روانشناسی سلامت، نقش کمکی ایجاد انگیزه برای گرفتن تصمیممای آگاهانه در افراد است. به طور مثال اهمیت سیگار نکشیدن، خوردن غذاهای سالم و ورزش روزمره برای پیشگیری از بیماری‌ها. این نوع روانشناسی به بررسی عواملی که افراد را به زندگی سالم تحریک می‌کند می‌پردازد و به این پرسش مهم که چرا برخی افراد مایل به زندگی سالم هستند و برخی نه پاسخ می‌دهد. روانشناسی سلامت بررسی می‌کند که چگونه عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و روانشناسی بر سلامتی شما تأثیر می‌گذارند.
در ادامهی این مطلب از بلاگ همراهتم، به دنبال یافتن راهی برای بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری و مقابله با مشکلات سلامت خواهیم بود.
روانشناسی سلامت چیست؟
این روانشناسی به چگونگی ارتباط ذهن و بدن در زمان سلامتی و بیماری می‌پردازد. اینکه چگونه می‌تواند در زمانی که فرد میزان زیادی از احساسات ناخوشایند و اضطراب یا انواع درد مثل سردرد، معده درد و … را تجربه می‌کند موثر واقع شود. انجمن روانشناسی آمریکا (APA) روانشناسی سلامت را یک رویکرد زیستی ـ روانی ـ اجتماعی به سلامت (bio psycho social approach to health) تعریف می‌کند. می‌توان این رشته را برگرفته از حوزه‌های روانشناسی، جامعه‌‌شناسی، زیست‌‌شناسی و بهداشت دانست.
در روانشناسی از نوع سلامت، به علت اصلی مشکل توجه می‌شود. اینکه در پس‌زمینه‌ی سردرد یا مشکلات معده‌ی بیمار چه چیزی نهفته است؟ آیا اضطراب باعث این درد شده یا فرد به دلیل مشکلات معده و سردردهای مداوم است که اضطراب دارد؟ شاید بیمار نگران این باشد که سردرد و مشکلات معده علائم یک بیماری مهم‌تر باشند. کمک به بیمار در فهمیدن دلیل استرس روانی و جلوگیری از اضطراب بیشتر، از دیگر وظایف روانشناسان سلامت است.
حوزه‌های فعالیت
- تنظیم استرس
- کنترل وزن
- ترک اعتیاد
- توجه به رفتارهای پرخطر جنسی
- توجه به تغذیه‌ی روزانه
- مواجهه با بیماری‌های لاعلاج
- مدیریت سوگ
- جلوگیری از بیماری
- بازیابی بیماران بهبودیافته
روانشناس سلامت چه می‌کند؟
مهم‌ترین کار روانشناس سلامت، ارائه‌ی آموزش‌های روانشناختی برای تغییر سبک زندگی بیمار است.
روانشناسان سلامت با ارائه‌ی روش و سبک زندگی، به بیمار کمک می‌کنند تا الگوی اشتباه قبلی در هر زمینه از زندگی خود را تغییر بدهد و به سلامت روان و جسم دست پیدا کند. روانشناسان حوزه‌ی سلامت، سلامت را ترکیبی از فرایندهای زیست‌شناختی، روانی و اجتماعی می‌دانند.
قاعدتاً فرد بیمار باید وارد سیستم مراقبت‌های بهداشتی شود. روانشناسی سلامت موضوعات متنوع مرتبط با استفاده‌ی بیماران از خدمات بهداشتی را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ مانند تشخیص علائم و برنامه‌ی درمانی.
روانشناس سلامت، سه شاخه فعالیت اصلی دارد:
-
روانشناسی بالینی
روانشناسان سلامت در محیط‌های بالینی قرار میگیرند و ارزیابی رفتاری درباره‌ی گروهی از افراد انجام می‌دهند. مصاحبه‌ی بالینی و تستهای شخصیت انجام می‌دهند. از دیگر وظایف روانشناس حوزه‌ی سلامت بالینی، آموزش دادن به افراد برای کاهش استرس، ترک عادات مخرب و ترک فعالیتهای ناسالم اشاره کرد.
-
فعالیتهای تحقیقاتی
روانشناسان سلامت، تحقیقات متنوع در موضوع سلامت انجام می‌دهند. پژوهش‌هایی درباره‌ی پیشگیری موثر از بیماری، بهبود سطح سلامتی، مواجهه با دردها و مشکلات و کمک به افراد برای درک شرایط و قبول کردن آن بپردازند.
-
توجه به سیاستهای عمومی
از آنجایی‌که در سیستم مراقبت‌های بهداشتی نابرابری اتفاق میافتد، روانشناسان سلامت وارد این حوزه می‌شوند و به موسسات دولتی برای اصلاح این وضع مشاوره می‌دهند.
رشته‌ی دانشگاهی روانشناسی سلامت
در کشور ایران فقط دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه اصفهان این گرایش ارشد را ارائه می‌دهند. برای تحصیل در رشته‌ی روانشناسی سلامت در مقطع کارشناسی ارشد، باید مدرک کارشناسی در رشته‌ی روانشناسی را اخذ کنید.
بعضی سرفصلهای این رشته
- مبانی روانشناسی زیستی
- نقش روانشناسی در بیماری‌های جسمی
- سازگاری با بیماری‌های جنسی
- بیماری‌های روانتنی ـ روانپزشکی رابط ـ مشاور
- کارآموزی بالینی و مهارتهای حرفه‌ای
همچنین در مقطع دکترا، دانشگاههای تهران، خوارزمی و شهید بهشتی برای این رشته دانشجو می‌پذیرند. دانشجویان فارغ التحصیل از رشته‌های ارشد زیر میتوانند برای قبولی این رشته در کنکور شرکت کنند:
- توانبخشی
- مشاوره
- سنجش و اندازه‌گیری
- علوم تربیتی
- روانشناسی
- بهداشت و درمان
فعالیتهای این رشته باید در جهت مسائل اجتماعی روز باشد و در کنار هر فعالیت، به موضوع پیشگیری هم توجه شود. در کشور ایران، مهم‌ترین مسئله در حوزه‌ی روانشناسی سلامت را اعتیاد دانسته‌اند.
این رشته در ایران نوپا و نوین است. همین موضوع منجر به مشکلات متعددی می‌شود. یکی از فضاهای کاری که روانشناس سلامت می‌تواند در آن کار کند، کلینیک یا بیمارستان است، که گاهی فضای کاری مناسب و پذیرش ندارند. برخی از افراد مخالف ورود روانشناسی به حوزه‌ی پزشکی هستند. از دیگر مشکلات این گرایش، تعداد کم ورودی و در ادامه تعداد کم فارغ‌التحصیلان این رشته است.
کلام آخر
سالیان سال برای درمان بیماری‌ها، این پزشکان بودند که حرف آخر را می‌زدند و بیماران به طور کامل همان تجویز پزشک را انجام می‌دادند. هیچ جستجو و تحقیق بیشتری برای درمان بیماری‌شان نمی‌کردند و حوزه‌ی روانشناسی را مرتبط با روند درمانی نمی‌دانستند. امروزه بیماران نسبت به بیماری خود با وسواس بیشتری تحقیق می‌کنند و گاهی با بعضی نظرات پزشکان مخالف‌اند و با آن‌ها به بحث و گفتگو می‌پردازند. مشاوره روانشناسی آنلاین در وهله‌ی اول به بیماران یاری می‌دهد تا از استرس و ترس ابتلا به بیماری خلاص شوند و بعد برای پیشگیری و حتی بهبود، به آنان توصیه‌ی موثری می‌کند.