ریزش مو یکی از نگرانی‌های رایج میان بسیاری از مردان و زنان است. دلایل فراوانی برای ریزش مو وجود دارد که از دلایل ژنتیکی تا کمبود ویتامین‌ها و تغییرات هورمونی را در برمی‌گیرد. مشکلاتی در سلامت و برخی بیماری‌ها نظیر بیماری تیروئید نیز ممکن است سبب کلفت‌شدن یا ریزش مو شود.
هیچ اکسیر جادویی برای رشد مجدد مو وجود ندارد، اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ممکن است برخی از گیاهان جلوی ریزش مو را بگیرند و در تحریک رشد موهای جدید موثر باشند. هر چند لازم است بدانید که همه‌ی این پژوهش‌ها نیاز به تایید دارند و هنوز صلاحیت کامل آنها تصدیق نشده است.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به درمان‌های گیاهی مناسب برای رشد مو اشاره خواهیم کرد. به یاد داشته باشید که باید پیش از مصرف هر یک از این درمان‌ها با پزشک خود مشورت کنید، خصوصا اگر ریزش موی شما بر اثر مصرف دارو یا بیماری خاصی باشد.
درمان‌های گیاهی برای رشد مو
روغن‌های گیاهی برای مو
روغن‌های مخصوص مو، که تقویت مو یا تونیک مو نیز خوانده می‌شوند، عصاره‌های گیاهی مخلوط در روغن پایه‌ی محلول هستند. برخی از روغن‌های مو حاوی چند گیاه و روغن پایه‌اند.
روغن‌های پایه‌ی محبوب که برای روغن‌های گیاهی مو استفاده می‌شوند عبارتند از:
- روغن نارگیل
- روغن بادام شیرین
- روغن گردو
- روغن‌های معدنی
- روغن جوجوبا
- روغن جوانه‌ی گندم
برخی از گیاهانی که در روغن‌های گیاهی استفاده می‌شوند عبارتند از:
- گل ختمی چینی: ختمی چینی درختچه‌ای همیشه سبز است. این گیاه خوراکی است و گل‌های پرطراوت آن را اغلب در دمنوش‌ها و چای‌های گیاهی می‌ریزند. بسیاری بر این عقیده هستند که ختمی سبب تقویت فولیکول‌های مو می‌شود و با افزایش اندازه‌ی آن سبب رشد مو خواهد شد.
- ناز باتلاقی (brahmi): که باکوپا (bacopa) نیز خوانده می‌شود گیاهی خزنده است که در آیورودا (Ayurveda) به کار می‌رود. این گیاه حاوی آلکالوئیدهایی است که به عقیده‌ی بسیاری پروتئین‌های مسئول رشد مو را تحریک می‌کنند.
- گل دکمه کتی (tridax procumbent): این گیاه خزنده از دسته‌ی گیاهان آیورودایی و از خانواده‌ی کاسنیان است. این گیاه حاوی آنتی‌اکسیدان است و به‌تنهایی یا در ترکیب با دیگر گیاهان، رشد مو را تقویت می‌کند.
- سنبل هندی: سنبل هندی درختچه‌ای کوچک است که ساقه‌های زیرینش احتمالا رشد مو را تسریع می‌کند. مشخص شده است که این گیاه در رشد موی متاثر از طاسی شیمی‌درمانی موثر است.
- جینسنگ: جینسنگ درمانی باستانی برای بسیاری از مشکلات سلامت از جمله ریزش مو است. این گیاه دارای ساپونین (saponin) است که طبق باور بسیاری رشد مو را با اثر بر ردوکتاز 5a (5a reductase)، که آنزیم مرتبط با ریزش مو در مردان است، تحریک می‌کند.
شیوه‌ی استفاده
برخی از روغن‌های مو برای ترکیب در شامپو استفاده می‌شوند و برخی دیگر باید برای درمان روی مو باقی بمانند، بنابراین طبق دستورالعمل کارخانه عمل کنید. روی برچسب دستور استعمال بر موهای مرطوب یا خشک نوشته شده است.
پمادهای چندگیاهی
پمادهای گیاهی که گاهی مرهم‌های گیاهی نیز خوانده می‌شوند معمولا از ترکیب گیاهان با روغن‌هایی نظیر لانولین (lanolin) یا وازلین و آب ساخته می‌شوند. دیگر ترکیبات ممکن است شامل موم عسل یا کره‌ی نارگیل باشد. پمادهای چندگیاهی عموما از عصاره‌ی چندین گیاه به دست می‌آیند.
برخی از گیاهانی که در پمادهای چندگیاهی استفاده می‌شوند شامل:
- انگور فرنگی: انگور فرنگی گیاهی از دسته‌ی درمانی آیروردا است. این گیاه برای تقویت و رشد مو استفاده می‌شود. همچنین در این گیاه چندین آنتی‌اکسیدان وجود دارد.
- گیاه بشقابی: گیاه بشقابی یا گوتوکولا (guto kola) یکی دیگر از گیاهان درمان آیورودا است. باور بر این است که این گیاه احتمالا از طریق افزایش گردش خون در جمجمه طول مو را افزایش می‌دهد و رشد مو را تحریک می‌کند.
- آلوئه ورا: آلوئه ورا گیاهی استوایی‌ست و درمان مرسوم بومی برای سوختگی یا مشکلات هاضمه است. همچنین ممکن است این گیاه برای مشکلات پوست سر نیز کارآمد باشد و سلامت پوست سر نیز به رشد و سلامت مو خواهد انجامید.
- ریحان مقدس: ریحان مقدس گیاهی معطر و سازگار و دارای ویژگی‌های شفابخشی است. همچنین ممکن است این گیاه در ممانعت از ریزش مو بر اثر شوره‌ی سر و حساسیت یا تغییرات سطح هورمونی موثر باشد
کرم‌های گیاهی
کرم‌های گیاهی ئنیز از روغن‌های حاوی گیاه دارویی و آب تشکیل می‌شوند. این کرم‌ها دارای روغن کمتر و آب بیشتر از پمادهای گیاهی هستند و به راحتی جذب پوست می‌شوند.
برخی از گیاهانی که در کرم‌های گیاهی استفاده می‌شوند از این قرارند:
- سِس غول‌پیکر (giant dodder): این گیاه که گیاهی آیورودا و هرزه رو است به درمان طاسی ناشی از هورمون‌های استروئیدی کمک می‌کند و برای این امر بر آنزیم ردوکتاز 5a اثر می‌گذارد.
- مستور خوابیده: مستور خوابیده گیاهی است که در درمان آیورودا برای رشد مو استفاده می‌شود. طبق پژوهشی که در سال 2008 صورت گرفت مشخص شد که مستور خوابیده به تحریک فولیکول‌های مو کم می‌کند و مرحله‌ی رشد مو را تسریع می‌بخشد.
- یاسمن شب‌گل: درختچه‌ی کوچک بومی جنوب آسیا است. طبق پژوهشی نشان داده شده که این گیاه رشد مو را تسریع می‌بخشد و شاید در مبارزه با طاسی نیز اثرگذار باشد.
ژل‌های گیاهی
ژل‌های گیاهی حاوی عصاره‌های گیاهی در پایه‌ی ژلی هستند. معمولا این ژل‌ها روغن ندارند. گیاهانی که در این دسته برای سلامت مو به کار می‌روند شامل:
- شنبلیله: شنبلیله عضوی از خانواده‌ی باقلائیان است. این گیاه معطر و ادویه‌ی محبوب به احتمال فراوان دارای خواص مفید برای رشد مو است. طبق تحقیقی در سال 2006 مشخص شد که به احتمال فراوان این بذر این گیاه برای حجم و قطر مو در مردان و زنان مفید است و میزان ریزش مو را کاهش می‌دهد.
- بلاذر (marking nut): این گیاه از منطقه‌ی کوهپایه‌های هیمالیا می‌آید و در درمان آیورودا و طب سیدا (Siddha medicine) برای رشد مو به کار می‌رود. برای تشخیص میزان اثرگذاری و امنیت استفاده از این گیاه تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
سوسپانسیون کوبوزومی
کوبوزم‌ها ذره‌های نانوی کریستالی مایع هستند. سوسپانسیون‌های کوبوزومی (cubosomal suspension) برای رساندن دارو و در برخی موارد داروهای گیاهی به نقطه‌ی هدف به کار می‌روند.
برخی از گیاهان به کار رفته در سوسپانسیون کوبوزومی از این قرار است:
- سرو خمره‌ای: سرو خمره‌ای درختی همیشه سبز و عضو خانواده‌ی سروها است. این گیاه درمان سنتی برای کچلی است. طبق پژوهشی در سال 2013 این گیاه از طریق تحریک مرحله‌ی رشد در فولیکول‌های خواب مو به رشد آن کمک می‌کند.
- اسپینوسیلا (Espinosilla): از خانواده‌ی کاسنیان در مکزیک رشد می‌کند. این گیاه برای تقویت فولیکول‌های مو و حفظ سلامت پوست سر به کار می‌رود.
- گوجی بری (Goji berry): این درختچه‌ی میوه‌دار در طب سنتی چینی برای رشد مو استفاده می‌شده است. گوجی بری دارای ماده‌ی معدنی زینک است. باور بر این است که این ماده‌ی معدنی سبب چرب کردن پوست سر می‌شود و از شوره و در نهایت ریزش مو جلوگیری می‌کند.
عوارض و خطرات احتمالی جانبی
بیشترین خطر گیاهان درمانی برای مو واکنش حساسیتی است. همیشه باید پیش از مصرف در نقطه‌ای از پوست دارو را امتحان کنید تا اطمینان پیدا کنید که به آن حساسیت ندارید.
برای این کار:
- اندکی از این دارو را بر درون مچ دست بگذارید
- دست کم 24 ساعت آن را پاک نکنید
- اگر طی یک روز هیچ حساسیتی نشان ندادید نشان از آن دارد که به احتمال فراوان خطری متوجه شما نیست
نشانه‌های واکنش حساسیتی از این قرار خواهد بود:
- کهیر
- ورم
- قرمزی پوست
- خارش
- تنگی نفس
- سرگیجه
- سردرد
عوارض جانبی معمول در پی استفاده از گیاهان دارویی شامل:
- کلفت شدن مو
- افزایش ریزش مو
- خشکی پوست سر
- قرمز شدن پوست سر یا سوزش
پژوهش بر عوارض جانبی بیشتر گیاهان دارویی برای رشد مو کامل و مناسب نبوده است. مطالعات به میزانی نبوده است که بتوان با آن میزان مورد نیاز برای تجویز ارائه کرد.
زنان باردار یا شیرده نباید از داروهای گیاهی برای رشد مو استفاده کنند، مگر آن که تحت نظر پزشک باشند و پیوسته معاینه شوند.
کلام آخر
هیچ درمان گیاهی توان آن را ندارد که به طور کامل موهای شما را باز گرداند. باید در مصرف داروهای گیاهی محتاط باشید، خصوصا آنهایی که ادعاهای عجیب دارند.
پژوهش‌ها نشان داده است که برخی از گیاهان دارویی ممکن است در تقویت و رشد مو موثر باشند و از سلامت پوست سر محافظت کنند، ضخامت مو را بهبود بخشند یا سبب تحریک چرخه‌ی رشد مو شوند. با این حال بررسی‌های آزمایشگاهی بیشتری لازم است تا مشخص کند که می‌توان از داروهای گیاهی برای درمان اصلی موی سر استفاده کرد یا خیر. در نهایت بهترین راه برای مقابله با آسیب‌های مو مراقبت روزانه از مو است.