از طرز تفکر انعکاسی چه می‌دانید؟

طرز تفکر انعکاسی (Reflective Thinking)، که نام دیگر آن تفکر بازتابی است یک اصطلاح کمتر شنیده شده است و احتمالا شما فقط نام آن را شنیده باشید. لازم است بدانید با یک مفهوم مهم انتزاعی در ارتباط هستید، اما در حقیقت این اصطلاح ساده است. به‌طور خلاصه این مفهوم به این موارد می‌پردازد: تفکر دائمی و تحلیلی کارهایی که انجام داده‌اید، آن‎چه که انجام می‌دهید، تجربه‌هایی که داشته‌اید، آن‌چه آموخته‌اید و چگونگی یادگیری همه‌ی این‌ها.

در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به همه‌ی جنبه‌های تفکر انعکاسی پرداخته‌ایم.

طرز تفکر انعکاسی چیست؟

تفکر انعکاسی، به‌معنی داشتن تصویر بزرگ‌تر از یک موضوع و درک کلیه‌ی پیامدهای آن است. این مفهوم فقط به نوشتن برنامه‌های آینده و کارهایی که در گذشته انجام داده‌اید برنمی‌‎گردد، بلکه به دلیل انجام کارها و اهمیت آن‌ها نیز ارتباط پیدا می‌کند. این موضوع اغلب احساسات، واکنش‌ها و هیجانات افراد را در بر می‌گیرد. تفکر انعکاسی نوعی ارزیابی فردی است که از آن به‌عنوان تجربه‌ای مفید از آگاهی نام برده می‌شود. این روش فکری مشخص می‌کند در زندگی چه چیز واقعاً برای شما مهم است. افراد دارای تفکر انعکاسی، تجربه و موقعیت خاصی را بازبینی می‌کنند و از آن یاد می‌گیرند تا بتوانند در آینده بهتر با شرایط روبه‌رو شوند. آن‌چه که در مسیر تفکر انعکاسی همواره باید به آن توجه داشت، اصل صداقت و خودداری از تحلیل‌های شخصی است.

ابعاد تفکر انعکاسی

افرادی که طرز تفکر انعکاسی دارند، تجربه و موقعیتی خاص را بازبینی می‌کنند و از آن یاد می‌گیرند تا بتوانند در آینده با آن شرایط به وجود آمده به خوبی مواجه شوند. ۳ رکن اصلی در افراد دارای تفکر انعکاسی وجود دارد:

• خودشناسی

تفکر انعکاسی در ابتدا با خودشناسی، تجربیات و آن‎چه که جهان‌بینی را تشکیل می‌دهد شروع می‌شود.

• بهبود پیوسته

مرحله‌ی بعد از تفکر انعکاسی، بهبود فردی است. زمانی که از نقاط قوت و ضعف خود آگاه باشید می‌توانید درک کنید باید روی چه چیزهایی تمرکر داشته باشید.

• توانمندی

تفکر انعکاسی باعث می‌شود که قدرت کنترل و ایجاد تغییرات لازم در زندگی خود را داشته باشید.

نکات مهم در رابطه با تفکر انتقادی

غالبا تفکر انعکاسی و تفکر انتقادی به‌صورت مترادف با یکدیگر به کار برده می‌شوند. تفکر انتقادی فرایندی سیستماتیک برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات، به‌منظور شکل‌گیری عقیده یا تصمیم‎‌گیری است و براساس انگیزه‌ی بنیادی موجود می‌تواند مختلف باشد. همه‌ی انسان‌ها فکر می‌کنند، اما بخش گسترده‌ای از تفکرات همواره با تعصبات همراه است و به دریافت اطلاعات اشتباه منجر می‌شود؛ اینجا همان‎جایی است که تفکر انعکاسی وارد عمل می‌شود.

مثال برای تفکر انعکاسی

اگر هنوز فرایند تفکر انعکاسی را درک نکرده‌اید، در اینجا دو مثال را باهم مرور می‌کنیم تا مفهوم آن برای شما روشن‌ شود.

گاهی تجربه‌های خود را در یک دفتر می‌نویسید تا بتوانید آن‌ها را بهتر درک کنید؛ برای مثال، دو فرد که باهم در ارتباط عاطفی هستند اخیرا به مشکل برخورده‌اند. یکی از طرفین رابطه با ابراز احساسات و داشتن دید کلی‌تر، می‌تواند از چیزهایی که هر دو را خوشحال یا ناراحت می‌کند آگاه شود و علت جر و بحث‎ها را بفهمد و سعی کند با صحبت کردن و بیان کردن راحت دلایل مشاجرات، شرایط را بهبود ببخشد. او درواقع درحال تمرین تفکر انعکاسی است و فعالیت ذهنی باارزشی را انجام می‌دهد.

مثال دیگر از تفکر انعکاسی در کلاس درس است؛ دبیر به‌مدت مشخصی درباره‌ی مفهوم خاصی با دانش‌آموزان صحبت می‌کند، بعد به دانش‌آموزان چند دقیقه فرصت می‌دهد تا آن‌چه را را که یاد گرفته‌اند روی کاغذ بنویسند؛ در این بین سوالاتی که ممکن است در ذهن آن‌ها ایجاد شود نیز درمی‌آید. با ایجاد فرصت تفکر درباره‌ی یک موضوع، در ذهن آن‌ها باقی می‌ماند و علاوه بر این آن را به درستی درک می‌کنند.

ویژگی‌هایی محیطی پشتیبان تفکر انعکاسی

برای جواب دادن تفکر انعکاسی به محیط مناسب نیاز است. داشتن وقت کافی برای تفکر مناسب هنگام واکنش‌ها و وجود پشتیبانی احساسی لازم برای تمایل به تفکر، ارزیابی کردن مجدد و نتیجه‌گیری، از این ویژگی‌ها به شمار می‌آیند. بررسی درست و سریع موقعیت، می‌تواند به تشویق تفکر انعکاسی کمک کند. بحث درباره‎ی موضوعات معین، نکاتی که آموخته شده است و مواردی که باید در ادامه یاد گرفته شوند، به تفکر انعکاسی کمک می‌کند. همچنین تشکیل گروه‌های یادگیری اجتماعی هم برای بهبود توانمندی در زمینه‌ی درک دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرات دیگران، بسیار مفید است.

مزایای تفکر انعکاسی

• کاهش استرس، بهبود روابط و افزایش مهارت‌های استدلالی
• افزایش انگیزه‌ی افراد برای انجام کارها
• افزایش اعتمادبه‌نفس و آگاهی افراد
• بهبود حافظه و بهینه‌سازی فرآیند تصمیم‌گیری
• توسعه‎ی چشم‎انداز و درک بهتر نقطه‌نظرات دیگران
• پیشرفت شخصی و حرفه‌ای
• ارائه‌ی مجموعه‌ای خاص از راهکارهای حل مسئله برای رسیدن به هدف مناسب

کلام آخر

طرز تفکر انعکاسی افراد این فرصت را می‌دهد که خود را از هیجان‌های شدید و تجربه‌های بد یا خوب کنار بکشند و با دیدگاه بهتری به مسائل اطراف توجه کنند. این روش موجب افزایش اعتماد به‌نفس افراد در تصمیم‌گیری‌ها خواهد شد و به آن‌ها کمک می‌کند تا ایده‌ها و تجارب خود را بهتر مد نظر قرار دهند. حال که با مفهوم تفکر انعکاسی آشنا شدید، خوب است که آن را به بخشی طبیعی از زندگی و روند تفکر خود تبدیل کنید. ضروری است پیوسته از تجربه‌های خود درس بگیرید، رشد کنید و به اهدافی که می‌خواهید برسید.