محیط سالم خانواده: رمز پرورش صحیح فرزندان

از عوامل کلیدی در شکل‌گیری رفتار کودکان و نوجوانان، محیط خانواده است. فضای خانه به عنوان اولین و ماندگارترین بستر تربیتی، نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد شخصیت فرزندان ایفا می‌کند. به جرات می‌توان گفت والدین تاثیرگذارترین معلمان زندگی، آموزش‌های خانوادگی پایدارترین یادگیری‌ها، و محیط سالم خانه مهمترین دانشگاه رشد هر فرد محسوب می‌شوند.

در ادامه این مطلب از بلاگ همراهتم، به بررسی ضرورت ایجاد محیط خانوادگی سالم و روش‌های عملی تحقق آن می‌پردازیم. با بهره‌گیری از خدمات نوینی مانند تراپی تلفنی، می‌توانید گام‌های موثری در جهت تربیت صحیح فرزندان بردارید و فضایی امن برای رشد همه‌جانبه آنان ایجاد کنید.

اهمیت محیط سالم خانواده در تربیت فرزندان

کودکان و نوجوانان پیش از آن‌که به اندرز والدین عمل کنند رفتارشان را الگو قرار می‌دهند. نگرش و رفتار والدین می‌تواند تسهیل‌کننده یا مانعی در جهت رشد و تکامل فرزند باشد. موقعیت فرزندان در خانواده، تعداد و جنسیت فرزندان، ترتیب تولد، روابط‌شان، وجود معیارهای صحیح اخلاقی و اعتقادی خانواده، حضور دیگر افراد در محیط خانه و روابط با همسالان در کنار استعداد ذاتی شخصیت آن‎ها را شکل می‌دهد.

خصوصیات اصلی یک خانواده سالم

• برای داشتن خانواده‎ای سالم، والدین باید به فرزندان توجه داشته باشند و وقت کافی برای آن‎ها و نیازهای عادی‎شان در نظر بگیرند و از توهین و تنبیه بدنی آن‎ها بپرهیزند.
• در یک خانواده‌ی سالم تبادل افکار وجود دارد و به بیان دیگر خانواده‎ای سالم است که از سلامت روان و آرامش روحی هریک از اعضای خانواده حمایت می‎کند.
• طبیعت انسان با خشونت و اجبار سازگار نیست. مراقبت مداوم، تسلط بیش از حد و نامناسب، حفاظت بیش از اندازه و دلسوزی افراطی به شخصیت کودکان آسیب می‎زند.
• برای ایجاد و حفظ سلامت روان در خانواده لازم است تک تک اعضای آن با مهارت‌های لازم برای زندگی آشنا باشند. بهداشت روانی خانواده به افراد کمک می‎کند تا در مسیر رشد و تکامل قدم بردارند.

خانواده ناسالم

خانواده ناسالم خانواده‌ای نیست که به‌صورت آشکار غیرطبیعی، بد و ناکارآمد باشد‌. برعکس، خانواده‌های ناسالم اغلب در ظاهر طبیعی و خوب به نظر می‌رسند. این خانواده‌ها درظاهر خود را موجه جلوه می‌دهند. آنها طبق تظاهر، دروغ و فریب‎کاری که آن را «زرنگی» می‌نامند رفتار می‌کنند. خشونت، پرخاشگری، تنبیه و سرزنش در این خانواده‌ها امری عادی است. آن‎ها به داشتن و به دست آوردن و کلا به جذب و تصاحب بی‌قید و شرط هرچه در دنیای بیرون از فرد است بیشتر از همانی که در واقع هستند بودن اهمیت می‌دهند‌. فرزندان و اعضای این خانواده‌ها به لحاظ جسمی به شکل بزرگسالانی درمی‌آیند که فقط‌ نقش یک آدم بزرگ را بازی می‌کنند‌؛ بدون اینکه از درون رشد کرده و بزرگ شده باشند.

آن‌ها از دید روانشناسان کودکان بزرگسال هستند. کسانی که از درون احساس خلاء و پوچی می‌کنند و به سختی می‌خواهند این خلاء را به طریقی نامناسب پر کنند. قوانین تقریبا پنهان و ناگفته‌ی این خانواده‌ها بیشتر در خدمت براورده کردن نیازهای ارضاءنشده‌ی والدین است نه فرزندان.

شایع‌ترین قوانین در خانواده‌ی ناسالم

• نباید احساسات خود را ابراز کنید

بروز احساساتی ازقبیل شادمانی، آرامش، رنج، لذت، حسادت، غرور، ترس، عشق و نفرت در این خانواده‌ها ممنوع است‌. احساساتی که اغلب در خانواده‌ی ناسالم اجازه‌‍ی بروز دارند غم، عصبانیت و پرخاشگری است.

• مطابق خواست والدین رفتارکنید نه رفتار ما

با این قانون این پیام به اعضای خانواده داده می‌شود که اگر ما کار نادرستی انجام می‌دهیم مثلا دروغ می‎گوییم، شما انجام ندهید چون خوب نیست.

• باید کامل و بی‎نقص باشید

در خانواده‌ی ناسالم کمال‌گرایی وجود دارد. در همین راستا کودکان برای جلب حمایت‌، توجه و تایید‌، با رنج برای کمال تلاش می‌‎کنند؛ تلاشی که درنهایت جز ناامیدی و شکست چیزی به همراه ندارد. به این دلیل که با هر اشتباه در سراسر وجود آن‌ها احساس گناه و بی‌ارزشی رشد می‌کند.

• خودتان نباشید

یعنی خود واقعی‎ات نباش‌، خودی باش که ما و دیگران از تو انتظار داریم، آن‎وقت ما تو را با عشق مشروط و تایید خودمان تشویق می‌کنیم. با این قانون در خانواده‎‌های ناسالم به اعضای خانواده دیکته می‌شود که نیازهایشان را به‌طور مستقیم و از طریق درخواست صادقانه مطرح نکنند، بلکه غیرمستقیم و با مراقبت کردن از دیگران و برآورده کردن نیازهای آن‎ها، به نیازهای خود پاسخ دهند.

برای رسیدن به محیط سالم در خانواده چه کنیم؟

• ایجاد روابط سالم بین اعضای خانواده

برقراری ارتباط منطقی، محترمانه و صمیمانه از نشانه‌های خانواده‌ی سالم است. شیوه‌های ارتباطی نادرست تأثیرات منفی روی فرد و سلامت او خواهند داشت.

• توجه به سلامت افراد خانواده

تغذیه‌ی سالم، ورزش مناسب، پرهیز از استعمال دخانیات و کنترل بیماری‎ به حفظ سلامت جسمی و ذهنی کمک می‌کند.

• شناخت درست یکدیگر و تقویت اعتمادبه‌‎نفس

• گوش دادن به یکدیگر

این‎که بدون قضاوت، پیش‌داوری و یا نصیحت گاهی فقط اعضای خانواده به یکدیگر گوش دهند بسیار موثر است.

• فراهم کردن شرایط گفتگوی سالم و تبادل نظر

این‎که فرصت اظهارنظر به همه‌ی افراد خانواده داده شود تا بتوانند مشکلات خود را در محیطی دوستانه مطرح و حل کنند.

• انجام فعالیت های گروهی
• خودداری از سرزنش بی‌مورد افراد خانواده
• مسئولیت‌‎پذیری نسبت به یکدیگر
• هماهنگ بودن والدین با یکدیگر

کلام آخر

خانواده نخستين جایگاه اصلي برای تربيت و محيط رشد فرزندان است. هيچ مکان دیگری وجود ندارد كه به اندازه‌ی خانواده در تربيت و سرنوشت كودك و نوجوان موثر باشد. محيط خانواده در تشكيل شخصيت انسان‎ها نقش کلیدی دارد. خانواده كوچك‎ترين واحد است، اما اهميت بسزایی دارد زيرا اساس و پايه‌هاي جوامع انساني را تشكيل مي‌دهد. آگاهی و تلاش برای ساختن محیط سالم خانواده از مهم‌ترین مواردی است که والدین باید نسبت به آن هوشیار باشند.