فوبیا ترسی بسیار شدید و بیمارگونه است که باعث می‌شود فرد از کارهای روزمره و زندگی عادی دور شود. فوبیاها انواع مختلفی دارند که نام بسیاری از آن‌ها را شنیده‌اید. فوبیاهایی مانند فوبیای مرگ، فوبیای ارتفاع، فوبیای پرنده، فوبیای فضاهای بسته و غیره. اما چند فوبیای عجیب هم وجود دارند که از انواع نادر فوبیا به حساب میآیند و چون نادر هستند اسم آن‌ها را احتمالا نشنیده‌اید.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به چند فوبیای عجیب که ممکن است نشناسید می‌پردازیم.
فوبیای عجیب چیست؟
طبق گزارش موسسه ملی سلامت روان (NIMH)، فوبیاهای خاص تقریباً حدود 13 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده را در مقاطعی از زندگی خود تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و آن‌ها را با شایع‌ترین شرایط سلامت روان روبه‌رو می‌کنند. فوبیای عجیب یک ترس شدید است که با تهدید واقعی و نامتناسب نسبت به یک شیء یا شرایط همراه است. افراد هر زمان که با منبع ترس خود مواجه شوند، واکنش‌های ترس و اضطراب شدید را تجربه می‌کنند.
جهت تشخیص فوبیای نادر، فرد باید موارد زیر را تجربه کند:
- ترس یا اضطراب شدید در مورد شیء یا موقعیت خاصی را تجربه کند
- فوراً به ترس پاسخ بدهد
- ترس باید بیش از حد و نامتناسب با خطر باشد
- علائم باید بیشتر از شش ماه طول بکشد
- ترس باعث اختلال در عملکرد شود
- نتوان علائم را با شرایط عدم سلامت روان دیگری توضیح داد
فوبیای عجیب معمولاً در یکی از چهار دسته‌ی زیر قرار می‌گیرد:
- ترس‌های مربوط به حیوانات
- محیط طبیعی
- مشکلات یا درمان‌های پزشکی
- موقعیت‌های خاص
در ادامه به چند فوبیای خاص و توضیح آن اشاره می‌کنیم.
ایزوتروفوبیا: ترس از آینه
این فوبیا گاهی با اسپکتروفوبیا و کاتوپتروفوبیا هم نام برده می‌شود. فرد مبتلا به این فوبیا قادر نیست خود را در آینه تماشا کند و از نگاه کردن به هر سطحی که انعکاس دارد اجتناب می‌کند. این ترس می‌تواند ریشه در خرافات داشته باشد. به باور برخی افراد خرافاتی، شکستن آینه نشانه‌ی بدشانسی است و افرادی معتقد هستند با نگاه کردن در آینه ممکن است موجودی ماوراءالطبیعه مثل روح ببینند. اعتمادبه‌نفس پایین باعث ایجاد ترس عجیبی است که گاهی بسیار شدید می‌شود که فرد را دچار افسردگی می‌کند.
گلوبوفوبیا: ترس از بادکنک
میزان ترس در اثر گلوبوفوبیا در افراد مختلف متفاوت گزارش شده است. ممکن است فرد از قرار گرفتن در نزدیکی بادکنک‌ها اجتناب کند و یا فردی با دیدن تصویر بادکنک در تلویزیون یا عکس درگیر اضطراب شدید شود. این ترس در کودکان سختی‌های بیشتری نسبت به بزرگسالان دارد چون در مراسم تولد و دیگر رویدادهای مربوط به کودکان همیشه تعداد زیادی بادکنک وجود دارد. گلوبوفوبیا معمولا در اثر یک تجربه‌ی وحشتناک در کودکی مثل ترکیدن بادکنک و شنیدن صدای ترسناک آن ایجاد می‌شود. این ترس با کولروفوبیا (ترس از دلقک‌ها) نیز مرتبط است چون معمولا هردو در کنار هم دیده شده‌اند.
آرکی‌بوتیروفوبیا: ترس از چسبیدن کره‌ی بادام‌زمینی به سقف دهان
آرکی‌بوتیروفوبیا یک فوبیای عجیب است که فرد مبتلا به آن از چسبیدن کره‌ی بادام‌زمینی به سقف دهان خود می‌ترسد. این ترس همیشه در زمان خوردن کره‌ی بادام‌زمینی برای افراد دارای فوبیا پیش می‌آید اما فرد مبتلا به این فوبیا از آن به شدت وحشت دارد.
شدت این فوبیا در افراد متفاوت است. ممکن است شخصی بتواند مقدار کمی کره‌ی بادام‌زمینی بخورد اما شخص دیگری حتی به خوردن کره‌ی بادام‌زمینی فکر نمی‌کند. در مراحل شدیدتر برخی افراد از خوردن هر چیزی که غلظت و ظاهری شبیه به این ماده دارد خودداری می‌کنند.
آرکی‌بوتیروفوبیا به‌عنوان یک فوبیای نادر، از ترس خفگی با چیزهای چسبنده سرچشمه می‌گیرد. افرادی که تجربه‌ی حساسیت به کره‌ی بادام‌زمینی یا احساس خفگی توسط آن را دارند بیشتر با این فوبیا درگیر هستند.
پدیوفوبیا: ترس از عروسک
پدیوفوبیا ترس غیرمنطقی از عروسک است. نه‌تنها عروسک‌های ترسناک، بلکه همه‌ی عروسک‌ها برای این افراد ایجاد وحشت می‌کنند. این ترس ریشه در یک بازنمایی نادرست از موجودات خیالی دارد بنابراین ممکن است شامل ربات‌ها و مانکن‌ها هم بشود. این فوبیا نباید با پدوفوبیا یا پدیافوبیا که ترس از کودکان است اشتباه گرفته شود. زیگموند فروید معتقد بود که این اختلال در ادامه‌ی ترس از زنده شدن عروسک‌ها اتفاق می‌افتد. ماساهیرو موری این نظریه را بسط داد و معتقد بود هرچه جنبه‌های شبه‌انسانی اشیا بیشتر شود، جنبه‌های غیرانسانی آن‌ها ترسناک‌تر می‌شود.
هلی‌فوبیا: ترس از نور خورشید
هلی‌فوبیا یک فوبیای نادر و خاص است که به ترس از نور خورشید مربوط می‌شود. در معرض نور خورشید قرار گرفتن، احساس شدید اضطراب و وحشت را در مبتلایان به وجود می‌آورد، بلکه فرد مبتلا ممکن است نسبت به نورهای شدید حساسیت داشته باشد. بیشتر اوقات این ترس به دلیل اضطراب از آسیب نور خورشید است. اجتناب از نور خورشید یک کار غیرممکن و علاوه بر این، برای سلامتی نیز خطرناک است. زیرا نور خورشید برای تنظیم خلق و خو و محافظت از سلامت استخوان‌ها لازم است.
ژنیوفوبیا: ترس از چانه
ژنیوفوبیا ترس غیرقابل‌تحمل از چانه است. فرد مبتلا تصور می‌کند چانه قسمتی اضافی در بدن است که به صورت او اضافه شده است. در مورد سایر اعضای بدن نیز فوبیاهای دیگر وجود دارد که شامل ژنوفوبیا (ترس از زانو)، کروفوبیا (ترس از دست) و ایشیکاسکادیگگافوبیا (ترس از آرنج) است. از آنجا که این ترس‌ها می‌توانند تعاملات عادی اجتماعی را بسیار دشوار کنند، حتما باید درمان شوند.
کلام آخر
فوبیا را باید جدی گرفت؛ اگر به آن توجه نشود و درمان مناسبی برای آن صورت نگیرد، زندگی فرد مبتلا محدود و دچار اختلال خواهد شد. در بعضی موارد بیمار تا مرز افسردگی شدید هم پیش می‌رود. هر فوبیا بسته به درجه‌‌ی آن در هر فرد متفاوت است و به‌طورکلی مشکلات و مسائل روحی با مدیریت افکار و کمک گرفتن از درمانگران تا حد زیادی قابل درمان است.