زمانی که حرف از عواطف به میان می‌آید بسیاری از ما به یاد احساسات و واکنش‌های احساسی خود در زمان‌هایی که روحیه‌مان دستخوش تغییر می‌شود، می‌افتیم. در تعامل با سایر افراد ممکن است آسیب‌هایی را تجربه کنیم و یا بالعکس لبریز از انرژی و شادی آنها شویم.
با تمام این اوصاف بهترین حالت برقراری روابط سازنده زمانی رخ می‌دهد که بتوانید در ساخت روابط عاطفی سالم، درست عمل کنید. پس از آن مراقبت از روابط عاطفی سازنده در اولویت قرار می‌گیرد. این نقطه عطف داستان است چرا که برای مدیریت روابط عاطفی باید منطق خود را به کار گیرید.
استفاده از منطق در برابر عاطفه نیازمند شناسایی دقیق عاطفه خود و لایه‌های آن است. در مقاله‌ای از سایت نیچر (Nature) عاطفه به پیازی با لایه‌های فراوان توصیف شده است که باید لایه‌های رویی از بین بروند تا آنچه که در مرکز عواطف پنهان است کشف شود.
ساخت روابط عاطفی سالم و چگونگی مراقبت از روابط عاطفی و مدیریت این روابط، منجر به ساخت روابط حرفه‌ای و موفق عاطفی می‌شود. برای برداشتن قدم‌های موثر در مسیر کسب مهارت مدیریت روابط عاطفی مطالعه این مقاله از سایت همراهتم، خالی از لطف نیست.
تعریف روابط عاطفی
عاطفه چیست؟ عاطفه (Emotion) احساسی مانند شادی، عشق، ترس، خشم یا نفرت است که می‌تواند ناشی از موقعیتی که در آن قرار دارید یا افرادی که با آنها هستید، باشد. حال اگر احساس صمیمیت و هم‌سویی بین دو نفر شکل پذیرد و شکل عمیق‌تری از احساس را تجربه کنید یعنی اتصال و ارتباط عاطفی برقرار شده است.
روابط عاطفی به مجموعه‌ای از احساسات ذهنی که بین دو نفر ایجاد می‌شود، گفته می‌شود. نمونه بارز رابطه عاطفی، اسباب بازی با ارزش دوران کودکی شما است. زمانی که آن را در دست می‌گیرید و احساسات مشابه دوران کودکی در شما برانگیخته می‌شود، در واقع ارتباط عاطفی برقرار کرده‌اید.
در یک ارتباط عاطفی خوب، شما احساس صمیمیتی را می‌کنید که فراتر از جذابیت فیزیکی، تفریح، گفتگوهای سطحی یا شباهت‌های فکری است. صمیمیت می‌تواند از نوع عاطفی، فکری، تجربی یا معنوی باشد.
ساخت روابط عاطفی سالم
چگونه روابط عاطفی سالم بسازیم؟ این مهم‌ترین سوالی است که باید در قدم اول به آن پاسخ دهیم. روابط عاطفی سالم و سازنده به افزایش شادی، بهبود سلامت و کاهش استرس منجر می‌شوند. رعایت نکات زیر برای ساخت روابط عاطفی سالم بسیار اثربخش است.
- انتظارات واقع‌بینانه داشته باشید و افراد را همان‌طور که هستند بپذیرید.
- با یکدیگر صحبت کنید چرا که گفت‌وگو برای برقراری ارتباط سالم، بسیار مهم است.
- وقت بگذارید؛ یعنی با تمام وجود حضور داشته باشید.
- گوش شنوا داشته باشید، صحبت‌ها را قطع نکنید و دیدگاه‌ها را به طور کامل درک کنید.
- سوالات خود را بپرسید. نشان دهید که علاقه‌مند به شنیدن تجربه‌ها و نظرات هستید.
- اطلاعات خود را به اشتراک بگذارید. بگذارید شما را بشناسند، اما آنها را بیش از اندازه با اطلاعات شخصی‌تان احاطه نکنید.
- انعطاف‌پذیر باشید؛ یعنی زمانی که رویدادی منجر به تغییرات ناخوشایندی شده است، سعی در تغییر و رشد داشته باشید.
مراقبت از روابط عاطفی
برای مراقبت از روابط عاطفی سالمی که ساخته‌اید باید نکات زیر را در نظر بگیرید:
احساسات خود را بشناسید
همان‌طور که پیش از این گفتیم، احساسات همچون پیازی است که پیچیدگی‌های مختص خود را دارد و برای کشف هسته مرکزی آن باید لایه‌ها را جدا کنید. عواطفی که کنترلی در ایجاد آنها ندارید، چتر اصلی هستند. چتر اصلی (Umbrella) احساساتی هستند که فرد آنها را به آسانی به نمایش می‌گذارد. به عنوان مثال زمانی که فردی احساس ناامنی یا غم می‌کند، در جلسه‌ای با عصبانیت رفتار می‌کند و فریاد می‌زند، چرا که ابراز خشم راحت‌تر از نشان دادن غم و ناراحتی است.
به پاسخی که می‌دهید، فکر کنید
مسئولیت رفتار دیگران با شما نیست، اما این شما هستید که نحوه‌ی واکنش و شیوه پاسخ‌دهی خود را انتخاب می‌کنید.
فکر کردن، قبل از اینکه پاسخی دهید یا واکنشی نشان دهید، از مهم‌ترین اقدامات برای مراقبت از روابط عاطفی است. ممکن است بگویید، پیش از پاسخ (Response) شما فرصت فکر کردن دارید و از نوع آگاهانه است، اما با توجه به این مطلب که واکنش (Reaction) به‌طور ناگهانی و از ناخودآگاه است، چه باید کرد؟
یکی از موثرترین قدم‌هایی که باید برای تحت کنترل گرفتن واکنش‌های خود به کار گیرید، صحبت مثبت با خودتان است. جملات مثبت همچون آب روی آتش به کمک شما می‌آیند. با خودتان مهربان باشید و صحبت‌های منفی ذهن‌تان را با جملات مثبت جایگزین کنید.
فعالانه گوش کنید، فعالانه همدلی کنید
در لحظه به طور فعال درگیر شوید. صحبت‌های طرف مقابل را تایید کنید. در میان صحبت‌ها سوالاتی همچون «چه زمانی؟»، «چه طور؟»، «یعنی منظورتان این است که» و «می‌توانید کمی بیشتر توضیح دهید؟» بپرسید.
گوش دادن فعال نباید فقط با پاسخ‌های بله و خیر همراه باشد. سعی کنید در طول مکالمه از نگاه کردن به تلفن همراه یا مشغول کردن خودتان به کار دیگر، خودداری کنید.
بعد از گوش دادن فعال نوبت به همدلی می‌رسد. همدلی (Empathy) توانایی تشخیص، درک و به اشتراک گذاشتن افکار و احساسات است. پیش از همدلی با دیگران مهم است که بتوانید با خودتان همدلی فعالی داشته باشید؛ یعنی زمانی که ناراحت هستید از خودتان بپرسید چرا و به دنبال پیدا کردن سرچشمه‌ی احساسات و عواطف خود باشید. این ریشه‌یابی به ویژه در زمان‌هایی که زندگی کاری و شخصی ما دچار چالش شده است یا زمانی که عوامل استرس‌زای جدیدی وارد زندگی ما می‌شوند، کارآمدی بالایی دارند.
به زبان بدن خود مسلط باشید
زبان بدن ارتباط غیرکلامی قدرتمندی است که تاثیر بسزایی در کمیت و کیفیت روابط عاطفی دارد. زبان بدن اشاره‌های غیرکلامی و فیزیکی‌ای است که در حالات چهره یا حرکات بدن مشاهده می‌شود.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در راستای مراقبت از روابط عاطفی توصیه می‌شود، داشتن زبان بدن باز است. در زبان بدن باز، دست‌ها و پاها را از هم باز می‌کنند؛ این باز بودن معنای راحت بودن، آماده برای به توافق رسیدن و تعامل داشتن با دیگران است.
از سوی دیگر، زبان بدن بسته را داریم. بدین شکل که دست‌ها و پاها به بدن نزدیک‌تر و سر پایین است. این وضعیت که فرد سعی می‌کند فضای فیزیکی کمتری را اشغال کند، نشان‌دهنده‌ی عدم توافق با بحث مورد نظر، گرفتن حالت تدافعی، تسلیم و ناامنی است.
مدیریت روابط عاطفی
به کارگیری نکات ذکر شده در راستای ساخت روابط عاطفی سالم و مراقبت از آنها لازم است، اما کافی نیست. علاوه بر آنها باید به دنبال مدیریت روابط عاطفی خود باشید.
یافته‌ها بیانگر رابطه‌ی عواطف با حافظه و تجربه هستند. احساسات آگاهانه کنترل نمی‌شوند، بنابراین زمانی که یکی از ارزش‌های شما با چالش روبه‌رو می‌شود، ناخودآگاه، واکنش عاطفی از خود نشان می‌دهید. درک ارتباط قوی بین حافظه و ارزش‌ها، کلید مدیریت روابط عاطفی است؛ یعنی می‌توانید با عقل و آگاهی بر واکنش‌های خود غلبه کنید.
-
بهترین تصمیم‌گیری از نوع ترکیبی از منطق و عاطفه است
تصمیم‌گیری بر اساس احساسات، معمولا در لحظه گرفته می‌شود و به تصمیم‌های احساسی مشهورند، اما بهترین تصمیم که نیازهای عاطفی ما را در نظر بگیرد و ملاحظه‌ی منطق را هم داشته باشد، با استفاده از نکات زیر گرفته می‌شود:
- قبل از تصمیم‌گیری درنگ کنید و به خودتان فرصت فکر کردن بدهید.
- به این فکر کنید که در نتیجه هر تصمیم‌گیری‌ای چه احساسی خواهید داشت.
- در نظر بگیرید که تصمیم شما چه تاثیری روی دیگران می‌گذارد. آیا از آنها بازخورد خوبی خواهند داد؟
- تصمیم شما خلاف ارزش‌های‌تان است یا در راستای آنها؟
آگاهی از احساسات خودتان و دیگران مفید است، چرا که به قول مایا آنجلو (Maya Angelou) «آموخته‌ام که مردم آنچه را که گفتی فراموش خواهند کرد، مردم آنچه را که انجام دادی فراموش خواهند کرد، اما مردم هرگز احساسی را که در آنها ایجاد کردی، فراموش نمی‌کنند.»
-
مهم‌ترین راه مدیریت شناخت عواطف است
شناخت عواطف مهم‌ترین قدم است. داشتن احساس خاص با واکنش‌های فیزیکی و ذهنی همراه است. توجه به نشانه‌های فیزیکی و ذهنی به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید چه زمانی در حال تجربه احساس خاصی هستید.
-
به خودتان اجازه دهید تا عواطف خود را احساس کنید
همه ما زمانی که غمگین، مضطرب، عصبانی یا خجالت‌زده می‌شویم، کارهایی را انجام می‌دهیم تا احساس بهتری داشته باشیم.
خودتان یا احساسات‌تان را قضاوت نکنید. فقط آنها را احساس کنید، آنها را بپذیرید تا بتوانید از کنارشان عبور کنید. البته این بدین معنا نیست که چندین روز عصبانی باشید و پرخاش کنید، اگر چنین احساسی دارید و نمی‌توانید احساسات خود را رها کنید یا حل‌شان کنید، حتما از درمانگر متخصص کمک بگیرید.
-
احساسات خود را به روشی سالم بیان کنید
حواس‌تان به نحوه‌ی ابراز احساسات خود به دیگران باشد. اگر با کسی صحبت می‌کنید و ناراحت می‌شوید، کمی استراحت کنید و زمانی که در وضعیت بهتری هستید و می‌توانید احساسات خود را به درستی بیان کنید، به گفت‌وگو برگردید.
-
احساسات منفی و مثبت، هر دو ضروری هستند
بعضی از ما در خانواده‌هایی بزرگ شده‌ایم که نشان دادن احساسات منفی مانند خشم، خجالت و ناامیدی ممنوع است. بنابراین بعضا این احساسات را کنار می‌زنیم، آنها را روی هم تلنبار می‌کنیم و حتی ممکن است اوضاع را بدتر کنیم.
باید بپذیریم که انسان‌ها همان قدر که شادی، هیجان و عشق را ابراز می‌کنند باید بتوانند عواطف منفی را نیز نشان دهند، چرا که احساسات سرکوب‌شده می‌توانند به اختلال‌های روانی مانند اضطراب و افسردگی منجر شوند.