همه چیز درباره قضاوت اجتماعی

قضاوت و تصمیم‌گیری دو کلمه‌ی جدایی‌ناپذیرند. به این دلیل که تصمیمات ما از روی قضاوت‌هایمان شکل می‌گیرد. طبق نظریه‌ی قضاوت اجتماعی  (Social judgment theory)  ما بر اساس درک‌مان از محیط، دیگران را قضاوت می‌کنیم. گاهی وقت‌ها علیه‌شان حکم صادر می‌کنیم و آن‌ها را در موقعیت‌­های سختی قرار می‌‌دهیم. حتی ممکن است به آن‌ها برچسب‌هایی بزنیم که منصفانه نیست.

در این یادداشت از همراهتم از قضاوت و قضاوت کردن می‌گوییم و با هم بررسی می‌کنیم که آیا چیزی تحت‌عنوان قضاوت خوب و بد وجود دارد یا خیر. با ما همراه باشید.

قضاوت های شما انعکاسی از درون شما هستند

بعضی از روان‌شناسان می‌گویند: «شما مسائل را همان‌طور که هستند، نمی‌بینید. بلکه آن‌ها را آن‌طور که می‌خواهید، می‌بینید.»  در این نظریه گفته می‌شود که قضاوت‌های ما فقط بر اساس ویژگی‌های فرد مقابل نیست. بلکه ما نظرات شخصی‌مان را هم چاشنی قضاوت‌هایمان می‌کنیم. درواقع ما ارزش‌‌ها، خواسته‌‌ها یا حتی ترس‌هایمان را مبنای قضاوت‌هایمان قرار می‌دهیم.

نمونه‌هایی از نظرات روانشناسان درباره‌ی ارتباط بین شخصیت فرد و قضاوت‌های اجتماعی‌اش را با هم می‌خوانیم.

• اگر بی‌جهت از کسی خوشتان نمی‌آید

این‌که چرا ما از شخصی خوشمان نمی‌آید دلایل زیادی دارد. اما حسادت می‌تواند یکی از مهم‌ترین دلایل آن باشد. درست است که هیچ‌کس از حسادت خوشش نمی‌آید اما زمانی که کسی را تحقیر می‌کنیم، ممکن است به این خاطر باشد که به موفقیت و شادی او حسادت می‌کنیم و این دلخوری انگیزه‌ی یک قضاوت نابه‌جا می‌شود.

• اگر از کسی انتقاد می‌کنید که سبک زندگی‌اش با شما فرق دارد

این‌که شما  نمی‌توانید با موفقیت‌‌های متفاوت دیگران کنار بیایید، به یک فرایند جالب در علم روانشناسی برمی‌گردد. فرآیندی که ایده‌آل‌سازی هنجاری (normative idealization) نام دارد. ایده‌آل سازی ذهنی می‌گوید که موقعیت ما بهترین و مناسب‌ترین موقعیت است، پس هرکس در این شرایط و موقعیت نباشد، راه درستی را انتخاب نکرده است.

چرا دیگران را قضاوت می کنیم؟

حتما شما هم شنیده‌اید که می‌گویند کتاب را از روی جلد نمی‌توان قضاوت کرد. اصلا چرا با وجود این همه توصیه‌های اخلاقی، ما هنوز هم به قضاوت کردن دیگران علاقه داریم؟ دلایل زیادی ما را به پیش‌داوری عادت داده‌اند:

احساس برتری می کنیم

گاهی‌اوقات با مقایسه‌کردن، می‌خواهیم برتری خودمان را نشان دهیم. اما این قضاوت نه منصفانه است و نه واقع‌گرایانه. درواقع ما با این عیب‌جویی­ها، مشغول سرپوش گذاشتن روی عیب‌های خودمان هستیم.

خودمان را می شناسیم

قضاوت راهی برای درک دنیای اطراف‌مان است. راهی برای آن‌که بدانیم در مقایسه با دیگران دقیقا که هستیم. با نظرات مردم، می‌خواهیم بفهمیم که چه کسی هستیم یا چه کسی باید باشیم. شاید قضاوت دیگران، بتواند جرقه‌ای برای خودشناسی شود. در این خود‌شناسی عیب‌ها و مشکلات خودمان را می‌بینیم. به همین خاطر گاهی قضاوت دیگران، ممکن است مثل یک تلنگر عمل کند.

قضاوت های زودهنگام و ناعادلانه

آیا تا به حال کسی به شما گفته که زود قضاوت می‌کنید؟ آیا تا به حال فکر کرده‌اید که این‌کار چقدر ممکن است به دیگران آسیب بزند؟ ما با این پیش‌داوری‌ها ممکن است روی اعتماد به نفس دیگران اثر منفی بگذاریم. پیش‌‌داوری‌های غیر منصفانه  باعث می‌شوند که فرد، فقط ویژگی‌های منفی خود را ببیند و با خود فکر کند که به اندازه‌ی کافی خوب نیست. حتی ممکن است  خودتان از آن دسته از افرادی باشید که قضاوت کردن دیگران را نهی می‌کنید، اما در عمل نمی‌توانید به این شعار پایبند بمانید.

این‌که دیگران را  قضاوت نکنیم غیر ممکن است. اما باید این را هم در نظر بگیریم که قضاوت عجولانه می‌تواند روابط ما را خراب کند.  به همین خاطر باید سعی کنیم تا با دید مثبت به دیگران نگاه کنیم تا افکار منفی نتوانند ما را در تله‌ی بدبینی بیندازند.

پنج نشانه‌ برای تشخیص قضاوت های عجولانه

داشتن هر یک از خصوصیات و ویژگی‌های زیر باعث پیش‌داوری‌های ناعادلانه می‌شوند. بنابراین آن‌ها را به‌دقت بخوانید و اگر لازم است در رفتارتان تجدیدنظر کنید.

۱. همه چیز را سیاه و سفید می بینند

کسانی که تفکر سیاه و سفید دارند، افراد را با عیب‌هایشان می‌شناسند و همیشه در توصیف دیگران، بیشتر از خصوصیات منفی‌شان می‌گویند. آن‌ها در مورد افراد نظرات سخت‌گیرانه‌ای دارند. تا جایی‌که نمی‌توانند قبول کنند که همه‌ی آدم‌ها ترکیبی از ویژگی‌های مثبت و منفی هستند. به‌همین خاطر حدس و قضاوت‌های آن‌ها، بیشتر اوقات خلاف واقعیت است.

۲. یک منتقد درونی دارند

این پیش داوری‌ها، همیشه هم درمورد دیگران نیست. کسانی که منتقد درونی خشن (Cruel Inner Critic) دارند، به خودشان هم سخت می‌گیرند. این افراد از خودشان هم انتظارهای نا‌به‌جا دارند. به‌طوری که اگر در کاری موفق نشوند و همه‌چیز طبق برنامه‌شان پیش نرود، به کلی از خودشان نا‌امید می‌شوند.

۳. به همه چیز شک دارند

کسانی که همیشه منتظر حمله‌های احتمالی هستند، دقیقا همان‌هایی هستند که به همه‌چیز و همه‌کس شک دارند. به‌همین خاطر همیشه در قضاوت‌هایشان عجله می‌کنند.

۴. بسیار ایده آل گرا هستند

از نظر آن‌ها همه‌چیز باید عالی و ممتاز باشد. هیچ وقت از شرایط کاملا راضی نیستند و همیشه در حال ایراد گرفتن‌اند. در قضاوت‌هایشان باور دارند که دیگران به اندازه‌ای که باید، خوب نیستند. به‌همین دلیل همیشه با دیگران سر جنگ دارند.

۵. دیگران از آن ها فاصله می گیرند

همه‌ی ما می‌دانیم که سرزنش شدن چقدر آزاردهنده است. پس طبیعی‌ست که از افراد سرزنش‌گر فاصله بگیریم، چرا که شنونده‌های خوبی نیستند و با قضاوت‌های ناعادلانه‌شان ما را نسبت به خودمان مایوس و ناامید می‌کنند.

وقتی با نگاه تحقیرآمیز به دیگران و زندگی‌شان نگاه می‌کنیم، باید بدانیم که این دیدگاه روی زندگی شخصی خودمان هم سایه می‌اندازد. قضاوت‌ها ما را در دور باطلی می‌اندازند که بیرون آمدن از آن بسیار سخت است. با قضاوت کردن دیگران، ما با خودمان صادق نیستیم و بسیاری از عیب و ایرادهای خودمان را نادیده می‌گیریم. شاید به همین دلیل است که به قضاوت کردن دیگران علاقه داریم. یادمان نرود که هر کسی در زندگی شخصی‌اش فراز و نشیب‌هایی داشته که شخصیت فعلی او را ساخته است. فراز و فرودهایی که همه تجربه‌شان کرده‌ایم. پس شاید اگر ما هم جای این اشخاص بودیم، دقیقاً جا پای آن‌ها می‌گذاشتیم و به همان روش عمل می‌کردیم.

اگر به قضاوت‌های خود آگاه‌تر شده‌اید و نیاز به راهنمایی دارید، می‌توانید از مشاوره آنلاین بهره‌مند شوید. این نوع مشاوره به شما کمک می‌کند تا با مدیریت احساسات و قضاوت‌های خود، به درک بهتری از خود و دیگران برسید و روابط سالم‌تری برقرار کنید.