تربیت صحیح کودک دغدغه‌ی اصلی هر والدی است. این نگرانی برای مادران و پدران وجود دارد که چگونه فرزند خود را تربیت کنند تا علاوه بر اینکه شخصی موفق، قدرتمند و موجه در جامعه باشد، در کنار سلامت جسم، سلامت روان کودک هم حفظ و تقویت شود. تشخیص بیماری‌های روانی در کودکان بسیار دشوار است؛ چراکه ممکن است علائم آن با دیگر مشکلات رایج اشتباه و در نتیجه نادیده گرفته شود. برای مراقبت از کودک لازم است که هر نشانه یا احساس را جدی بگیریم.
اما چگونه از سلامت روانی کودک مراقبت کنیم؟ در این مطلب از بلاگ همراهتم مباحث مربوط به سلامت روان کودکان را بررسی می‌کنیم.
سلامت روان کودک به چه معنا است؟
نوع تفکر یا درک کودکان از خود و دنیای اطراف‌شان و نحوه‌ی کنار آمدن با چالش‌ها و استرس‌های زندگی، به‌عنوان سلامت روان کودک تعریف می‌شود.
کودکانی که سلامت روان مناسب دارند، احساس خوشبختی می‌کنند و از زندگی لذت میبرند. آنها یادگیری خوبی دارند و با خانواده و دوستان خود روابط سالمی برقرار می‌کنند. همچنین می‌توانند احساسات غم‌انگیز، نگران‌کننده یا اضطراب‌آورشان را مدیریت و به آسانی از والدین خود کمک درخواست کمک کنند.
کودک برای رشد سالم از نظر اجتماعی، ذهنی، جسمی و عاطفی به سلامت روانی نیاز دارد. نکته‌ی بسیار مهم این است که سلامت روان در کودک زمینه‌ی سلامت روان او در بزرگسالی خواهد بود.
آن‌چه بر سلامت روان کودکان تأثیر می‌گذارد
رویدادهای آسیب‌زا میتواند مشکلات سلامت روانی برای کودکانی که آسیب‌پذیر هستند ایجاد کند. تغییرات می‌توانند مانند محرک عمل کنند. برای مثال، نقل مکان به یک محله و خانه‌ی جدید، تغییر مدرسه و دور شدن از دوستان پیشین یا متولد شدن خواهر یا برادر جدید. بعضی از کودکان بعد از شروع مدرسه، از پیدا کردن دوستان جدید، ایجاد روابط سالم و انجام فعالیت‌های جدید هیجان‌زده می‌شوند، اما بعضی دیگر ممکن است احساس اضطراب داشته باشند.
رایج‌ترین مشکلات روانی در کودکان
طبق تحقیقات انجام شده از هر شش کودک، یکی از آنها با مشکلات سلامت روان در اندازه‌های متفاوت دست‌وپنجه نرم می‌کند. برخی از علائم و موارد شامل افسردگی، اضطراب، تنش و اختلالات رفتاری می‌شود و همه‌ی این علائم ارتباطی مستقیم با شرایط و کیفیت زندگی کودک دارد. با توجه به اینکه درصد زیادی از کودکان دچار مشکلات سلامت روان هستند، به اندازه‌ی کافی از کمک سایرین برای رفع مشکل خود برخوردار نمی‌شوند.
افسردگی
امروزه افسردگی بیشتر از دهه‌های گذشته بر کودکان تأثیر می‌گذارد. نوجوانان کمی بیشتر از کودکان خردسال دچار افسردگی می‌شوند.
خودآزاری
خودآزاری در گروهی از کودکان بسیار رایج است. بعضی کودکان در جواب اتفاقات ناگوار یا تحمل دردهای عاطفی ممکن است سعی کنند با آسیب رساندن به خود با شرایط مقابله کنند.
اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
این اختلال میتواند کودکان را به شدت نگران و مضطرب کند. کودکان خردسال یا آن‌هایی که مدرسه را شروع یا از مدرسه‌ای به مدرسه‌ی دیگر نقل مکان می‌کنند ممکن است اضطراب جدایی را تجربه کنند.
اختلال استرس پس از حادثه (PTSD)
این عارضه به دنبال آزار جسمی یا جنسی، شاهد چیزی بسیار ترسناک یا آسیب‌زا بودن، قربانی خشونت یا قلدری شدید شدن یا زنده ماندن پس از یک فاجعه‌ی سهمگین اتفاق میافتد.
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD)
کودکانی که به‌صورت مداوم بیش‌فعال و تکانشی هستند و در توجه و تمرکز کردن مشکل دارند، ممکن است به این اختلال مبتلا باشند.
اختلال خوردن
این اختلال در نوجوانان بیشتر از کودکان اتفاق میافتد و در دختران شایع‌تر از پسران است. تعداد کودکانی که به اختلال خوردن مبتلا می‌شوند کم است، اما این اختلالات مانند بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی عواقب جدی برای سلامت جسمی و رشد آنها در پی خواهد داشت.
چگونه سلامت روان کودک را حفظ کنیم؟
سلامت روان باعث رشد فردی، افزایش انعطاف‌پذیری، کمک به کودک برای مواجهه‌ی درست با مسائل زندگی و تضمین اینکه در آینده تبدیل به یک فرد بزرگسال کامل و سالم باشد است. عوامل مهمی که به حفظ سلامت روان کودک کمک می‌کند عبارت هستند از:
- سلامت جسمانی، داشتن رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم
- گذاشتن وقت کافی برای بازی در داخل و یا خارج از خانه
- در خانواده بودن و اینکه اعضای خانواده باهم وقت بگذرانند
- تحصیل در مدرسه‌ای که سلامت همه‌ی دانش‌آموزانش اهمیت دارد
- شرکت داشتن در فعالیت‌های محلی
عوامل مهم دیگری هم وجود دارد، از جمله احساس دوست‌داشته‌شدن و یا جذب عشق، مورد اعتماد قرار گرفتن، حس درک‌شدن از طرف سایرین و احساس امنیت.
به‌عنوان والدین برای سلامت روان کودک خود چه کنیم؟
از مهم‌ترین روشهایی که والدین می‌توانند به کودک خود کمک کنند، گوش دادن به صحبت‌ها و جدی‌گرفتن احساسات آنها است. ممکن است کودک بخواهد که او را در آغوش بگیرید، ممکن است از شما کمک بخواهد تا چیزی را تغییر دهید یا حتی کمکی عملی بخواهد.
احساسات منفی کودکان معمولا گذرا است، اما اگر فرزندتان برای مدت طولانی مضطرب دیده می‌شود، ناراحتی او زندگی خانوادگی را مختل کرده است و یا به‌طور مکرر طوری رفتار می‌کند که در آن سن انتظار ندارید، بهترین راهکار این است که از فرد متخصص کمک بگیرید.
کلام آخر
سلامت روان در کودکان به اندازه‌ی سلامت فیزیکی و جسمانی آنها اهمیت دارد، بنابراین باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت، چرا که کودکان سرمایه‌های ملی هر جامعه‌ای به حساب می‌آیند و موفقیت‌شان در آینده به‌عنوان یک بزرگسال سالم در گرو توجه و مراقبت امروز درباره‌ی آنها است. اگرچه آمارها نشان میدهد افزایش مشکلات روان در سنین کودکی رو به افزایش است، با این حال درمان و راهکارهای متفاوت و موثر زیادی برای کمک به این افراد در نظر گرفته می‌شود. در قدم اول توجه و پیگیری سلامت روان و البته پیشگیری از بروز مشکلات از اهمیت بالایی برخوردار است.