تصمیم گیری از مهارت‌های مهم زندگی است و تاثیر تصمیم گیری در روند زندگی، بر هیچ کس پوشیده نیست. تصمیم‌گیری‌های هر روزه و مداوم، حتی اگر تصمیم‌های کوچکی باشد مانند انتخاب مسیر بازگشت به خانه یا تصمیم‌های بزرگی مانند راهکار دادن برای جلوگیری از همه‌گیریِ جهانی یک بیماری ویروسی که ممکن است فقط یک بار در طول زندگی‌مان پیش آید؛ کاری بسیار دشوار و خسته‌کننده است که ممکن است حتی باعث از پا در آمدن فرد یا ایجاد اضطراب و تنش در او شود.
این معضل با عنوان «خستگی تصمیم گیری» شناخته می‌شود. خستگی تصمیم‌گیری حالتی ذهنی است که بر اثر فشار و بار زیاده بر ذهن ایجاد می‌شود و ممکن است مانع از توانایی فرد در ادامه‌ی تصمیم‌گیری‌هایش شود. به احتمال زیاد در طول دوره‌ی پاندمی کرونا، خستگی تصمیم‌گیری را تجربه کرده‌اید. چرا که این بیماری تغییرات محسوس و نامحسوس زیادی را به زندگی فردی و اجتماعی‌مان اضافه کرد.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به مطالبی اشاره می‌کنیم که بیشتر از همه، حرف دل پزشکان است؛ حرف‌هایی که پزشکان می‌خواهند مردم درباره‌ی خستگی تصمیم‌گیری بدانند و به آنها توجه کنند.
خستگی تصمیم گیری ذهنی و عاطفی است
خستگی تصمیم‌گیری وضعیتی است که پس از تصمیم‌گیری‌های متعدد، توانایی فرد در تصمیمات مناسب به‌تدریج در طول روز کاهش می‌یابد. هر چه فرد بیشتر تصمیم بگیرد، خسته‌تر می‌شود و تصمیم‌گیری نیز سخت‌تر می‌شود.
هر روز، تنها در زندگی شخصی‌مان باید تصمیم‌های فراوانی بگیریم و بسیاری از این تصمیمگیریها به‌طور خودآگاه گرفته نمی‌شود. به‌عنوان نمونه، گاهی در بخچال را باز می‌کنیم و تنها چیزی که در آن می‌بینم یک موز است و این تصمیم‌گیری را برای انتخاب خوراکی راحت می‌کند.
ولی وقتی گزینه‌های انتخابی فراوان باشد، تصمیم‌گیری نیز به فرایند طولانی‌تر و محسوس‌تری تبدیل می‌شود. این‌که چه بخورم، چه بپوشم، امروز چه کارهایی بکنم (به‌خصوص در تعطیلات) به گزینه‌هایی اشاره می‌کند که در تصمیم‌گیری سبب ایجاد استرس می‌شود.
نتیجه‌ی یک تحقیق نشان داد که هر فرد معمولی پیش از آن که به رخت‌خواب برود حدود بیش از 35,000 تصمیم می‌گیرد و همه‌ی این تصمیمگیریها زمان و انرژی از فرد می‌گیرد و به‌طور قطع فرسوده‌اش می‌کند.
زندگی بسیار پیچیده تر شده است
با این که خستگی تصمیم‌گیری پدیده‌ای جدید نیست، ولی همه‌گیریِ کووید-19 زندگی را در محیطی که هر روز و هر لحظه باید بیشتر به فکر سلامتی‌مان باشیم، پیچیده‌تر و تامل‌برانگیزتر از همیشه کرده است.
این پاندمی شرایط را برای هر تصمیم‌گیری‌ای وخیم‌تر کرده است و پریشانی و استرس بیشتری را به‌خصوص در مورد نگهداری از بیماران به ما تحمیل می‌کند. تصمیم‌هایی مانند استفاده از ماسک، واکسن زدن و دیگر گزینه‌های مربوط به سلامت بر انبوه تصمیمات عادی اضافه شده است. همه‌ی این موارد باعث می‌شود تا خستگی تصمیم‌گیری زودتر سراغ‌مان بیاید.
تصمیم های مرتبط بر موقعیت
تا پیش از این، تصمیم‌گیری‌هایمان یا مربوط به محیط کار بود یا به محیط زندگی. سپس همه‌گیری کرونا اتفاق افتاد و بارِ تصمیم‌گیری از همیشه سنگین‌تر شد. حالا باید تصمیم‌هایی بگیریم که پیش‌تر به آنها فکر نکرده بودیم و یا به‌صورت کلی نیازی به مواجهه با آنها نداشتیم. باید با اضطراب‌های خود و اطرافیان کنار بیاییم و برای هزینه‌های مازاد، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی کنیم و در رابطه با روش‌های ملاقات با اقوام و دوستان تصمیم بگیریم.
خستگی تصمیم گیری انرژی شما را تخلیه می کند
به احتمال زیاد کسی که دچار خستگی تصمیم‌گیری می‌شود یا بی‌حال است یا ذهنش آشفته است یا نشانه‌هایی از خستگی جسمی و ذهنی دارد. این پدیده، پیوسته انباشته می‌شود. بنابراین وقتی فرد تصمیم‌های بیشتری می‌گیرد، حالش بدتر می‌شود و هرچه از روز می‌گذرد، سطح انرژی‌اش افت می‌کند.
هر چه تصمیم‌های بیشتری در پیش رو داشته باشیم، مغز فرسوده‌تر می‌شود و ذهن در پی راه‌های میانبر می‌گردد. در مجموع چهار نشانه‌ی اصلی برای این پدیده وجود دارد: به تعویق انداختن کارها، تندخویی، طفره‌روی و بلاتکلیفی.
اغلب اوقات در چنین شرایطی، فرد تصمیم‌گیری را به آینده موکول می‌کند، عجولانه و برپایه‌ی شواهد اندک تصمیم می‌گیرد، به کلی از تصمیم‌گیری طفره می‌رود یا با گزینه‌های متفاوت دست‌وپنجه نرم می‌کند. آثار روان‌شناختی خستگی تصمیم‌گیری گوناگون است و به احتمال زیاد به دشواری در تصمیمگیریها و انتخاب هیجان‌زده یا به رفتارهای اجتنابی می‌انجامد.
وقتی مغز خسته می‌شود، بعید نیست که در تصمیم‌گیری‌هایتان بی‌ملاحظه‌تر می‌شوید یا برای تصمیم‌گیری به میزان لازم فکر نمی‌کنید و بی‌گدار به آب می‌زنید. همچنین ممکن است دست به هیچ اقدام خاصی نزنید که همین موضوع، سبب مشکلات بیشتر می‌شود.
علاوه بر آن ممکن است به همکاران یا اعضای خانواده پرخاشپرخاش کنید، ریخت و پاش کنید یا به‌طور هیجان‌زده خوراکی‌های نامناسب و هله و هوله بخرید.
گزینه ها را ساده سازی کنید
یکی از راه‌های غلبه بر خستگی تصمیم‌گیری، کم کردن تعداد تصمیم‌ها از طریق ساده کردن آنها است. به این معنا که از طریق تهیه‌ی فهرست تصمیمات از تصمیم‌گیری‌های تصادفی اجتناب کنید. به این ترتیب به‌عنوان مثال وقتی در فروشگاه خواربارفروشی هستید، نیازی نیست برای خرید تصمیم‌های آنی بگیرید؛ چرا که لیست خریدتان از قبل مشخص است.
نمونه‌ی دیگر آن است که شب‌ها پیش از خواب لباس‌های فردا را انتخاب کنید تا صبح به‌طور خودکار تصمیم بگیرید، یا با راه‌اندازی سیستم پرداخت خودکار قبوض از تصمیم‌گیری‌های اضافه خودداری کنید. حتی استفاده از جی‌پی‌اس (GPS) برای مسیریابی به شما کمک می‌گیرد که برای موارد کوچک نیازی به تصمیم‌گیری نداشته باشید.
از آن گذشته با حذف موارد اضافی و غیرضروری از زندگی‌تان از تصمیم‌گیری‌های بیهوده پرهیز کنید. کاستن از وظایف و کارها و فعالیت‌های بی‌دلیل تصمیم‌گیری را کاهش می‌دهد و به فرد کمک می‌کند تا تجدید قوا کند و اداره‌ی بهتری بر زندگی خود داشته باشد.
سعی کنید تصمیم گیری هایی را که می توانید به دیگران محول کنید
اگر دچار خستگی ناشی از تصمیم‌گیری شده‌اید؛ سعی کنید کمی از بار مسئولیت‌هایتان کم کنید و بعضی تصمیمگیریها را به دیگران واگذار کنید. یعنی هر مسئله‌ای را زیر ذره‌بین نگذارید و مدیریت خرده‌کاری‌ها را به دیگران بسپارید و بگذارید دیگران و همراهان زندگی‌تان نیز در تصمیم‌گیری دخیل باشند.
مواردی پیش می‌آید که مثلا همکارتان می‌تواند محل سفارش غذا را به جای شما انتخاب کند یا کودکان‌تان می‌توانند آهنگ‌های دستگاه پخش خودرو را برگزینند یا دوستان‌تان محل رستورانی را که می‌خواهید شب بروید، پیشنهاد دهند. با سپردن تصمیم‌گیری به دیگران، افراد اطراف‌تان را نیز قادر می‌کنید که خودی نشان دهند و توانایی‌هایشان را نشان دهند.
تصمیم گیری ها را به صبح موکول کنید
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بهترین زمان برای تصمیم‌گیری، صبح است. تاکید بر آن است که صبح‌ها مناسب‌ترین و متفکرانه‌ترین تصمیم‌ها را می‌گیریم و محتاط‌تر و دقیق‌تریم.
بعدظهرها انرژی ما به خط پایان نزدیک شده است و هرچه به غروب نزدیک می‌شویم، تصمیم‌هایمان هیجان‌زده‌تر و بی‌منطق‌تر خواهد بود. همچنین وقتی خسته یا گشنه هستید هم نباید تصمیم بگیرید.
به خودتان تردید نکنید
از بازبینی تصمیم‌های گذشته و شک کردن به انتخاب‌هایتان، پرهیز کنید. از کمال‌گرایی دست بکشید. تصمیم‌تان را بگیرید و از تصمیم‌گیری‌تان رضایت داشته باشید چرا که در غیر این‌صورت، انرژی فراوانی را صرف آن خواهیم کرد که بدانیم در گذشته چه انتخابی صورت گرفته است.
به یاد داشته باشید که در آن لحظه بهترین تصمیمی که به ذهن‌تان رسیده است را با توجه به اطلاعات و دانشی که در آن زمان داشتید و شرایطی که داشتید، گرفته‌اید. بنابراین دست از فکر کردنِ مدام به تصمیم‌های گذشته بردارید؛ چرا که این کار شما را خسته‌تر می‌کند و علاوه بر آن کاری بیهوده است.
برنامه های روزمره برای خود تدوین کنید
هنگامی که برنامه‌ریزی روزانه بکنیم و اجرای کارهای کم‌اهمیت را به‌صورت خودکار درآوریم، اتفاق‌های خوب فراوانی می‌افتد. مثلا وقتی زمان بیداری از پیش تعیین شده باشد و به آن پایبند بمانیم، دیگر هر روز برای ساعت بیداری فردا تصمیم نخواهیم گرفت.
علاوه بر آن به جای آن که مدام تصمیم بگیریم که امروز را باید نرمش یا ورزش کنیم یا نه، بهتر است ورزش را در برنامه‌ی روزانه بگنجانیم‌مان یا در باشگاهی ثبت نام کنیم.
یکی دیگر از برنامه‌ریزی‌هایی که تصمیم‌گیری‌های کوچک را آسان‌تر می‌کند آن است که پوشش‌های هم‌خوان را در کمد لباس‌ها از پیش با یکدیگر هماهنگ کنیم تا هنگامی که باعجله می‌خواهیم از خانه بیرون بزنیم، میان لباس‌ها سردرگم نچرخیم. خلاصه‌ی کلام آن که همه‌ی تصمیم‌های بزرگ و کوچک روزمره را بررسی و شناسایی کنید و برای آنها برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کلی کنید تا زندگی ساده‌تر و روان‌تر پیش برود.
با تغییر عادت‌ها و پایه‌ریزی برنامه‌های روزمره می‌توانید اضطراب و پریشانی را کاهش دهید و انرژی خود را برای تصمیم‌هایی حفظ کنید که به‌معنای واقعی کلمه اهمیت دارند و یا به‌طور اضطراری و تصادفی پیش می‌آیند.
کلام آخر
با آن‌که خستگی تصمیم‌گیری ممکن است امری عادی محسوب شود و هر بار که پیش می‌آید نیازی به سر زدن به پزشک نیست، باید در نظر داشته باشید که اگر نشانه‌هایی مانند فرسودگی، بدبینی و بازده پایین در شما بیش از حد بود یا دچار افسردگی یا پریشانی شدید، بد نیست که از متخصص کمک بگیرید. خستگی تصمیم‌گیری پدیده‌ای است که اگر با مشکلات دیگر همراه شود شرایط را بغرنج خواهد کرد.
همه‌ی ما پیوسته باید تصمیمات متعددی بگیریم، اما هنگامی که تصمیم‌ها را هوشمندانه و با مهارت می‌گیریم تعداد مشکلات و تصمیم‌گیری‌های آینده را کاهش خواهیم داد.