تخصص کاری فواید فراوانی برای فرد شاغل دارد و به تندرستی و سلامت روان او کمک فراوان می‌کند. فرد حرفه‌ای بر مهارت‌هایی متمرکز است که برای پیشرفت و رسیدن به موفقیت در زندگی اجتماعی ضرورت دارد. بسیاری از شرکت‌ها معمولا بر کارکنانی تکیه می‌کنند که مهارت‌های ویژه و حرفه‌ای دارند و نیازهای مشخصی را در حوزه‌ی کاری برآورده می‌کنند. ما با درک چگونگی تاثیر مهارت‌های خاص بر پیشه و زندگی اجتماعی می‌توانیم کیفیت زندگی شخصی خود را نیز افزایش دهیم.
بسیاری از افراد متخصص به دلیل دستاوردهای مادی و معنوی در محیط کار با حس رضایت و شادی به خانه و زندگی شخصی خود باز می‌گردند. چنین امری سبب ایجاد تعادل میان زندگی و کار می‌شود و جنبه‌های گوناگون زندگی را لذت‌بخش می‌سازد. همچنین موقعیت اجتماعی متخصصان در صنایع گوناگون باعث افزایش اعتماد به نفس و حس عزت نفس آنان خواهد شد.
اغلب کسانی که در دوران جوانی و ابتدای ورود به زندگی حرفه‌ای انرژی و زمان فراوانی را صرف تحصیل دانش و مهارت‌های پیشرفته مربوط به رشته‌ی خود می‌کنند، در ادامه‌ی مسیر کاری از این سرمایه‌گذاری بهره خواهند برد و در نتیجه‌ی آن انگیزه‌ی بیشتری برای افزایش مهارت و دانش به‌روز را درک خواهند کرد.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم خصوصیت‌های تخصص در حرفه را شرح خواهیم داد و به بحث بر سر جنبه‌های اصلی خواهیم پرداخت. همچنین فواید و خطرات پیش روی افراد متخصص را ذکر خواهیم کرد.
تعریف تخصص کاری
تخصص در شغل به معنای افزایش تجربه و مهارت در رشته‌ای خاص از حرفه یا صنعتی مشخص اشاره دارد. کارکنان می‌توانند با تحصیل یا کسب دانش و تجربه در رشته‌ای مشخص به تخصص برسند. هر چه فرد در زمینه‌ی کاری خود ماهرتر شود، شرح وظایف او کوتاه‌تر، در عین حال عمیق‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد. افراد متخصص به‌طور معمول کارهای اساسی‌تر و مهم‌تری را از کارکنان عادی برعهده دارند و به دلیل اهمیت بیشتر کارشان حقوق بیشتری نیز خواهند داشت. از آن سو این افراد در حوزه‌های کمتری فعالیت دارند و موقعیت‌های شغلی آنان نیز محدودتر است.
تخصص کاری چه فوایدی دارد؟
برخی از مزیت‌های تخصص در کار به صورت فهرستی در ادامه بیان می‌شود:
کارایی و توان اجرایی بالاتر
هنگامی که فرد بر مجموعه‌ی مشخصی از کارها تمرکز می‌کند، با بازده بالاتر و کیفیت بهتر از پس وظایفش بر خواهد آمد و در هزینه‌ی انرژی اجرای آن صرفه‌جویی فراوان می‌کند. کارایی بالا در نتیجه‌ی اطلاعات کافی و تکرار و تجربه‌ی فراوان اقدامات است. این تمرین فراوان باعث تقویت مهارت‌ها و روندهای کاری می‌شود.
افزایش سرعت در اجرا
هر چه فرد متخصص‌تر باشد، توان اجرای فرایند کاری را در زمان کوتاه‌تر و با سرعت بیشتر خواهد داشت. متخصصان به دلیل تسلطی که بر جنبه‌های مشخصی از کار دارند، تمرکز بالاتری برای اولویت‌بندی و به سرانجام رساندن آن اقدامات خواهد داشت. افراد کم‌تخصص معمولا در صورت بالا بردن سرعت کاری خود تا حد فراوانی از دقت اجرا کم می‌کنند، اما چنین اتفاقی برای فرد متخصص نخواهد افتاد.
اخلاق کاری بهتر
معمولا در محیط‌های کاری تخصصی روحیه‌ی کاری گروهی و همدلی بالاتر خواهد بود. درک بیشتر آنها از وظایف و تقسیم واضح‌تر کارها احتمالا از دلایل اصلی این امر است. در چنین محیط‌هایی معمولا سردرگمی میان کارکنان کمتر اتفاق می‌افتد و به همین دلیل استرس ناشی از کار کمتر است. بسیاری از مدیران بر این باورند که اگر کارکنان به این باور برسند که نقشی خاص در گروه دارند، وظیفه‌ی خود را با شوق و دقت بیشتری به انجام می‌رسانند.
کاهش خطرها
تخصص در کار تا حد فراوانی از خطرهای موجود در محیط اقتصادی کم می‌کند. هر چه فرد متخصص‌تر باشد اشتباهات رایج را بهتر می‌شناسد و راه پرهیز از آنها را می‌داند. با کاهش خطرات در محیط کار، منابع مادی و معنوی بیشتری حفظ خواهد شد.
تقدیر و پاداش بهتر
معمولا در حوزه‌های گوناگون کاری افراد متخصص بیشتر به چشم کارفرمایان می‌آیند. خدمات ویژه، ارتباط بیشتر آنها با کارفرمایان و مشتریان مهم و ضرورت کارهای آنها سبب خواهد شد که اهمیت حضورشان در سازمان‌های اقتصادی آشکارتر باشد. مسلما افرادی که کارشان بهتر دیده می‌شود احترام و تقدیر بیشتری را به خود جلب می‌کنند. همچنین این افراد شانس برخورداری از پاداش‌های مادی و معنوی بیشتری نیز دارند.
خطرات تخصص در کار چیست؟
به‌طور قطع در جهان هیچ چیز بدون نقاط ضعف نیست. تخصص نیز از این قاعده مستثنا نخواهد بود. در ادامه به‌صورت فهرست‌وار به برخی از خطرات کار حرفه‌ای اشاره می‌کنیم:
یکنواختی
از آنجایی که افراد متخصص معمولا شرح وظایف مختصرتری دارند و بیشتر تمرکز آنها بر عمق و پیچیدگی چند وظیفه است، احتمال یکنواختی در کار بیشتر می‌شود. تکرار مستمر چند کار تخصصی پس از مدتی ممکن است سبب کسالت روحی فرد، و در نتیجه‌ی آن کاهش رضایت شغلی شود. برای گریز از این مشکل افزایش مهارت‌ها و کسب مسئولیت‌های متنوع و جدید بسیار کارآمد خواهد بود.
منسوخ‌شدن تخصص
گاهی برخی از تخصص‌ها با تغییر شرایط صنعت یا بازار کاری از مد می‌افتند و کنار گذاشته می‌شوند. در دنیای پر سرعت پیشرفت فناوری این اتفاق امری رایج در جهان محسوب می‌شود. اکنون در جهان بسیاری از متخصصان با خطر کهنه‌شدن زمینه‌ی تخصصی خود روبرو شده‌اند. البته افراد متخصص هوشیار معمولا شرایط بازار و پیشرفت‌های مربوط به حوزه‌ی کاری خود را در نظر دارند و در صورت لزوم مهارت‌های جدید و مورد نیاز با فرا می‌گیرند.
مشکل در تغییر حوزه‌ی کاری
معمولا کسب مهارت‌های تخصصی و لازم برای افراد بسیار زمان‌بر است، از این رو تغییر تمرکز حرفه‌ای از حوزه‌ای به حوزه‌ی دیگر به‌ندرت میان این قشر اتفاق می‌افتد. در بسیاری از موارد هر چه مهارت‌ها در رشته‌ای تخصصی شود، گزینه‌های نزدیک برای تغییر رشته کمتر خواهد شد. البته در این مورد نیز باید در نظر داشت که فرد متخصص صرفا در حوزه‌ی کار صنعتی رشد نکرده است، این دست افراد از لحاظ ذهنی نیز به پیشرفت‌های بسیاری دست یافته‌اند که ارزش آنها را در نظر کارفرمایان بالاتر خواهد برد. بنابراین در صورت برخورد این افراد با بن‌بست در زمینه‌ی کاری خود، این متخصصان در زمینه‌ی مهارت‌های اجتماعی و ذهنی همچنان بر کارکنان عادی برتری خواهند داشت.
کلام آخر
کار تخصصی جنبه‌های گوناگونی دارد. از اصلی‌ترین جوانب این درجه‌ی حرفه‌ای می‌توان به استقلال بالاتر در اجرا، وضوح بازخوردها از سوی کارفرمایان یا مشتریان، شفافیت در زمینه‌ی شاخصه‌های کار یا هویت کاری و اهمیت و ضرورت موقعیت کار تخصصی اشاره کرد. معمولا افراد کاردان و کارشناسان مهارت‌های قوی‌تری دارند، البته این به معنای تعداد بیشتر مهارت‌ها نیست. در بسیاری از حوزه‌ها تنوع مهارت‌های فرد حرفه‌ای به مرور زمان کمتر می‌شود و تمرکز او بر تعداد محدودی از آنها بالاتر می‌رود.
در نهایت باید به مزیت‌های کار تخصصی در رابطه با زندگی شخصی و سلامت روان اشاره کنیم. مهارت در کار همچنین به شناخت بهتر فرد از هویت شخصی‌اش نیز خواهد انجامید. معمولا اجرای کار تخصصی فواید متعددی برای سلامت روان فرد دارد. آگاهی بالاتر فرد از زمینه‌ی کاریش سبب خواهد بود که عزت نفس، اعتماد به نفس، خودشناسی، خودآگاهی، ذهن‌آگاهی و از همه مهمتر سعادت بیشتری را تجربه کند.