اختلال بدشکلی بدن یا BDD وضعیتی از سلامت روان است که شخص زمان زیادی را با نگرانی در مورد نقص‌های ظاهری خود می‌گذراند. معمولا این نقص‌ها به چشم دیگران نمی‌آید و فقط خود فرد را آزار می‌دهد. افراد در هر جنسیت و سن ممکن است BDD را تجربه کنند، اما این عارضه در نوجوانان و جوانان به مراتب بیشتر اتفاق می‌افتد. BDD ممکن است تاثیرات زیادی روی زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد بگذارد و مشکلات عدیده‌ای برایشان ایجاد کند. اما چقدر با این اختلال آشنایی دارید؟ در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به علائم و تشخیص ابتلا به این اختلال پرداخته‌ایم.
اختلال بدشکلی بدن چیست؟
اختلال بدشکلی بدن (Body Dysmorphic Disorder) اختلال روانی در موردی افرادی است که به شدت نگران نقص جزئی یا خیالی در بدن خود هستند؛ به‌طوری که همواره به آن فکر می‌کنند.
افراد مبتلا به این اختلال، کوچکترین نقص فیزیکی خود را بیش از اندازه بزرگ می‌کنند و از آن عذاب می‌کشند.
افراد مبتلا درواقع یک تصویر بدنی غیرواقعی از خود دارند؛ به طرزی که تصویر آن‌ها از خودشان کاملا غیرواقع‌بینانه است. برای این اختلال نام‌های دیگری نظیر اختلال بدریختی بدن، بدریخت انگاری، خودزشت‌انگاری و خودبدشکل‌پنداری هم به کار می‌رود.
علائم اختلال بدریخت‌پنداری بدن
اشخاصی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، دیدگاه صحیحی نسبت به بدن خود ندارند و این موضوع آن‌ها را به دوری از جمع یا رفتارهای اشتباه مانند جراحی‌های غیرضروری، خودکشی، مصرف مواد مخدر و… سوق می‌دهد. تشخیص اختلال مهم است و برای تشخیص دقیق آن باید علائم اختلال بدشکلی بدن را به خوبی بشناسیم. لازم به ذکر است این علائم در بعضی افراد نمود بیرونی ندارد و فقط در قالب اضطراب به چشم می‌آید. شایع‌ترین علائم این اختلال شامل موارد زیر است:
- تاکید داشتن مدام بر نقص یا نقص‌های خیالی یا بسیار جزئی که برای دیگران واضح و قابل مشاهده نیست
- رفتارهای مداوم مانند نگاه کردن در آینه، لمس صورت و بدن، مقایسه‌ی اندام و چهره با دیگران و…
- رفتارهای بیمارگونه که به شکل موقت، نقص افراد را تسکین می‌دهد مانند کندن پوست قسمتی از بدن، پوشاندن اندام یا مو و صورت، همواره تغییر دادن لباس و از این دست
- لمس مکرر نقص مورد نظر
- آرایش زیاد یا غیرعادی صورت
- پرسیدن مکرر از دیگران درباره‌ی ظاهر و این‌که آیا همه نقص را می‌بینند یا خیر
- عدم تمرکز و حواس‌پرتی
- احساس شرم نسبت به ظاهر
- افت تحصیلی یا مشکلات فراوان در محل کار
- بی‌میلی نسبت به بیرون رفتن و قرار گرفتن در مکان‌های عمومی
- مراجعه‌ی مکرر به پزشکان برای پیدا کردن راه جدید درمان
دلایل احتمالی ابتلا به اختلال بدشکلی بدن
غالبا ترکیبی از عوامل محیطی، روانی و بیولوژیکی در ایجاد این اختلال نقش دارد. در ادامه عواملی که ممکن است در ایجاد یا تشدید اختلال بدریختی بدن نقش داشته باشند ذکر شده است:
- عوامل ژنتیکی یا اختلال‌های مشابه مانند وسواس
- اختلالات شخصیتی مانند کما‌ل‌گرایی
- میزان غیرطبیعی مواد شیمیایی در مغز
- عوامل عصبی
- اعتمادبه‌نفس پایین
- تروماهای عاطفی و رویدادهای آسیب‌زای گذشته
- مورد انتقاد ظاهری قرار گرفتن از جانب خانواده و دیگران
- تجربه آزار جنسی در کودکی
- فشار جامعه، خانواده و همسالان برای داشتن ظاهری متناسب با ایده‌آل‌های روز جامعه
تشخیص اختلال بدشکلی بدن چگونه است؟
تشخیص دادن این اختلال دشوار است؛ زیرا بسیاری از مبتلایان به دلیل شرم یا ترس از قضاوت دیگران، علائم و احساسات خود را پنهان می‌کنند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌هایی که اطرافیان را متوجه چنین اختلالی در فرد می‌کند، مراجعه‌ی مکرر وی به کلینیک‌های زیبایی و تلاش برای ایجاد تغییر در ظاهر خود است. لازم به ذکر است تشخیص دقیق این بیماری تنها توسط متخصصان سلامت روان و پس از گفتگو با بیمار و بررسی پیشینه و پرونده‌ی پزشکی او انجام می‌شود.
عدم تشخیص و درمان در زمان مناسب، این اختلال را با عوارض جدی و خطرناک همراه خواهد کرد.
عوارض اختلال بدشکل‌انگاری بدن
- افسردگی
- اضطراب مزمن
- انزوای اجتماعی
- بروز افکار خودکشی
تشخیص این اختلال در زمان مناسب و مراحل اولیه، باعث می‌شود فرد را از درگیرشدن بیشتر با علائم و اجتناب از جمع رها شود.
درمان اختلال بدشکلی بدن ممکن است؟
هنوز هیچ درمان قطعی برای این بیماری معرفی نشده است، اما پزشکان با بعضی روش‌ها، به کاهش علائم و کنترل این اختلال که درنهایت به درمان آن کمک می‌کند می‌پردازند. پس از تشخیص دقیق بیماری، شدت آن و شرایط بیمار، متخصص از یک یا ترکیبی از چند روش برای درمان استفاده می‌کند که شامل موارد زیر است:
دارودرمانی و روان‌درمانی
بهترین روان‌درمانی برای درمان اختلال
شاید بتوان بهترین نوع روان‌درمانی برای اختلال بدریختی بدن را رفتار درمانی شناختی نامید که با تمرکز و تاکید بر تغییر تفکر و شناخت بیمار، سعی بر درمان او دارد. در این روش، بیمار می‌آموزد که افکار خود را اصلاح کند و از این راه، جلوی اعمال اجباری عذاب‌دهنده را بگیرد. رفتار درمانی شناختی به بیمار کمک می‌کند:
- افکار منفی، واکنش‌ها و رفتارهای آسیب‌زای پیشین را بشناسد و درک کند
- افکار منفی را از طریق روش‌های مناسب به چالش بکشد
- روش‌های مفیدی برای کنترل افکار خود امتحان کند
- رفتارهای مناسب برای بهبود سلامت روانی خود را آموزش ببیند
کلام آخر
اختلال بدشکلی بدن با سلامت روان در ارتباط است و در آن فرد مبتلا همواره به یک یا چند نقص موجود در ظاهر خود توجه بیش از حد و آزاردهنده دارد. توجه افراطی ساعت‌های طولانی ادامه دارد و کل زندگی فرد را تحت تاثیر قرار خواهد داد. تشخیص این اختلال ممکن است دشوار باشد، اما اگر به‌موقع و صحیح شناسایی شود و روش‌های درمانی مناسب روی آن اعمال شود، به‌خوبی قابل کنترل است.