واژه‌ی «یادگیری» و «آموختن» حال بسیاری از ما را خراب می‌کند. در دوران مدرسه از این واژه بیزار شدیم. در آن دوران فراگیری مطالب اجباری و خشک و بی‌روح بود. آموزشی که هیچ اهمیتی به کنجکاوی ندهد و در آن وقت برای آزمون و خطا نباشد به تدریج چشمه‌ی شوق به فراگیری را می‌خشکاند. اما اشتباه در روش آموزش نباید سدی در برابر چشمه‌ی جوشان دانش و موفقیت در زندگی باشد.
گاهی تغییر دیدگاه در یک موضوع رویه‌ی زندگی ما را تغییر دهد. آموختن اگر فرایندی برای سرتاسر طول عمر باشد هیچگاه از کارافتاده نخواهیم شد، چرا که همواره مهارت یا دانشی جدید وابسته به شرایط روز خواهیم داشت که از آن برای پویایی و سرزندگی بهره ببریم.
در ادامه‌ی این مطالب از بلاگ همراهتم به میان‌برهایی سر می‌زنیم که فرایند یادگیری را سریع‌تر و موثرتر خواهد کرد.
سرعت در یادگیری
یادگیری و آموزشی که صرفا برای رسیدن به موقعیت شغلی بهتر و کسب منابع مالی باشد و هیچ ریشه‌ای در کنجکاوی و علاقه‌ی فردی نداشته باشد به سرعت انسان را فرسوده خواهد ساخت. معمولا وقتی مشتاق دانستن دانشی هستیم، ولی این دانش هیچ ارتباطی به شغل کنونی‌مان ندارد، خود را متقاعد می‌کنیم که این فرایند یادگیری اتلاف وقت است و هیچ کاربردی برایمان ندارد. در نظر بگیرید که ورزشکاری که رشته‌ی اصلیش والیبال است، شنا یا دو را اتلاف وقت بداند. مغز مانند عضله برای تقویت و ورزیدگی به تمرین نیاز دارد و هر گونه آموزشی در این امر موثر است.
در ضمن در بسیاری از موارد مشاغلی داریم که شاید از سر اجبار به آنها تن داده‌ایم و در رویاهای خود پیشه‌ای دیگر را برای خود مناسب می‌دانیم. فراگیری مهارت‌ها و کارهای جدیدی که به آنها علاقه داریم و در آنها کنجکاویم خود سبب تسریع فرایند یادگیری و در نتیجه تقویت بیشتر ذهن می‌شود. بنابراین نخستین امری که در تسریع فرایند یادگیری موثر است «کنجکاوی» محسوب می‌شود.
آموزشی باید با اجرا همراه باشد
بارها این حرف را شنیده‌ایم که، «در عوض تماشای تلویزیون کتاب بخوانید.» کتاب خواندن بسیار مفید است و در زندگی ما تاثیر فراوان دارد. این کار همچنین سرگرمی بسیار خوبی است، که البته مانند هر سرگرمی دیگر وقتی در آن مهارت پیدا کنیم به تدریج لذتش بیشتر خواهد شد.
اما مطالعه لزوما به یادگیری منتهی نمی‌شود. یادگیری ترکیبی از کسب و اجرا است. برای افزایش سرعت آموزش هر مطلب جدیدی را که در کتاب‌ها خواندید و برایتان جالب بود بی‌درنگ به کار ببندید. به این ترتیب آن دانش و آموزه در ذهن شما حک خواهد شد و سرتاسر عمر با شما خواهد ماند.
سدهای اصلی یادگیری را بشناسید
گیر افتادن در چرخه‌ی تکراری بی‌حواسی آسان است. گاهی بارها مطلبی را طوطی‌وار می‌خوانید، ولی هیچ آگاهی یا پیشرفتی را حس نمی‌کنید. یادگیری بدون پیشرفت حس بطالت به فرد می‌دهد و نهایتا وی را دلسرد خواهد کرد.
یکی از مشکلات اساسی بر سر آموزش مهارت یا دانش جدید سردرگمی در یافتن نقطه‌ی شروع راه یادگیری است. وقتی وارد قلمروی جدیدی می‌شویم اگر قواعد و اصول اولیه‌ی این محدوده را نشناسیم هیچ امری در آن برایمان متعارف نخواهد بود. همواره سعی کنید فراگیری هر دانش جدید را با آموختن اصول پایه‌ی آن شروع کنید.
از دیگر سدها در فراگیری مهارت جدید فراوانی منابع و ابزار آموزشی است. وقتی می‌خواهید نجاری را شروع کنید و برای این کار وارد کارگاهی پیشرفته می‌شوید. مشاهده‌ی آن همه وسایل و ماشین‌آلات پرزرق و برق و پیچیده شما را گیج خواهد کرد. همواره از منابع و ابزار ابتدایی کار یادگیری را شروع کنید.
از این شاخه به آن شاخه پریدن! هر دانشی زیرمجموعه‌های متعددی دارد که هر کدام بخشی از کنجکاوی ما را ارضا خواهد ساخت. اما این زیرمجموعه‌های رنگارنگ دام‌هایی برای تمرکز ما در شناخت اصل اولیه‌ی آن دانش است.
آموختن از منابع معتبر و تاییدشده از سوی متخصصان یکی دیگر از راه‌های شکستن سد آموزشی است. اگر می‌خواهید چیزی جدید را یاد بگیرید، به یاد داشته باشید که نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود! برای یافتن منابع اصیل و معتبر وقت صرف کنید و خشت اول را از اینترنت تهیه نکنید. یافتن مطالب پربار و معتبر در اینترنت مانند یافتن سوزنی در انبار کاه است. به کتابفروشی یا کتابخانه‌ی محل سری بزنید و از کتابدار آنجا برای یافتن منابع اصلی آموزشی رشته‌ی مورد نظرتان مشورت بگیرید.
راهنما و استاد خوب غنیمت است. می‌گویند: راه یک روزه، بدون راهنما، سفری هزار ساله است. استاد خوب شما را در تاریکی قلمرو جدید به سرمنزل مقصود می‌رساند و راهنمای بد شما را در بیابانی بی‌سروته سرگردان می‌کند.
هر چه آموختید را بنویسید
برای بسیاری از افراد نوشتن نکاتی که آموخته‌اند یگانه راه و بهترین راه به ذهن سپردن دانش اکتسابی است. شاید شما از این دست افراد نباشید، ولی مطمئن باشید که این شیوه فرایند یادگیری را بهبود و سرعت می‌بخشد. نکته‌ی اساسی در این مورد آن است که نباید مطالب آموزشی را رونویسی کنید یا بلافاصله پس از اکتساب آنها بر کاغذ بیاوریدشان. بهتر است حداقل چند ساعت یا روز فاصله‌ی زمانی به ذهن بدهید و سپس از حافظه‌تان برای یادداشت‌برداری استفاده کنید.
از شکست نترسید
اگر واقعا مشتاق آموختن هستید بدانید که شکست پل پیروزی است. آن چه را در تجربه‌های دشوار و مصیبت‌بار زندگی از سر گذرانده‌اید احتمالا از بهترین مصالح ساخت پایگاه دانش شما محسوب می‌شوند. آنها را به فراموشی نسپارید. از شکست‌های خود درس بگیرید و آنها را ابزار پیشرفت خود کنید. به این ترتیب وقت خود را در تجربه‌ی شکست‌ها هدر نداده‌اید. زندگی بهترین آموزگار است.
عادت یادگیری را یاد بگیرید
یادگیری در ابتدا عادت نیست و امری انرژی‌بر و پرهزینه است. اما حتما شنیده‌اید که هیچ چیز خوبی ارزان به دست نمی‌آید. برای کسب عادت یادگیری از وقت و انرژی خود هزینه کنید و این هزینه‌ها را به حساب سرمایه‌گذاری بگذارید. یکی از آن ساعت‌های کسالت‌آور روز را که برای گذراندنش لحظه‌شماری می‌کنید به آموختن مهارت یا دانشی جدید اختصاص دهید و پیش از شروع به آموختن خود را به هر روشی که می‌دانید سرحال کنید. چای یا قهوه بنوشید و حتی به خود تکه‌ای کیک جایزه بدهید.
به تدریج روز شما بدون این ساعت نخواهد گذشت و برای فرارسیدنش لحظه‌شماری خواهید کرد.
اول عمل بعد آموزش
یکی دیگر از شیوه‌ی جالب برای آموختن سریع‌تر مطالب آن است که ابتدا دست به کار شوید و کاری را که می‌خواهید فرابگیرید عملی امتحان کنید.
آری! به این ترتیب ممکن است خود را در مسیر شکست در اولین اقدام قرار دهید، اما به یاد داشته باشید که شکست در محیط آزمایشگاهی بهتر از شکست در موقع عمل است. همچنین می‌توانید از شکست خود درسی اضافه بگیرید. بنابراین اول می‌توانیم اقدام کنیم، سپس یاد بگیریم، بعد به کشمکش بیفتیم، دوباره اقدام کنیم، باز با مشکل مواجه شویم و بعد آگاهانه نقاط ضعف خود را با آموزش تقویت کنیم و سپس کار را به سرانجام برسانیم.
این چرخه ایراداتی دارد. اما اگر حال شما در طول این فرایند خوب باشد، چه اهمیتی دارد؟
تفاوت مویرگی میان آموزش و هوشمندی
شاید بسیاری از مطالب یا دانش و مهارتی که در زندگی می‌آموزید به کارتان نیاید. شاید به بسیاری از آنها عمل نکنید. اما شما تا مویرگی فاصله با هوشمندتر شدن پیش رفته‌اید. یادگیری به‌تدریج شما را هوشمندتر می‌کند و ابزار شما را در تفکر هوشمندانه به‌روزتر می‌سازد. فرد هوشمند سریع‌تر می‌آموزد و می‌تواند بیشتر بیاموزد و از این طریق هوشمندتر می‌شود. می‌بینید با این استدلال به کجا می‌خواهیم برسیم؟
کلام آخر
تعصب به یادگیری و پیشرفت سریع‌ترین وسیله به سوی پیشرفت و رشد است. باور به این که ما می‌توانیم دانش خود را گسترده‌تر و پربارتر کنیم نیز از دیگر ابزار کاربردی در تسریع آموختن است. اما شاید بهترین و مطمئن‌ترین عنصر آموزش شوق و علاقه باشد. وقتی از صمیم قلب چیزی را بخواهید برای رسیدن آن به چنگ و دندان متوسل می‌شوید.
همچنین برای آموزش سریع‌تر می‌توانید از «قانون جذب» استفاده کنید. نهایتاً به یاد داشته باشید که آن چه از طریق آموزش و یادگیری کسب می‌کنید، پس‌انداز و سرمایه و اندوخته‌ی آینده‌ی شما است، اندوخته‌ایی که هیچ دزد یا سیل یا زلزله‌ای آن را از شما نخواهد گرفت.