابط مثبت و هدف‌گرا را در میان خود ایجاد و تقویت کنند. برای به وجود آمدن مشارکت در خانواده، احترام متقابل برای تمام اعضا ضروری است.