خودکشی یک نگرانی عمده برای سلامت عمومی است. در سال 2020، خودکشی دوازدهمین علت اصلی مرگ و میر در ایالات متحده بود که جان بیش از 45900 نفر را گرفت. خودکشی پیچیده و غم‌انگیز، اما قابل پیشگیری است. دانستن علائم هشدار‌دهنده‌ی خودکشی و نحوه‌ی کمک‌رسانی می‌تواند به پیشگیری از آن بیانجامد و به نجات جان افراد کمک کند.
علائم هشدار‌دهنده‌ی خودکشی
علائم هشدار‌دهنده‌ی خودکشی به ما می‌گویند که ممکن است فرد مورد نظر درصدد پایان دادن به زندگی‌اش باشد. بنابراین بسیار مهم است که این نشانه‌ها را بشناسیم تا اگر با آنها روبرو شدیم، قدرت کمک کردن به شخص را داشته باشیم.
نشانه‌های هشدار‌دهنده مبنی بر اینکه ممکن است فردی در معرض خطر فوری اقدام به خودکشی باشد عبارتند از:
- آنها درباره‌ی مرگ زیاد صحبت می‌کنند و حتی ممکن است خودشان به طور کاملا واضح بگویند که قصد خودکشی دارند.
- در میان حرف‌های‌شان متوجه خواهید شد که احساس پوچی یا گیر افتادن دارند.
- آنها از احساس درد غیر قابل تحمل عاطفی یا جسمی رنج می‌برند.
- احساس گناه، شرم یا حتی سر بار بودن دارند.
- از خانواده و دوستان کناره‌گیری می‌کنند.
- به‌طور غیر منتظره‌ای، اموال‌شان را به دیگران می‌بخشند.
- با دوستان یا خانواده‌ی خود خداحافظی می‌کنند.
- با عجله به امور مهم زندگی‌شان سر‌و‌سامان می‌دهند.
- از خطر کردن و انجام کارهای مرگ‌آور هیچ ترسی ندارند, مانند رانندگی با سرعت بالا.
داشتن نوسانات شدید خلقی، که به طور ناگهانی از حالت بسیار غمگین به بسیار آرام یا شاد تغییر می‌کند، دارند.
- برای خودکشی برنامه‌ریزی می‌کنند یا به دنبال راه‌هایی برای خودکشی مانند: انبار کردن قرص یا خرید اسلحه هستند.
توجه به این نکته ضروری است که خودکشی یک پاسخ طبیعی به استرس نیست. افکار یا اقدام به خودکشی نشانه‌ی پریشانی شدید هستند و نباید نادیده گرفته شوند. اگر حتی خودتان چنین علائمی دارید باید سریعا به یک درمانگر مراجعه کنید.
کمک‌رسانی به فردی که قصد خودکشی دارد
اگر فکر می‌کنید یکی از اطرافیان‌تان قصد خودکشی دارد، اقدامات زیر می‌توانند بسیار موثر باشند:
- دسترسی آنها به ابزاری که می‌تواند جان‌شان را به خطر بیاندازد، محدود کنید. انواع قرص‌های مسکن یکی از مهم‌ترین و دردسترس‌ترین چیزهایی‌ست که ممکن است، این افراد به سراغش بروند.
- آنها را تنها نگذارید. با دقت به حرف‌های‌شان گوش دهید و از احوال‌شان مطلع باشید. تحقیقات نشان می‌دهد که صحبت کردن درباره‌ی خودکشی با این افراد، می‌تواند آنها را از تصمیم‌شان منصرف کند.
- درصورتی که فرد در حال اقدام به خودکشی‌ست، بهتر است با اورژانس اجتماعی تماس بگیرید. اما پیش از آن بهتر است ارتباط‌تان را علاوه بر فرد، با دوستان و خانواده‌ی او نیز حفظ کنید. برقراری ارتباط با اطرافیان او نه‌تنها شما را از وضعیتش مطلع نگاه می‌دارد؛ بلکه احساس حمایت ویژه‌ای را به او منتقل خواهد کرد.
چه عواملی فرد را به فکر خودکشی می‌اندازد؟
خودکشی در هیچ چیزی تبعیض قائل نیست. افراد از هر جنس، سن و قومیتی ممکن است در معرض خطر باشند. رفتار خودکشی پیچیده است و هیچ دلیل واحدی برای آن وجود ندارد. عوامل اصلی خطر خودکشی عبارتند از:
- افسردگی، سایر اختلالات روانی یا اختلال مصرف مواد
- درد مزمن
- سابقه‌ی اقدام به خودکشی
- سابقه‌ی خانوادگی اختلال روانی یا مصرف مواد
- سابقه خانوادگی خودکشی
- قرار گرفتن در معرض خشونت خانوادگی، از جمله آزار جسمی یا جنسی
- قرار گرفتن مستقیم یا غیرمستقیم در معرض خودکشی دیگران، مانند رفتار اعضای خانواده، همسالان یا افراد مشهور
تشخیص اینکه چه کسی واقعا قصد خودکشی دارد، دشوار است. اگر چه شناخت عوامل خطر برای خودکشی مهم است، اما گاهی مواقع این افراد با علم به آگاهی شما از احوالات‌شان، می‌توانند تا زمان اقدام به خودکشی تمامی نشانه‌ها را پنهان کنند. بنابراین بسیار مهم است که این افراد تحت حمایت درمانی و مهم‌تر از آن خانوادگی قرار بگیرند.
رویدادهای استرس‌زای زندگی، مانند از دست دادن یکی از عزیزان، مشکلات قانونی و مالی، عوامل استرس‌زای بین فردی، مانند: شرم، آزار و اذیت، قلدری، تبعیض یا مشکلات در روابط عاطفی از دلایل مهم خودکشی افراد در تمام دنیاست. به ویژه زمانی که این افراد سابقه‌ی یک بیماری روانی، افسردگی و حتی سابقه‌ی خانوادگی در مساله خودکشی داشته باشند، مطمئنا ریسک بالاتری در اقدام به خودکشی دارند.
خانواده و دوستان اغلب اولین کسانی هستند که علائم هشدار‌دهنده‌ی خودکشی را تشخیص می‌دهند و می‌توانند اولین قدم را برای کمک به شخص بردارند. اگر نمی‌دانید برای کمک به چنین شخصی باید چه کار کنید می‌توانید از یک درمانگر کمک بگیرید. آنها با توجه به شناختی که روی این افراد دارند، می‌توانند بهترین کمک‌کننده باشند.
روش‌های درمانی برای کمک به افرادی که خودکشی ناموفق داشته‌اند
تحقیقات نشان داده است که وقتی بیماران پس از نجات یافتن از خودکشی، تحت نظر درمانگر و روانپزشک قرار بگیرند، احتمال اقدام دوباره به خودکش در آنها بسیار کاهش می‌یابد. به همین خاطر لازم است که این افراد تحت نظر یک درمانگر باشند.
انواع مختلفی از راهکارهای روانی-اجتماعی برای کمک به افرادی که سابقه‌ی خودکشی داشته‌اند، وجود دارد. این نوع مداخلات سعی دارد این افراد را از تلاش مجدد برای خودکشی باز دارد. یکی از مهم‌ترین اقدامات، درمان شناختی‌رفتاری‌ست. با این شیوه‌ی درمان، این افراد یاد می‌گیرند که چطور با عوامل استرس‌زای زندگی‌شان کنار بیایند و آنها را به بهترین شکل مدیریت کنند. به‌علاوه آنها می‌آموزند که چه‌طور الگوهای فکری خود را بشناسند و در صورت بروز افکار خودکشی، اقدامات جایگزینی برای آن در نظر بگیرند.
روش دیگری که برای درمان این اشخاص به کار گرفته می‌شود، رفتار‌درمانی‌ست. این روش که بر اساس گفت‌و‌گو بین بیمار و درمانگر انتخاب می‌شود، می‌تواند به فرد کمک کند تا تشخیص دهد که چه زمانی احساسات یا اعمالش مخرب یا ناسالم است. حتی مهارت‌هایی را به فرد آموزش می‌دهد که قادر است به او کمک کند به طور موثرتری با مسائل ناراحت‌کننده کنار بیاید.
تجویز دارو نیز یکی دیگر از اقداماتی‌ست که ممکن است روانپزشک برای درمان این افراد درنظر بگیرد. از آنجایی که بسیاری از افراد در معرض خطر خودکشی اغلب دارای بیماری روانی یا مشکلات سوء مصرف مواد هستند همراه با مصرف دارو، به جلسات روان‌درمانی هم می‌روند تا در سریع‌ترین زمان و با مطمئن‌ترین شیوه، درمان شوند.
کلوزاپین (Clozapine) یک داروی ضد روان‌پریشی‌ست که عمدتاً برای درمان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی (Schizophrenia) از آن استفاده می‌شود. تا به امروز، این تنها دارویی است که دارای نشانه‌های خاص سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای کاهش خطر رفتارهای خودکشی مکرر در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو (Schizoaffective disorder ) است.
مراقبت از فردی که قبلا اقدام به خودکشی کرده‌است، علاوه بر مراقبت‌های درمانی، نیاز به حمایت خانواده و نزدیکان را دارد. هرچه حمایت خانواده بیشتر باشد، انواع شیوه‌های روان‌درمانی و پزشکی زودتر نتیجه می‌دهد. اگر در خانواده یا دوستان خود فردی سابقه‌ی خودکشی دارد، مطمئن باشید که همدردی و حمایت شما می‌تواند کمک زیادی به او بکند. هرچقدر هم که به‌خاطر مشکلات روحی‌شان بدخلق و بهانه‌گیر شدند، بازهم هیچ‌وقت آنها را ترک نکنید. دست‌شان را بگیرید تا از روزهای تاریک‌شان عبور کنند.