خانواده درمانی یعنی چه؟

زندگی ما از درون یک خانواده شروع می‌شود. چه این خانواده با ما پیوند خونی داشته باشد چه خانواده‌ای که سرپرستی ما را به عهده گرفته باشد.

واقعیت این است که خانواده و رفتارهای افراد آن روی همه‌ی جنبه‌های زندگی ما تأثیر می گذارند. از اولین لحظات تولد تا آخرین لحظه‌های زندگی ما. اینکه چه کسی هستیم و یا چه کسی می شویم درون خانواده مشخص می‌شود. آنها می‌توانند بر خوب و بد شخصیت ما تأثیر بگذارند. ما دایره‌ی لغات، عادات، سنت‌ها، روابط و جهان‌بینی خود را از آنها می‌آموزیم. آنها به ما یاد می‌دهند که چگونه با دیگران تعامل کنیم.

اگر در خانواده‌ای با روابط سالم متولد شویم، احتمالاً ما هم یاد می‌گیریم که چگونه روابط سالمی داشته باشیم و آن را حفظ کنیم. نیز دچار مشکل اما اگر در خانواده‌ای ناکارآمد به دنیا آمده باشیم، که برای به دست آوردن ارتباط درست با دیگران تلاشی نمی‌کند، ممکن است ما هم برای برقراری ارتباط با دیگران شویم. اما باید بدانیم حتی اگر در چنین خانواده‌ای هم زندگی کرده باشیم، باز هم می‌توانیم شرایط‌مان را تغییر دهیم.

خانواده درمانی (Family Therapy) راهی برای ایجاد یا حفظ یک خانواده‌ی سالم و بانشاط است.

شروع خانواده‌درمانی با مشاوره‌ی خانواده

توجه داشته باشید که کسانی که نقش حمایتی طولانی‌مدت را در زندگی فردی ایفا می کنند، خانواده به حساب می‌آیند، حتی اگر رابطه‌ای خونی بین آنها وجود نداشته باشد.

این نوع درمان برای رسیدگی به مسائل خاصی که بر سلامت و عملکرد خانواده تأثیر گذاشته است به کار می‌رود. می‌توان از این راهکار در طی یک دوره‌ی دشوار برای کمک به اعضا استفاده کرد. مشاوران در این شیوه‌ی درمانی، مشکلات افراد را در قالب بزرگتری به نام خانواده بررسی می‌کنند.

فلسفه‌ی این نوع درمان این است که همان‌طور که رفتار‌های اشتباه خانواده می‌تواند در زندگی تک‌تک اعضا مشکل‌آفرین باشد، همدلی و پشتیبانی آنها هم  می‌تواند برای حل مشکلات‌شان به کار بیاید.

به همین خاطر می‌توان از تکنیک‌ها و تمرین‌های شناخت‌درمانی، رفتار‌درمانی و درمان بین فردی استفاده کرد. انتخاب مناسب‌ترین راه هم به مشکلات خاصی که مراجعان با آن مواجه هستند، بستگی دارد.

 دلایل عمده‌ی مراجعه به مشاوره خانواده:

• • مشکلات در رفتار کودکان و نوجوانان

گاهی اوقات دیده می‌شود که کودکان و نوجوانان دچار مشکلات ارتباطی با اعضای خانواده هستند. نوجوانان در دوره‌ی بلوغ بیشتر از کودکان با افراد خانه ناسازگار می‌شوند. این شیوه‌ی درمانی به همه‌ی اعضای خانواده کمک می‌کند از این دوره‌ با آگاهی عبور کنند.

• • سوگواری برای یکی از اعضا

هنگامی که یکی از اعضا فوت می‌کند غم سنگینی بر جو خانه احساس می‌شود. معمولا این غم با مرور زمان از بین می‌رود. ولی در مواردی ممکن است بعضی از اعضای خانه نتوانند با این غم کنار بیایند و اصطلاحا داغ‌شان تازه بماند. بهتر است برای کمک به این شخص و بهبود حال او کل خانواده با همدلی و حمایت از او دردش را تسکین بدهند.

• • موضوعاتی درخصوص دگرباشان جنسی

درصورتی که یکی از اعضا از دگرباشان جنسی باشد، ممکن است از سمت خانواده طرد شود. اما درمانگر از این طریق برای پذیرش او از سمت خانواده و حمایت آنها تلاش می‌کند.

• • خشونت خانگی

افراد در خانه‌هایی که در آن خشونت خانگی وجود دارد، از ناامنی رنج می‌برند. در این نوع از درمان با کمک درمانگر، همه‌ی اعضای خانواده برای رفع این مشکل تلاش می‌کنند.

• • درگیری والدین

متاسفانه درگیری والدین علاوه بر اینکه برای خودشان آزاردهنده است، می‌تواند آسیب‌های روحی زیادی به فرزندان هم وارد کند. بر اساس این شیوه دلایل این درگیری‌ها شناخته می‌شود تا از بروز مجدد آنها جلوگیری شود.

• • مصرف مواد مخدر توسط یکی از اشخاص

مواد مخدر علاوه‌بر زندگی شخصی فرد زندگی خانوادگی او را هم به هم می‌ریزد. با کمک به این شخص و همراهی او علاوه بر ترک مواد مخدر، خانواده این قدرت را به او می‌دهد که احتمال مصرف مجدد را هم به صفر برساند.

• • درگیری‌های شخصی بین افراد

درگیری‌های شخصی بین دو نفر در خانه بر همه‌ی افراد خانه تاثیرگذار است. بنابراین خیلی مهم است که تمام افراد برای اصلاح ارتباط افراد درگیر تلاش کنند.

• • طلاق

طلاق یکی از مهم‌ترین موضوعاتی‌ست که علاوه بر پدر و مادر، روی تمام جوانب زندگی فرزندان اثرگذار است. با کمک درمانگر می‌توان اثرات نامطلوب طلاق را کاهش داد و مدیریت درستی را برای ادامه‌ی ارتباط سالم و درست بین افراد خانواده ایجاد کرد.

• • افسردگی یکی از اعضا

خانواده بهترین و مهم‌ترین کسانی هستند که می‌توانند به درمان افسردگی اعضای خود کمک کنند. در این درمان با همدلی، پشتیبانی و آگاهی کل اعضا می‌توان بهترین نتیجه را برای رفع افسردگی فرد به دست آورد.

انواع خانواده درمانی

مشاور خانواده­ با اهداف متفاوتی درمان را شروع می‌کند. او باتوجه به شرایط مراجعه‌کنندگان یکی از انواع خانواده‌درمانی زیر را پیشنهاد می‌دهد:

ساختاری

یکی از مهم‌ترین روش‌ها همین درمان ساختاری‌ست. در روش ساختاری تمرکز درمانگر بر کل خانواده است نه یک شخص. درحقیقت درمانگر از نزدیک روابط بین اعضا را مشاهده و بررسی می‌کند و سپس برای بهبود آن راهکار‌های مناسب را پیدا می‌کند.

عملکردی

این روش بیشتر برای جوانانی‌ست که یک رفتار پرخطر مانند مصرف مواد مخدر را دارند. در این نوع درمان تلاش درمانگر حل‌و‌فصل یک رفتار مشخص در بین اعضای خانواده است. این رفتار باید از طریق حمایت کل اعضا درمان شود.

داستانی

بازگو کردن ماجرا‌هایی که بین اعضای خانواده پیش آمده، می‌تواند به پیدا کردن مشکل کمک بزرگی کند. حتی صحبت درباره‌ی تجربیات اعضا درخصوص آن موضوع راه‌های مناسبی برای حل مشکلات پیش روی خانواده می‌گذارد.

راهبردی

در این شیوه کار خیلی راحت‌تر است. درمانگر برای هر عضو خانواده تکلیف مشخصی تعیین می‌کند. سپس برای ارتباط موثر بین آنها قوانینی را مشخص می‌کند تا همه بتوانند به آن پایبند باشند.

سیستمی

در این روش تمرکز درمانگر روی رفتارهای غیرارادی اعضای خانواده است. او برای حل مشکلات، دورادور رفتار‌های آنان را بررسی و به اعضا کمک می‌کند که دلیل اصلی رفتار‌های همدیگر را تشخیص دهند. این راه‌ها تلاشی‌ست برای جلوگیری از تعارضات و سوءتفاهم‌ها.

بوئین (Bowenian)

این شیوه مناسب کسانی‌ست که نمی‌خواهند دیگر افراد خانه را در درمان مشارکت بدهند. معمولا هم زمانی به کار گرفته می‌شود که یکی از اعضای خانواده درمقابل درمان و مشاوره‌ی خانواده مقاومت می‌کند. در این مدل راهکار‌های مناسبی به فرد مراجعه کننده داده می‌شود که بتواند روی رفتار تمام خانواده موثر باشد.

آموزش روانشناختی

افرادی که به اختلالات روانی مبتلا هستند در این شیوه با آگاهی و حمایت خانواده، درمان خود را شروع می‌کنند. یکی از موثر‌ترین موضوعات در درمان اختلالات روانی افراد، همکاری اعضای خانواده است.

به طور کلی در این روش تمام اعضای خانواده یاد می‌گیرند که چگونه مسائل خانه‌ی خود را حل‌و‌فصل کنند، پیش از اینکه به یک مشکل سخت و بزرگ تبدیل شود. آنها راه‌های همدلی عمیق‌تر را می‌آموزند و می‌توانند خشم خود را به بهترین شکل کنترل کنند. نتیجه‌ی این درمان به دست آوردن صداقت، احترام و اعتماد بین اعضای خانواده است. به عبارت دیگر، همه‌ی اینها را درمانگر به تنهایی انجام نمی‌دهد، بلکه کل افراد خانواده با درک متقابل و همکاری همدیگر مهارت‌هایی را می‌آموزند که نتیجه‌ی آن خوشحالی تمام اعضاست.