سندروم پای بیقرار (restless legs syndrome) یا (RLS) مربوط به اختلال سیستم عصبی است. در این اختلال فرد تمایل بسیار شدیدی به تکان‌دادن پاهای خود دارد و این بیماری به عنوان سندروم ویلکس اکبوم شناخته شده است.
این سندروم بیشتر زمانی که فرد در حال استراحت است تشدید می‌شود یا اتفاق می‌افتد، برای همین پزشکان این را نوعی اختلال خواب در نظر گرفته‌اند. اصولا این افراد نمی‌توانند برای مدت زمان طولانی یک جا ثابت بمانند، مثلا برای نشستن در ماشین، سینما یا خوابیدن مشکل دارند.
کمبود خواب ناشی از این اختلال مشکلات بسیاری در محل کار و خانه برای فرد مبتلا به سندروم پا ایجاد می‌کند. اگر برای درمان این سندروم پیگیری نکنید ممکن است مشکل شما بدتر و شدیدتر شود.
این سندروم بیشتر در افراد مسن و خانم‌ها شایع است و احتمال دارد با علائم شدید بروز کند. گاهی اوقات احتمال دارد پزشکان نتوانند این اختلال را تشخیص دهند مخصوصا اگر علائم آن خفیف باشد، اما بعد از تشخیص می‌توانند جلوی پیشرفت این اختلال را بگیرند.
علائم سندروم پای بیقرار
افراد مبتلا به این سندروم معمولا احساسات غیر معمول در پاهای خود دارند. این احساسات شامل موارد زیر است:
- خارش
- درد
- سوزش
- سوزن سوزن شدن
- احساس کشیدگی پا
ـ افراد مبتلا به سندروم پای بیقرار، برای از بین بردن این احساسات مدام تلاش می‌کنند پاهای خود را تکان دهند.
ـ این سندروم فقط در پا رخ نمی‌دهد بلکه در قسمت‌های دیگر بدن مثل سر، بازو و سینه هم اتفاق می‌افتد.
ـ نکته حائز اهمیت دیگر این است که علائم سندروم پاهای بیقرار از خفیف تا شدیدِ غیر قابل تحمل می‌تواند تغییر کند.
ـ همچنین امکان دارد این علائم یک دفعه‌ای بروز دهد یا ندهد و شدت آن هم متفاوت باشد.
ـ به طور کلی در هنگام عصر و شب این علائم شدیدتر می‌شود. برای فرد مبتلا به این اختلال ممکن است در هنگام خواب علائم شدت یابد. در این صورت کیفیت زندگی فرد مبتلا، به شدت کاهش می‌یابد. البته باید گفت، در اوایل صبح این علائم از بین می‌رود و فرد مبتلا معمولا در این زمان می‌تواند بخوابد.
علت سندروم پای بیقرار
دانشمندان هنوز علت دقیق و علمی برای این مشکل پیدا نکردند، اما حدس می‌زنند ژن‌ها باعث به وجود آمدن سندروم پاهای بیقرار هستند. دلیل حدس آنها، بررسی‌هایی است که در خانواده افراد مبتلا انجام داده‌اند. تقریبا در نصف افراد مبتلا به سندروم پاهای بیقرار، عضو دیگری از خانواده هم دچار این مشکل بوده است.
سندروم پاهای بیقرار ممکن است در شرایط زیر دیده شود:
- بیماری‌های مزمن: افرادی که بیماری‌های مزمن و طولانی مدت دارند علائم این سندروم را از خود نشان می‌دهند. این بیماریها شامل موارد زیر است:
- کمبود آهن
- نارسایی کلیه یا بیماری‌های کلیوی
- بیماری پارکینسون
- نوروپاتی محیطی
- دیابت
- داروها: ممکن است بعضی داروها علائم این اختلال را تشدید کند. این داروها شامل موارد زیر است:
- ضد تهوع
- ضد درد
- برخی داروهای ضد افسردگی
- داروهای سرماخوردگی و آلرژی دارای آنتی‌هیستامین
- بارداری: بعضی از خانم‌های باردار در سه ماهه آخر دچار این سندروم می‌شوند که این علائم طی یک ماه بعد از زایمان از بین می‌رود.
- سبک زندگی: کمبود و اختلال خواب مانند آپنه می‌تواند باعث بروز یا شدیدتر شدن علائم این اختلال شود.
انواع و علل سندروم پای بیقرار
این بیماری به دو نوع تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است:
-
سندروم پاهای بیقرار اولیه یا ایدیوپاتیک
علت بروز این نوع سندروم ناشناخته است. همچنین جزو رایج‌ترین نوع این سندروم محسوب می‌شود که دارای ویژگی‌های زیر است:
- ممکن است ژنتیکی باشد.
- امکان دارد از دوران کودکی شروع شود.
- اکثرا آغاز آن قبل از 40 سالگی است.
- معمولا از زمانی که این نوع سندروم شروع می‌شود تا آخر عمر فرد با او همراه است.
اگر علائم این نوع سندروم خفیف باشد، ممکن است در طولانی مدت هیچ علامتی نداشته باشد. همچنین علائم این بیماری می‌تواند ناپیوسته باشد و فقط هر چند وقت یک‌بار اتفاق بیفتد. البته باید گفت شاید این علامت‌ها به تدریج بدتر و در طول زمان رایج‌تر شوند.
جالب است بدانید که این نوع سندروم را تنها دو سوم افراد تجربه می‌کنند و شاید فقط یکی از اعضای خانواده فرد، مبتلا به این اختلال باشد.
-
سندروم پای بیقرار ثانویه
این نوع سندروم بیشتر بعد از 45 سالگی آغاز می‌شود و زمینه ژنتیکی هم ندارد بلکه:
- ناگهانی شروع می‌شود.
- ممکن است شدت سندروم پاهای بیقرار ثانویه نسبت به اولیه شدیدتر باشد.
- بیشتر مواقع با گذشت زمان، علائم این نوع سندروم تشدید نمی‌شوند.
رایج‌ترین دلیل سندروم پاهای بیقرار ثانویه شامل موارد زیر است:
- کمبود آهن
- پاهای بیقرار در دوران بارداری
- بیماری عصبی
- بیماری کلیوی
- اختلالات طناب نخاعی
- نوروپاتی محیطی
- دیابت
تشخیص سندروم پای بیقرار
برای تشخیص این نوع سندروم هیچ آزمایشی نمی‌توان گرفت. معیارهای اساس تشخیص عبارتند از:
- افراد مبتلا به این اختلال معمولا هنگام استراحت، حرکات پای آنها شروع یا شدیدتر می‌شود. البته این حالت‌ها به صورت جزئی یا کاملا از بین می‌رود اما هنگام عصر شروع آن شدت می‌یابد.
- پزشک معالج باید دقت کند که علائم این سندروم را با گرفتگی ساق پا، درد عضلانی یا ورم اشتباه نگرفته باشد.
روش‌های درمان
اگر علائم خفیف یا متوسط باشد، با تغییرات جزئی در زندگی روزمره خود می‌توانید این سندروم را درمان کنید، این تغییرات عبارتند از:
- برنامه خواب منظم
- انجام دادن ورزش به صورت مرتب
- پرهیز کردن از مصرف الکل، دخانیات و کافئین
روش‌های بدون دارو برای درمان شامل موارد زیر است:
- حمام‌های گرم
- ماساژ پا
- استفاده از ویبراتورها
- قرار دادن بسته‌های آب گرم یا یخ روی پاها
داروهایی که برای درمان این سندروم استفاده می‌کنند عبارتند از:
- بنزودیازپین‌ها
- داروهای ضد تشنج
- داروهای دوپامینرژیک
- داروهای تسکین دهنده
در مقاله سندروم پای بیقرار به علائم، انواع، روش تشخیص و درمان این اختلال پرداخته‌ایم. نکته حائز اهمیت دیگر این است که به هیچ عنوان درمان این اختلال را پشت گوش نندازید. امکان دارد با درمان نکردن بیماری شما شدت پیدا کند. نکته دیگری که باید به آن توجه کنید این است که پزشک معالجه‌تان علائم این سندروم را با گرفتگی، درد و ورم مفاصل و عضلات اشتباه نگرفته باشد.