از خرید درمانی تا اعتیاد به خرید کردن

ممکن است شما از آن دسته افرادی باشید که به راحتی بتوانید ساعت‌های زیادی را در فروشگاه‌ها سپری کنید، شاید هم ترجیح می‌دهید که خرید‌ روزانه‌تان را به‌صورت آنلاین انجام دهید. به احتمال زیاد تا به حال برایتان پیش آمده است که در زمان ناراحتی و غم، به مرکز خرید بروید تا با تماشای ویترین مغازه‌ها و خرید کردن حال‌تان کمی بهتر شود.

به این کار خرید‌درمانی می‌گویند. البته خرید درمانی بیشتر از آن‌که درمان باشد، نوعی تقویت روحیه به‌حساب می‌آید. به همین دلیل در روانشناسی به آن خرده‌درمانی هم گفته می‌شود.

آیا خرید‌تراپی جواب می‌دهد؟

«خرید کردن باعث تقویت روحیه در فرد می‌شود.» این گزاره‌ای‌ست که در مطالعه‌ای در سال 2011 در آمریکا و با بررسی رفتار 407 بزرگسال تایید شد.

نویسندگان این مطالعه چند نتیجه گرفتند:

• خریدهای برنامه‌ریزی نشده می‌توانند باعث تسکین روحیه‌ی فرد شوند.
• کسانی که تمایل به پس‌انداز داشته باشند، مقاومت کردن در برابر میل به خرید باعث بهبود خلق‌و‌خوی آنها می‌شود.
• خرید‌ اقلام خرد و ارزان، در اغلب اوقات اثر منفی مانند پشیمانی خریدار، احساس گناه و اضطراب را به‌دنبال ندارد.
• بعد از خرید کردن، بهبود خلق‌و‌خوی فرد تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت.
• برخلاف تصور اغلب افراد که خرید‌های این‌چنینی را ولخرجی می‌دانند؛ محققان این مطالعه می‌گویند که اکثر شرکت‌کنندگان، خریدهای کوچکی در حد بودجه‌ی خودشان انجام می‌دهند که منجر به کسری و ضرر مالی نمی‌شود.

آیا خریددرمانی با احساس گناه همراه است؟

تنها کسی که می‌تواند به‌درستی به این سوال پاسخ دهد، خودتان هستید. اغلب افراد از خرید‌های این‌چنینی به‌عنوان یک عادت بد یاد می‌کنند. با این‌حال از خودتان بپرسید، اگر خرید کردن باعث می‌شود حال‌تان بهتر شود و احساس پشیمانی نداشته باشید، پس شاید خریددرمانی همان نسخه‌ای باشد که می‌تواند برای بهبود حال و روحیه‌ی شما موثر باشد.

البته به‌خاطر داشته باشید که در مورد هر تجربه‌ی خوب و خوشایندی باز هم باید جانب اعتدال را رعایت کنید. از طرف دیگر، وضعیت مالی‌تان می‌تواند خرید‌درمانی را برای شما قدغن کند. با این حال اگر خرید خود را در محدوده‌ی بودجه‌ی مشخصی نگه‌دارید، به احتمال زیاد تاثیر منفی‌ای در زندگی شما نخواهد گذاشت. اما اگر بیشتر از درآمدتان پول خرج می‌کنید، ممکن است در آینده با مشکلات مالی مختلفی مواجه شوید که بیش از گذشته، ناراحت و غمگین‌تان کند.

حتی گشت‌و‌گذار بیش ‌از حد در فروشگاه‌ها و تماشای ویترین مغازه‌ها هم می‌تواند دردسرساز شود. درست است که به قصد تماشای ویترین وارد مرکز خرید شده‌اید و قرار نیست پولی خرج ‌کنید، اما همین تفریح ساده ممکن است شما را از نظر زمانی از برنامه‌هایتان عقب بیندازد یا شما را با سرخوردگی ناشی از عدم خرید کالایی که دوستش دارید، مواجه کند.

نشانه های مضر بودن خریددرمانی برای شما

کارشناس‌ها معتقدند پس از آن‌که به خرید کردن برای بهبود حال‌تان عادت کنید، در مغزتان دوپامین ترشح می‌شود و دوپامین همان هورمونی‌ست که در بدن افراد معتاد نیز ترشح می‌شود. به عبارتی ممکن است که خرید‌درمانی جای خود را پس از مدتی به «اعتیاد به خرید» بدهد. اگر در چنین وضعیتی قرار بگیرید، مانند هر اعتیاد دیگری باید به فکر درمان آن باشید. علائم و نشانه‌های زیر به شما خواهند گفت که خرید رفتن‌هایتان فقط به بهبود روحیه‌تان کمک می‌کند یا آن‌که به اعتیاد در خرید دچار شده‌اید:

• چیزهایی می‌خرید که به آنها نیاز ندارید.
• احساس می‌کنید در کنترل کردن رفتارها و عکس‌العمل‌هایتان در زمان خرید، ناتوانید.
• خرید‌های خود را از دیگران پنهان می‌کنید.
• در مورد مقدار پولی که خرج کرده‌اید و قیمت جنس‌هایی که خریده‌اید به دیگران دروغ می‌گویید.
• نیاز به خرید ‌کردن در شما ارضا نمی‌شود.

افرادی که به خرید کردن معتاد شده‌اند، بعد از خرید هر کالایی به‌خصوص کالایی که به آن نیازی ندارند؛ احساس گناه و پشیمانی می‌کنند. حتی شاید خودشان را تنبیه کنند که خرید کردن را ترک کنند، اما اغلب اوقات برای ترک این رفتار به کمک حرفه‌ای مشاور یا روانپزشک نیاز خواهند داشت.

اصول خریددرمانی

به‌صورت کلی، اگر فکر می‌کنید که خرید رفتن می‌تواند حال‌تان را بهتر کند، نگران عادت کردن به آن نباشید. استفاده از این درمان برای مقابله با استرس یا غم کار اشتباهی نیست، اما باید در نظر داشته باشید که:

• به بودجه‌تان پایبند بمانید

بیشتر مردم فکر می‌کنند که خریددرمانی با ولخرجی، صرف هزینه‌های غیرضروری و بی‌پولی همراه است. برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاق‌هایی، باید بودجه‌ی مشخصی را برای خریددرمانی در نظر بگیرید. هر ماه مقدار مشخصی از درآمدتان را برای خریددرمانی کنار بگذارید و آن را حفظ کنید.

اگر فکر می‌کنید خرید یک کالای خاص حال‌تان را خوب می‌کند، برای تامین هزینه‌های آن برنامه‌ریزی کنید و پول‌تان را پس‌انداز کنید. با این کار می‌توانید روحیه‌ی پس‌انداز کردن را هم در خود تقویت کنید. فواید پس‌انداز کردن بسیار زیاد است. اگر بتوانید با این کار، پس‌انداز کردن را به یک عادت همیشگی تبدیل کنید، علاوه بر حال خوبی که به دست می‌آورید، در جهت رشد و توسعه‌ی فردی خود نیز قدم مثبتی برداشته‌اید.

• کالایی را بخرید که مطمئنید به آن نیاز دارید

اگر می‌دانید خرید کردن باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشید؛ از بازارگردی‌هایتان برای خرید اقلام مورد نیاز مانند خرید خواربار و لوازم بهداشتی خانگی استفاده کنید. البته که خرید مواد غذایی همیشگی، هیجان زیادی به همراه ندارد؛ اما شاید پیدا کردن یک فروشگاه جدید یا خرید کالاهای تخفیف‌دار و حراج‌شده، به شما احساس شادمانی و رضایت بدهد.

• ابتدا ویترین‌ها را تماشا کنید

صرف حضور در فروشگاه و تماشای جنس‌های مختلف، چه قصد خریدشان را داشته باشید و چه به قصد تماشا آمده باشید؛ می‌تواند مزیت‌هایی مشابه با خرید کردن داشته باشد. حتی ممکن است محصول جدیدی را پیدا کنید که از وجودش خبر نداشتید و مشتاق امتحان کردن آن باشید. دفعه‌ی بعد که می‌خواهید احساس غم و اندوه یا استرس را از خود دور کنید؛ قبل از خرید هر کالایی، فقط ویترین‌ها را تماشا کنید. شاید تنها با تماشای کالاها حال‌تان بهتر شود و نیازی نباشد که حتما پول خرج کنید.

• خرید را به تعویق بیاندازید

اگر در زمان‌های ناراحتی، نگران این مسئله هستید که در آینده خودتان را قضاوت کنید که شاید خریدتان بی‌مورد و غیرضروری بوده است؛ بهتر است کمی به خودتان زمان بدهید. اگر خرید کردن را یکی دو روز به تعویق بیندازید، شاید فکر خرید در ذهن‌تان پاک یا کمرنگ شود. بعد از گذشت چند روز، اگر همچنان فکر می‌کنید که با خرید کردن حال‌تان بهتر خواهد شد، سراغ خرید یکی از کالاهای ضروری‌ای که با بودجه‌تان هم‌خوانی دارد، بروید.

• با خریددرمانی صورت مسئله را پاک نکنید

گاهی به‌خاطر شروع یک پروژه‌ی کاری جدید که بابتش استرس دارید، به سمت خرید یک لباس تازه می‌روید. گاهی هم ارائه‌ی پروژه‌ی تحقیقاتی پایان ترم شما آن‌طور که انتظار داشتید پیش نرفته است، بنابراین خودتان را به یک شام گران‌قیمت در رستورانی مجلل دعوت می‌کنید تا حال‌تان بهتر شود.

همان‌طور که می‌بینید، شرایط و موقعیت‌های استرس‌زا در زندگی کم نیستند. به ‌همین‌خاطر نمی‌توان برای همه‌ی آنها خریددرمانی را تجویز کرد. بهتر است برای موقعیت‌های چالشی‌تان، به فکر چاره‌ای اساسی باشید. چرا که خریددرمانی یک تسکین است، نه یک درمان اساسی. بنابراین به‌دنبال یک راهکار واقعی برای حل مشکلات زندگی‌تان در بلندمدت باشید.

خریدتراپی را جایگزین حل مشکلات‌تان نکنید

همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، خریددرمانی بیشتر از آن‌که یک نوع درمان باشد، نوعی تسکین است. پس به‌خاطر داشته باشید که خریدتراپی مشکلات شما را حل نمی‌کند؛ بلکه شاید آنها را برای مدتی آسان‌تر ‌کند. درکنار تمام خوبی‌های خریددرمانی باید بدانید که خرید کردن راهکاری نیست که روی همه‌ی افراد تاثیر مثبت بگذارد.

اگر می‌بینید دائم در حال بیرون رفتن و تماشای ویترین مغازه‌ها هستید، یا آن‌که پول زیادی را برای خرید اقلام غیرضروری خرج می‌کنید، باید به فکر چاره باشید. سعی کنید با یک درمانگر صحبت کنید و از او مشاوره‌ی روان‌شناختی بگیرید.

ما در این مقاله از سایت همراهتم تلاش کردیم بگوییم که گذشت زمان نمی‌تواند به تنهایی همه‌چیز را بهتر کند. برخی زخم‌ها با گذشت زمان نه‌تنها ترمیم نمی‌شوند، بلکه عمیق‌تر و کشنده خواهند شد. بنابراین به خریدتراپی تنها به عنوان یک بهبوددهنده‌ی موقت برای حال و روحیه‌تان نگاه کنید، نه یک درمان اساسی و منطقی.