کد بوشیدو، زندگی اخلاقی به سبک سامورایی

ممکن است با شنیدن واژه‌ی سامورایی یاد جنگ و خونریزی بیافتید، اما جالب است بدانید که شیوه‌ی زندگی سامورایی‌ها تکنیک‌های موثری برای زندگی دارد که به درد کشمکش‌های روزانه ما در عصر حاضر می‌خورد. بوشیدو واژه‌ای ژاپنی به معنی راه جنگجو است که به عنوان رسم و روش زندگی در بین جنگجویان تعریف می‌شود. مبنای کد بوشیدو، سخت‌کوشی و تلاش است. بوشیدو را می‎توان نوعی فلسفه‌ی زندگی دانست که در آن تأکید زیادی بر ازخودگذشتگی و شجاعت می‌شود.

در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم، در میان فرهنگ غنی و سرشار از اصول اخلاقی ژاپن، به دنبال معنا و کاربرد دقیق کد بوشیدو می‌گردیم.

مفهوم کد بوشیدو

در اغلب کشورها، فرهنگ‌ها و سنت‌ها، اصول و مبانی اخلاقی خاصی وجود دارد که مردم را به پیروی از آن دعوت می‌کند مثل عرفان، ذن، بودیزم و اصول سامورایی. یکی از اصولی که برای بسیاری از افراد بزرگ در جهان مقبول قرار گرفته و برگرفته از اخلاق و بسیار پرکاربرد شمرده می‌شود، «اصل بوشیدو» است. این واژه به معنی راه جنگجوست و به عنوان راه و رسمی برای زندگی سامورایی بر مبنای تلاش تعریف می‌شود. کد بوشیدو مجموعه‎ای از اعتقادات مذهبی نیست بلکه از اخلاقیات نشئت می‌گیرد.

7 آموزه از بوشیدو

• صبر و استقامت

کلیدی‌ترین اصل در بوشیدو برای کنترل بهتر زندگی هر شخص شکیبایی و ممارست است.

• ایمان و اعتقاد

باور خود و رسیدن به این تفکر که قادر به انجام هرکاری هستیم، از موارد مهمی است که کد بوشیدو سعی در آموزش آن دارد. شاید همین اصل بود که به ژاپن جنگ‌زده کمک کرد تا خود را از نو بسازد و به پیشرفت جهانی برسد.

• توجه و مراقبت از رفتار

احترام و ادب در برخورد با دیگران به‎عنوان اصلی مهم در فرهنگ ژاپنی و سپس مفهوم بوشیدو شناخته می‌شود.

• عدالت

با این‎که در روش زندگی سامورایی‌ خشونت وجود دارد، اما توجه و احترام آنان به موضوع عدالت مشهور است.

• اعتدال

حفظ تعادل و میانه‌روی بین موضوعات مختلف چون کار و زندگی، از اصول مهم بوشیدو محسوب می‌شود.

• نیکوکاری

انعطاف‌پذیر بودن در شرایط سخت ویژگی مهمی است که در اثر پرورش خصوصیات اخلاقی ایجاد می‌شود.

• امیدواری

امیدواری و شادمانی دو مورد مهم از فرهنگ ژاپنی هستند. هنر شاد بودن در شرایط دشوار و تاب آوردن، به جنگوی واقعی ارزش می‌بخشد.

تاریخچه

بوشی به عنوان یک جامعه و یک فرهنگ، آیین‌های سخت‌گیرانه برای پذیرش عضو وضع کرده بود. برخی از این آیین‌ها اشکال مختلف هنرهای رزمی بودند. با ورود ذن بودایی به ژاپن، شمشیر سامورایی، بار معنوی پیدا کرد و آیین‌های جدیدی به جامعه اضافه شد که امروزه به نام بوشیدو یا آیین‌های سامورایی شناخته می‌شوند.

فرهنگ بوشیدو اهمیت زیادی به فضیلت‌هایی مانند شجاعت، وفاداری، صداقت، عدالت و ادب می‌داد. در اروپا هم آیین‌های شوالیه‌گری سربازان و افسانه‌های پریان همین نقش را ایفا می‎کرد. بوشیدو این‌طور توصیف شد که فرد باید هم ذهن و هم بازوی خود را تقویت کند. بوشیدو همان‎قدر که درباره‌ی اسب‌سواری و تیراندازی است، به شعر، هنر مذاکره و گفت‌وگو نیز مربوط است.

میاموتو، فیلسوف سرشناس بوشیدو

یکی از مولفه‌های اصلی بوشیدو فلسفه‌ی داشتن آمادگی است و از شناخته‌شده‌ترین فیلسوفان آن می‎توان به موساشی میاموتو اشاره کرد. میاموتو یک شمشیرزن بود که مهارتش در هنرهای رزمی به‌نام و مشهور بود. می‎گویند که او نخستین رزم دونفره‌ را در 13سالگی تجربه کرد و برنده شد. او توانست یک سامورایی آموزش‌دیده در فن شمشیرزنی را تنها با یک چوب از پا درآورد. کتاب میاموتو، با عنوان «کتاب پنج حلقه» در کنار «هنر رزم سان زو»، در مدارس کسب‌وکار و جلسات کوچینگ زندگی و خودیاری به عنوان منبع آموزه‌هایی درباره‌ی رسیدن به موفقیت تدریس می‌شود.

آموزه‌های بوشیدو در چه حوزه‎ای است؟

از مولفه‌های اصلی آموزه‌های بوشیدو که بارها به آن اشاره شده است، می‎توان به «روح خلاء» اشاره کرد. منظور از روح خلاء، خاموش کردن افکار در جهت آزادسازی بدن است تا آنچه لازم است را انجام دهد. هدف از آن، ساکت یا خاموش کردن ایگو  یا همان نفس برای تجربه کردن خلاء است که بتوان در ادامه‎ی آن دید شفاف به دست آورد. داشتن این روحیه، یعنی تمرین هنر مثلاً هنر رزمی با شدت و جدیت به طوری که بخشی از هویت شود. بعد از سال‌ها تمرین، بدن بالاخره می‌تواند هرکاری را به سادگی، کامل و ناخوداگاه انجام دهد؛ مانند راه رفتن یا حرف زدن.

کتاب بوشیدو اثر اینازو نیتوبه

«بوشیدو»کتابی است که توسط اینازو نیتوبه در جستجوی راه سامورایی‌ها نوشته شده است. این کتاب در سال 1900 انتشار یافت. این کتاب در زمان خود پرفروش بود و مورد توجه بسیاری افراد مهم از جمله رئیس جمهور تئودور روزولت، رئیس جمهور جان اف کندی و رابرت بادن-پاول، بنیانگذار پیشاهنگی قرار گرفت. در حالی‌که ژاپن رفته رفته به یک کشور مدرن تبدیل شده و در سبک زندگی سنتی و نظامی خود تحولات عمیقی را تجربه کرده بود، تلاش نیتوبه این بود که سنت‌های قدیمی ژاپن را حفظ و آن‌ها را به جهان انگلیسی زبان معرفی کند. وی شباهت زیادی بین اخلاق سامورایی و آنچه کد بوشیدو می‌خوانند و روح جوانمردی در قرون وسطا و اخلاق یونان باستان پیدا کرده است.

کلام آخر

کد بوشیدو یا راه بوشیدو، مجموعه‌ای است از ارزش‌ها و اصول اخلاقی که سامورایی‌های ژاپنی به آن پایبند بودند. استفاده از این اصول در عصر حاضر موجب بهبود کیفیت زندگی و مواجهه‌ی موثر با مشکلات امروزه‌ی بشر خواهد بود.