حالت تدافعی یک واکنش است و اغلب در شرایطی رخ می‌دهد که فرد احساس تهدیدشدن، به چالش کشیده‌شدن، یا احساس نیاز به دفاع از عقاید یا رفتار خود می‌کند. این حالت ممکن است ناشی از ترس از قضاوت شدن، احساس ناکافی بودن، یا نیاز به حفظ حیثیت و اعتبار هم باشد. وقتی افراد به صورت تدافعی صحبت می‌کنند، ممکن است به جای گوش دادن به دیدگاه‌ها و احساسات دیگران، تلاش کنند تا دیدگاه خود را توجیه و یا از آن دفاع کنند.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به حالات تدافعی، علل و راهکار مقابله با آن می‌پردازیم.
چرا بروز حالت تدافعی روی ارتباطات اثر می‌گذارد؟
حالات تدافعی برای مثال حرف زدن به حالت تدافعی می‌تواند مانعی برای ارتباط مؤثر باشد زیرا:
مانع از درک متقابل می‌شود: وقتی افراد به جای گوش دادن به منظور فهمیدن، فقط به دنبال دفاع از خود هستند، امکان درک متقابل کاهش می‌یابد.
تنش‌ها را افزایش می‌دهد: واکنش‌های تدافعی می‌تواند تنش و ناراحتی را در روابط بین افراد افزایش دهد، چراکه ممکن است طرف مقابل احساس کند شنیده یا ارزشمند شمرده نمی‌شود.
مانع رشد فردی می‌شود: وقتی افراد به‌طور مداوم با حالت تدافعی واکنش نشان می‌دهند، ممکن است از فرصت‌هایی برای یادگیری، رشد فردی و بهبود وضعیت خود محروم شوند.
شناخت دلایل حرف زدن به حالت تدافعی
احساسات ناخودآگاه
واکنش‌های تدافعی که ریشه در احساسات عمیق و گاهی ناخودآگاه دارد، می‌تواند از چندین جنبه‌ی روانشناختی نشأت گیرد. این احساسات و روندهای ذهنی عمیق، اغلب براساس تجربیات گذشته و یادگیری‌های اولیه‌ی ما شکل می‌گیرد و می‌تواند نحوه‌ی واکنش ما به موقعیت‌ها و ارتباطات فعلی را به شکل قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد.
تجربیات گذشته
تجربیات منفی گذشته می‌تواند تأثیر عمیقی بر نحوه‌ی واکنش ما در موقعیت‌های کنونی داشته باشد، چراکه در شکل‌گیری الگوهای فکری، احساسی و رفتاری ما نقش دارد.
- تجربیات منفی: افرادی که در گذشته تجربیات منفی داشته‌اند، مانند انتقاد، رد شدن، یا تجربیات ترسناک، ممکن است ناخودآگاه یاد بگیرند در برابر آن‌چه به‌عنوان تهدید درک می‌شود، واکنش تدافعی نشان دهند.
- الگوهای یادگیری اولیه: واکنش‌های تدافعی همچنین می‌تواند از الگوهای رفتاری یادگرفته‌شده در دوران کودکی نشأت گیرد، جایی که فرد یاد می‌گیرد برای حفاظت از خود در برابر انتقاد یا آسیب، به گونه‌ای خاص واکنش نشان دهد.
عدم اعتماد به نفس
عدم اعتمادبه‌نفس یا احساس ناکافی بودن می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر رفتارها و واکنش‌های فردی در ارتباطات و موقعیت‌های اجتماعی تأثیر بگذارد و همین امر اغلب منجر به واکنش‌های تدافعی می‌شود. این ارتباط به چند دلیل کلیدی رخ می‌دهد:
حفاظت از خود با دفاع از هویت: افراد با عدم اعتمادبه‌نفس ممکن است احساس کنند که باید از خود در برابر انتقاد یا قضاوت دیگران دفاع کنند. واکنش تدافعی به‌عنوان یک مکانیزم دفاعی برای حفاظت از هویت و خودارزشمندی آن‌ها عمل می‌کند، حتی اگر این انتقاد واقعا سازنده باشد.
احساس آسیب‌پذیری و اجتناب از آن: افرادی که احساس ناکافی بودن دارند، ممکن است در تلاش برای جلوگیری از احساس آسیب‌پذیری یا ضعف، به صورت تدافعی واکنش نشان دهند. آن‌ها ممکن است در پاسخ به بازخورد یا انتقاد، به‌جای پذیرش و در نظر گرفتن آن، سریعا به دفاع از خود بپردازند.
برای مقابله با حالت تدافعی چه کنیم؟
برای مقابله با حالت تدافعی، مهم است که افراد روی افزایش خودآگاهی، تقویت مهارت‌های گوش دادن فعال و توسعه‌ی روش‌های مدیریت واکنش‌های احساسی خود کار کنند. این شامل تمرین برای پذیرش بازخورد، ابراز احساسات و نیازها به شیوه‌ای سازنده و یادگیری برای توقف واکنش تدافعی و فکر کردن قبل از پاسخ دادن به چالش‌ها است.
خودآگاهی: ترغیب یافتن به افزایش خودآگاهی و شناسایی لحظاتی که به حالت تدافعی واکنش نشان می‌دهیم و صحبت می‌کنیم.
گوش دادن فعال: تاکید بر اهمیت گوش دادن فعال و ایجاد فضایی برای درک و احترام متقابل.
کنترل واکنش‌ها: آموزش روش‌هایی برای تفکر قبل از پاسخ‌دادن، به‌منظور جلوگیری از واکنش‌های تدافعی سریع.
تقویت مهارت‌های ارتباطی: پیشنهاد روش‌هایی برای بهبود مهارت‌های ارتباطی، مانند بیان واضح احساسات بدون اتهام یا دفاع.
مشاوره و کار با متخصص: در صورت نیاز، استفاده از کمک حرفه‌ای برای کار بر روی مسائل عمیق‌تر.
کلام آخر
کاهش واکنش‌های تدافعی اهمیت حیاتی در بهبود ارتباطات و تقویت روابط دارد. حالت تدافعی می‌تواند مانعی برای درک متقابل، اعتمادسازی و همدلی در میان افراد باشد و زمانی که افراد توانایی خود را در پذیرش بازخورد، ابراز احساسات و بحث‌های سازنده بدون پاسخ‌های تدافعی تقویت کنند، ارتباطات عمیق‌تر و معنادارتری را تجربه خواهند کرد.