انسان‌ها همواره به دنبال پیدا کردن معنای زندگی خود هستند؛ پیدا کردن دلیلی برای ادامه‌ی زندگی در شرایط دشوار. لوگوتراپی یا معنادرمانی به عنوان رویکردی در روانشناسی، از واژه‌ی یونانی«لوگوس» که به «معنی» اطلاق می‌شود، مشتق شده و تاکید آن بر یافتن معنایی در میان بی معنایی زندگی انسان است. طبق نظر ویکتور فرانکل، تلاش برای پیدا کردن معنا و مفهوم در زندگی، اصلی‌ترین نیرومحرکه‌ی هر فرد در زندگی محسوب می‌شود.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به یافتن راهی برای غلبه بر بی معنایی زندگی پرداخته‌ایم.
معنای زندگی چیست؟ چگونه می‌توان به معنای زندگی دست یافت؟
به بیان فرانکل«معنای زندگی باید در جهان کشف شود نه درون انسان یا روان خودش، که گویی یک سیستم بسته است. این گفته بیانگر این واقعیت است که انسان بودن همیشه به چیزی یا شخصی غیر از خود اشاره می‌کند و هدایت می‌شود؛ هرچه فرد خود را بیشتر فراموش کند، با سپردن خود به هدفی برای خدمت کردن یا شخص دیگری برای عشق ورزیدن، بیشتر انسان است و بیشتر خود را بالفعل می‌کند. آنچه که خودشکوفایی نامیده می‌شود، اصلاً هدفی دست‌نیافتنی نیست. به این دلیل ساده که هرچه بیشتر برای آن تلاش کند، بیشتر آن را از دست می‌دهد. به عبارت دیگر، خودشکوفایی تنها به‌عنوان یک اثر جانبی تعالی از خود امکان‌پذیر است.»
پرورش نگرش تاب‌آوری
فرانکل استدلال می‌کرد اگرچه نمی‌توانیم آنچه را که در برخی شرایط برایمان اتفاق می‌افتد کنترل کنیم، می‌توانیم از طریق پذیرش و جستجوی معنا؛ نگرشی را به وجود آوریم که ما را قادر می‌سازد تا سخت‌ترین موقعیت‌های زندگی را تاب بیاوریم. به گفته‌ی فرانکل، معنای زندگی برای هر فرد متفاوت با دیگری است. برای برخی، ممکن است در روابط نزدیک‌شان یافت شود. برای دیگران، ممکن است کار یا سرگرمی خاصی باشد، درحالی‌که دیگری ممکن است با فعالیت‌ها و تعاملات کوچک مقابل بی معنایی زندگی بایستد.
لحن فرانکل غالبا انسانی و بدون قضاوت است. به عبارت دیگر، او همیشه به‌طور همزمان بینش‌هایی در مورد چگونگی یافتن معنای زندگی خود در بدترین شرایط را به مخاطب ارائه می‌دهد.
چگونه با بی معنایی زندگی مقابله کنیم؟
هر انسانی باید تلاش کند تا ریشهی اتفاقاتی که برایش افتاده است را دربیاورد و تحلیل کند. در لوگوتراپی معنای زندگی به سه روش به دست می‌آید:
- با انجام کاری ارزشمند
- با تجربه‌‌ی ارزشی متعالی: از راه تجربیات ارزشمند مانند مواجهه با طبیعت، فرهنگ و سنن و یا به وسیله‌ی عشق
- با تحمل درد و رنج: وقتی انسان با وضعی غیرقابل اجتناب یا سرنوشتی تغییرناپذیر رو در رو می‌شود فرصت پیدا می‌کند به بهترین معنای زندگی یعنی رنج کشیدن دست یابد. درد و رنج بهترین نمایاننده‌ی ارزش وجود انسان هستند و آنچه که اهمیت دارد، شیوه و نگرش فرد نسبت به رنج است. ممکن است همه‌ی انسان‌ها به دلایل متعددی رنج بکشند، اما نکته‌ی قابل توجه این است که رنج چیزی است که همه آن را تجربه می‌کنند: ثروتمند و فقیر، پیر و جوان، ساکنین شهر و روستا، مردم عادی و افراد مشهور.
هدف اصلی زندگی یافتن معنا است
لذت بردن باید محصول زندگی باشد نه هدف آن و زمانی که هدف محسوب شود، بی‌ارزش تلقی می‌شود. به همین دلیل انسان‌ها درد و رنجی را که معنی و هدف دارد با رضایت تاب می‌آورند. گاهی در زندگی شرایطی پیش می‌آید که انسان از انجام کاری محروم می‌شود، اما چیزی که اجتناب‌ناپذیر است، بروز رنج است. ما باید بتوانیم از میان رنج خود معنا را بیابیم تا رشد کنیم؛ از این رو اگر رنج را شجاعانه بپذیریم تا آخرین لحظات زندگی‌مان معنا خواهد داشت.
معنای زندگی: محرک کلیدی بقای انسان
درحالی‌که در هر فرد متفاوت است، یافتن معنا برای هر انسان مهم است. ممکن است کسی استدلال کند که عصر کنونی با انفجار اطلاعات، با بسیاری از ما که ساعت‌های طولانی را تنها و منزوی در گوشی، لپ‌تاپ و آی‌پد می‌گذرانیم و با فشارهای متعدد برای کارآمدی و بهره‌وری مواجه هستیم، باعث می‌شود ارتباط ما با یکدیگر قطع شود. شاید در سکوت با عوامل استرس‌زا و انباشته‌شده سر و کله بزنید و حتی خودتان از آن بی‌اطلاع باشید. در چنین شرایطی، معنای زندگی یا پس گرفتن آن حداقل می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
کتاب انسان در جستجوی معنا در مواجهه با بی معنایی زندگی
کتاب «انسان در جستجوی معنا» نوشته ویکتور فرانکل، طی دهه‌های اخیر یکی از آثار شناخته‌شده و مهم در حوزه‌ی روانشناسی به شمار رفته است. این‌کتاب که مبانی مکتب روانشناسی «معناشناسی» فرانکل را در خود جا داده است، چگونگی جلوگیری از پوچی زندگی را به مخاطب آموزش می‌دهد و می‌گوید اگر زندگی دارای هدف باشد، رنج و مرگ هم دارای معنا است.
کلام آخر
اگر می‌خواهید معنا را در بی معنایی زندگی خود بیابید، لازم است ترس‌های خود را کنار بگذارید و بفهمید که واقعاً چه احساسی باعث شادمانی در شما می‌شود و شهود خود را در هر تصمیمی به کار ببرید و از تجربیات و لحظات خود قدردان باشید.