حس محبت، علاقه، عاطفه و توجه در مراقبت از روابط عاطفی و خانوادگی اهمیت فراوانی دارد. افراد گوناگون به شیوه‌های متفاوتی محبت و عاطفه خود را به طرف مقابل‌شان نشان می‌دهند. برخی از افراد در ابراز محبت و علاقه با مشکل مواجه‌اند و برخی دیگر این مهارت را در خود دارند. با این که برای برخی نشان دادن عاطفه دشوار است، باید توجه داشت که چنین مهارتی برای ابراز علاقه و نشان دادن توجه به عزیزان بسیار ضروری است و باید آن را در خود پروراند.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به بررسی دلایل اهمیت ابراز عاطفه و محبت در روابط، جلوه‌های رفتار محبت‌آمیز و تاثیر ابراز محبت و نمایش عاطفه در کاهش درگیری‌ها و مشاجرات طرفین رابطه می‌پردازیم. همچنین در این مقاله جنبه‌های منفی محبت را بررسی خواهیم کرد.
محبت و عاطفه چیست؟
محبت از حس علاقه به شخصی غیر خود برمی‌آید و همان مهر و انسی است که با عزیزان خود دارید. این واژه به شفقت و همبستگی میان مردم اشاره دارد. محبت پیوندی است که برای رشد عاطفی سالم و سلامت روان بسیار ضروری محسوب می‌شود. خصوصا محبتی که میان نوزادان یا کودکان و والدین و سرپرستان‌شان وجود دارد در سلامت عاطفی جامعه تاثیر فراوانی خواهد داشت. چنین حسی در هنگام خردسالی، وقتی تمایل به نزدیکی به عزیزان و والدین بسیار شدید است شکل می‌گیرد. نظریه‌ی دلبستگی (attachment theory) بر پیوند عمیقی متمرکز است که در ابتدا میان فرزندان و والدین شکل می‌گیرد و ما را قادر می‌سازد تا در سرتاسر عمر خود رابطه‌ای سالم با دیگران برقرار کنیم. محبت با شور و اشتیاق تفاوتی اندک دارد و صرفا به روابط خاص محدود نمی‌شود. این حس به نوعی بنیاد پیوندهای اجتماعی را مستحکم و پابرجا می‌کند.
دلیل اهمیت محبت چیست؟
هرچند برخی از افراد درونگرا هستند یا ترجیح می‌دهند که زندگی اجتماعی کم رنگ‌تری داشته باشند، نوع بشر در انزوا و به صورت انفرادی خوشبخت نیست و موفقیتی را کسب نخواهد کرد، بنابراین ارتباطات معنادار و عمیق ارزشمندند. این ارتباطات را می‌توانیم با دوستان، اعضای خانواده یا شریک عاطفی و زندگی خود برقرار کنیم. ما می‌توانیم با محبت کردن به عزیزان مهر و علاقه‌مان را به آنها اثبات کنیم. همچنین نشان دادن محبت و عاطفه سبب پایین کشیدن حصارهای دفاعی ذهن می‌شود و صمیمت را میان عزیزان بالا می‌برد.
رفتار محبت‌آمیز چگونه است؟
هرچند ممکن است گاهی محبت به شریک زندگی به رابطه‌ی جنسی ختم شود، اما این حس معمولا عملی غیرجنسی است. در ابراز محبت می‌خواهیم حس نزدیکی و صمیمیت را به عزیزان بیان کنیم. هنگامی که می‌خواهیم به کسی محبت کنیم، این حس را از طریق رفتار گوناگونی منتقل می‌سازیم. مثلا ممکن است با شوخ‌طبعی لپ برادرزاده‌مان را بکشیم.
در فرهنگ‌های گوناگون ممکن است برخی از رفتارهای محبت‌آمیز متفاوت باشد. برای مثال در فرانسه دوستان با بوسیدن دو روی صورت با یکدیگر احوالپرسی می‌کنند، حال آن که ممکن است امریکایی‌ها ترجیح دهند یکدیگر را در آغوش بکشند یا به شیوه‌ی مرسوم در بین خود دست بدهند.
نشانه‌های محبت در ارتباطات نیز مشهود می‌شود. برای مثال وقتی کلام محبت‌آمیز به عزیزی می‌گویید یا به کسی تماس می‌گیرید تا بگویید که به فکرش بوده‌اید عاطفه و محبت را به نمایش گذاشته‌اید.
برخی از نمونه‌های رفتارهای محبت‌آمیز
روش‌های دیگری نیز برای نشان دادن محبت در رفتار وجود دارد که می‌توان نمونه‌های زیر را از این جمله قلمداد کرد:
- آغوش کشیدن
- بوسیدن
- دست در دست گذاشتن
- نوازش
- دست بر گردن نهادن
- ارسال کارت پستی یا نامه یا هدیه
- دلگرمی دادن در حین دشواری
- گفتگو درباره‌ی نکات مثبت رابطه
- حضور مهرآمیز در زمان افسردگی
- لطیفه گفتن و شوخ طبعی
محبت درگیری و مشاجره را کاهش می‌دهد
محبت نیرویی مثبت دارد که حتی در هنگام مشاجره یا درگیری با عزیزان و نزدیکان بسیار کارآمد خواهد بود. همچنین می‌توانیم محبت را ابزاری موثر برای کاهش آثار جانبی منفی مشاجرات مانند پریشانی یا تنش محسوب کنیم. از همه مهمتر محبت به عزیزان یادآوری می‌کند که ارتباط میان شما عمیق و حقیقی است.
اخیرا در پژوهشی به بررسی میزان محبتی که نوجوانان روزانه از والدین دریافت می‌کنند و اثر آن پرداخته شد. در نتایج مشخص شد که والدین هر چه به طور روزانه محبت بیشتری به فرزندان خود نشان دهند فرزندان عزت بیشتری در خود حس می‌کنند، حال فرقی ندارد که صمیمیت و نزدیکی یا درگیری آنها با یکدیگر تا چه حد باشد. فرزندان پیش، در حین و پس از درگیری‌ها یا مشاجرات به محبت و مهر والدین نیازمندند.
در پژوهشی دیگر سطح کورتیزول (cortisol) در هنگام درگیری زوجین بزرگسال بررسی شد. در این بررسی پژوهشگران ناظر رفتار مثبت (شوخ‌طبعی و محبت) و رفتار منفی (کلافگی، تمسخر، تحقیر و حالت تدافعی) زوجین در تعاملات حین مشاجره بودند.
آنهایی که در هنگام مشاجره و اختلاف نظر رفتار مثبت از خود نشان می‌دادند در سطح کورتیزول خود الگوهای سالمتری را دارا بودند. در میان رفتارهای مثبت، محبت موثرترین رفتار بر متغیر کورتیزول بود.
اگر عزیزان ما بامحبت نباشند چه کنیم؟
برخی از افراد در هنگام پرورش و تربیت به دلایل فرهنگی یا اجتماعی فرا نگرفته‌اند که احساسات خود را به نمایش بگذارند. برخی دیگر عملا در نشان دادن احساسات خود راحت نیستند. در نظر بسیاری از افراد نشان دادن احساسات علامت ضعف یا ترس است.
مثلا هنوز در بسیاری از نقاط دنیا مردانگی یکی از خصیصه‌های والای مردان محسوب می‌شود و نشان دادن احساسات نقطه ضعف به شمار می‌رود. بسیاری این الگوی فرهنگی را نرینگی مسموم (toxic masculinity) می‌خوانند. چنین فشاری برای آن که در همه‌ی شرایط مردان بایست قوی باشند و احساسات خود را به نمایش نگذارند آثار منفی فراوانی بر ایشان و اطرافیان و عزیزانشان دارد.
لزومی ندارد که در ملا عام احساسات خود را علنی و با شور فراوان به نمایش بگذارید. ولی ابراز توجه و محبت به صورت ملموس و مختصر، حتی اگر نمود جسمانی نداشته باشد، برای ترقی و رشد عمق رابطه بسیار حیاتی است.
از آن سو اگر شخصی در زندگی شما وجود دارد که محبت خود را به شما ابراز نمی‌کند یا در ظاهر توجهی به شما ندارد، خوب است که نیازهای عاطفی خود را برایش شرح دهید و دلیل اهمیت محبت و مهر را در رابطه توضیح دهید. سپس از ایشان بخواهید که میزان بیشتری محبت به شما نشان دهد.
اگر همچنان در ابراز محبت مقاومت کرد یا در نشان دادن عواطف خود با دشواری مواجه باشد می‌توانید با مشاور متخصص در روابط در این باره صحبت کنید.
عزت نفس چطور بر محبت تاثیر می‌گذارد؟
عزت نفس بالا به معنای ارزش‌گذاری بر خود است. اگر عزت نفس شما در سطح سلامت باشد، احتمالا بهتر از دیگران با مشکلات و معضلات زندگی کنار می‌آیید. در این صورت حتی احتمالا رفتار اجتماعی مترقی‌تری نیز دارید و حس خواهید کرد که برای ابراز و دریافت مهر شایستگی بیشتری دارید.
از این رو آنهایی که در زمینه‌ی گشایش احساسی در برابر شریک زندگی خود اعتماد به نفس و عزت نفس بیشتری دارند به احتمال بیشتر نشانه‌های محبت را از خود بروز می‌دهند.
اخیرا پژوهشی ترتیب داده شد تا بررسی شود که آیا رویه‌ی مخالف آن نیز مصداق دارد یا خیر: پژوهشگران در این مطالعه بررسی کردند که آیا کسانی که آسیب‌پذیری بالاتر روحی و عزت نفس کمتری دارند در رابطه‌ی عاطفی خود با شریک زندگیشان کمتر از دیگران محبت را ابراز می‌کنند؟ در نتایج صحت این امر تصدیق شد.
آنهایی که عزت نفس پایین‌تری دارند محبت کمتری را از خود نشان می‌دهند و همچنین این افراد در هنگام ابراز محبت واکنش‌های جسمانی، شناختی یا عاطفی مثبت کمتری را نیز تجربه خواهند کرد. افرادی که عزت نفس کمتری دارند فواید محبت و تاثیر رفتار محبت‌آمیز در تقویت رضایت در روابط را دست کم میگیرند.
عزت نفس بالا به معنای آن است که فرد محبت و عاطفه‌ی بیشتری را به نمایش می‌گذارد و ارزش و شایستگی را برای دریافت محبت در خود احساس می‌کند. اگر حس ارزش نفس در شما بالا و مثبت است و حس میکنید که مستحق اتفاقات خوب هستید، قدرت پذیرش مهر، تشویق و تقدیر در شما بالاتر خواهد بود.
محبت و «پنج زبان عشق»
چطور متوجه شویم که کدام گونه از جلوه‌های محبت برای شریک زندگی یا عزیزان ما مناسب است؟ اگر در این زمینه تردید دارید، می‌توانید از «پنج زبان عشق» کمک بگیرید. در این کتاب شیوه‌هایی که مردم عشق و محبت را ارائه یا دریافت می‌کنند شرح داده شده است. تفکر اصلی بر آن است که ما از همه‌ی زبان‌های عشق لذت میبریم، ولی هر فرد معمولا یک یا دو تا از این زبان‌ها را بیشتر میپسندد.
پنج زبان عشق از این قرارند:
- تایید و تشویق کلامی
- صرف وقت با کیفیت
- تماس جسمانی
- دریافت هدایا
- خدمت‌رسانی
وقتی زبان محبت مخصوص شریک زندگی یا عزیزان خود را فرا گرفتید، می‌توانید محبت خود را به طریقه‌ای موثر به آنها نشان دهید.
کلام آخر
در مجموع ابراز و دریافت محبت جنبه‌ای بسیار مهم و اساسی در رابطه‌ی سالم است. بنابراین باید برای کسب مهارت در این زمینه تمرین کنیم. برای محبت به عزیزان باید شیوه‌ی مورد پسند ایشان را فرا بگیریم. برای این کار می‌توان به واکنش آنها در برابر شیوه‌های گوناگون محبت دقت کنیم یا مستقیما نظر خودشان را جویا شویم. ممکن است برقراری چنین مکالماتی در ابتدا کمی غریب و آزاردهنده به نظر برسد، اما به مرور زمان این طریق ارتباطی روان‌تر خواهد شد و رابطه عمق بیشتری خواهد گرفت. رابطه‌ی عمیق و خوشایند زندگی را بسیار شیرین‌تر می‌سازد و رضایت از زندگی را بالا می‌برد و این امر به ساخت خانواده‌ی سالم کمک خواهد کرد.