چند بار این حس یا باور را داشته‌اید که هیچ‌چیز بهتر نخواهد شد؟ ناامیدی یکی از احساساتی‌ست که در زمان‌های مختلف سراغ‌مان می‌آید. مهم این است که بدانیم راههای غلبه بر ناامیدی کدامند و در این حس غرق نشویم. در این مطلب از «همراهتم» می‌خواهیم راههای جلوگیری از ناامیدی را مرور کنیم و حال‌مان بهتر شود.
چطور جلوی ناامیدی خود را بگیریم؟
سخت می‌توانیم جلوی احساسات را بگیریم. حس‌ها می‌آیند و می‌روند و اثر خود را به‌جا می‌گذارند. درصورتی‌که احساسات ناخوشایند خود را بشناسیم، علت آن را بدانیم و راه بیرون رفتن از آن را یاد بگیریم، به سلامت از طوفان‌های احساسی گذر می‌کنیم. لازم است راههای غلبه بر ناامیدی را بشناسیم. اما ابتدا ببنیم ناامیدی چیست که این‌گونه ما را به‌دام می‌اندازد و انگیزه‌ی حرکت کردن را می‌گیرد.
ناامیدی چیست؟
زمانی که ناامید هستیم، حسی ناخوشایند و قدرتمندی را تجربه می‌کنیم که روحیه‌ای غمگین برای‌مان می‌سازد. این حس بر رفتار ما اثر می‌گذارد و ممکن است باعث شود از کارها و فعالیت‌هامان دست بکشیم. فرد ناامید برای چیزهایی که قبلا مهم تلقی می‌شدند، اهمیت قائل نمی‌شود و احساساتی مانند افسردگی، درماندگی، انزوا و دل کندن را تجربه می‌کند.
خلق‌وخوی ما به‌طور طبیعی در طول شبانه‌روز تغییر می‌کند. سطح انرژی ما بسته به میزان هورمون‌ها، میزان خواب راحت شبانه و فاکتورهای مشابه، یکسان نیست. اما احساس ناامیدی نشانه‌ی مشکلی بزرگ‌تر است، مشکلی مانند افسردگی یا اضطراب.
ناامیدی یکی از فاکتورهای افسردگی‌ست. فرد ناامید به این نتیجه می‌رسد که مشکلات حل نخواهند شد. از این‌رو، دست از تلاش می‌کشد و منزوی می‌شود. خبر خوش این‌که، هر مشکلی راهی دارد و ناامیدی هم تا ابد همراه ما نمی‌ماند. ببینیم چند راهکار ساده‌ی غلبه بر ناامیدی کدامند.
راه‌کارهای غلبه بر ناامیدی
۱. هدف‌ها را بازبینی کنیم
بی‌دلیل نیست که کارشناسان می‌گویند هدف‌های واقعی برای خودمان تعریف کنیم. زمانی که هدف دور از دسترسی انتخاب می‌کنیم، حتا اگر همه‌ی توان‌مان را به‌کار بگیریم، احتمال کمی برای رسیدن به آن وجود دارد. بعد کم‌کم ناامیدی و سرخوردگی از راه می‌رسد و حال‌مان بد می‌شود.
همین امروز قلم به دست می‌گیریم و یک بار دیگر هدف‌های هفته، ماه و سال را به‌شکلی واقع‌بینانه و مبتنی بر امکاناتی که دراختیار داریم، روی کاغذ می‌نویسیم.
۲. از احساسات‌مان آگاه می‌شویم
گاهی حس ناامیدی، از روزمرگی می‌آید. روزمرگی تکراری، بدون تنوع و بدون تفریح، حس دلزدگی ایجاد می‌کند که با ناامیدی متفاوت است. لازم است با خودمان روراست باشیم و حس واقعی‌مان را بشناسیم.
۳. انتظار و توقع‌ها را مدیریت کنیم
ما از خودمان، خانواده، همکاران و دوستان‌مان توقع‌هایی داریم. گاهی این توقع‌ها غیرواقعی‌ست و به همین دلیل برآورده نمی‌شود. اگر توانایی‌ها و امکانات خود را بسنجیم، انتظار بیش از اندازه از خود نخواهیم داشت. ضمن این که، دیگران همیشه انتظارات ما را برآورده نمی‌کنند. مدیریت سطح توقع، یکی از راههای غلبه بر ناامیدی به‌شمار می‌رود.
۴. ناامیدی مربوط به آینده است
تمرکز بیش از حد بر آینده، می‌تواند حس ناامیدی ایجاد کند. صرف زمان طولانی برای برنامه‌ریزی، هدف‌گذاری و بررسی آینده، توجه ما را از اکنون و زمان حال دور می‌کند. درست است که می‌خواهیم آینده‌ای بهتر از امروز داشته باشیم، اما باید در این لحظه زندگی کنیم.
درواقع ناامیدی حسی نیست که به این لحظه مربوط باشد. ناامیدی همیشه به آینده برمی‌گردد. با تمرین ذهن‌آگاهی به زمان اکنون برمی‌گردیم. توجه به صدای جوشیدن آب در کتری، پوست کندن پرتقال، توجه به بوی عطر یا گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش می‌تواند ما را از فکر به آینده باز بدارد و به اکنون بیاورد.
۵. لحظه‌های ناامیدی در گذشته را به یاد آوریم
جدایی، از دست دادن شغل، سرخورده شدن از دوست قدیمی یا مرگ عزیزان ما را به دریای ناامیدی می‌کشاند. اما آیا حس ما پایدار و ثابت می‌ماند؟ این احساسات تغییر خواهند کرد. همه‌ی حس‌ها موقتی هستند. زمانی که غرق در ناامیدی هستیم، می‌توانیم فکر کنیم آیا احساسات گذشته‌ی ما تغییر نکرده؟ ممکن نیست احساس کنونی هم تغییر کند؟
۶. دلیل حس ناامیدی را پیدا کنیم
چرا فکر می‌کنیم همه چیز ناامیدکننده است؟ می‌توانیم حس‌ها را روی کاغذ بیاوریم. برای مثال، «من دیگر هرگز خوشحال نخواهم شد.» داشتن چنین حسی در زمان سوگ یا پس از جدایی از شریک زندگی، طبیعی به‌نظر می‌رسد. اما از کجا مطمئن هستیم دیگر شادی را تجربه نخواهیم کرد؟ شاید خلق‌وخوی آینده‌ی خود را براساس احساس کنونی‌مان تعیین می‌کنیم. چرا باورهای منفی خود را درمورد خلق‌وخوی آینده به چالش نکشیم؟
۷. در خلاف جهت ناامیدی گام برداریم
زمانی که احساس ناامیدی می‌کنیم، منزوی می‌شویم، نشخوار فکری می‌کنیم و منفعل می‌مانیم. یکی از راههای غلبه بر ناامیدی، شکستن زنجیر ناامیدی و گام برداشتن در خلاف جهت آن است. اگر ناامید نبودیم، در این لحظه چه کاری می‌کردیم؟ برای پیاده‌روی از خانه بیرون برویم، به دوستی تلفن بزنیم یا به گلدان‌ها آب بدهیم. رفتار امیدوارانه، نخستین گام به‌سوی آینده‌ای امیدوارتر به‌حساب می‌آید.
۸. برای امیدوار بودن به شخص یا موقعیت ویژه‌ای نیاز نداریم
گاهی روی داشتن چیزی متمرکز می‌شویم و تصور می‌کنیم تنها در صورت بودنش می‌توانیم شاد و امیدوار باشیم. یکی از راههای جلوگیری از ناامیدی، امید نبستن به آدم‌ها و موقعیت‌هاست. پس از جدایی، فکر می‌کنیم تنها همان فرد می‌توانست ما را شاد کند. با از دست دادن شغل، به‌دست آوردن دوباره‌ی آن را دلیل امیدواری می‌دانیم. درحالی‌که مدتی قبل، بدون حضور آن فرد یا داشتن آن شغل، خوشحال بوده‌ایم. درحالی‌که، افراد دیگری بدون داشتن چنین شغلی به آینده امید دارند.
تمرکز شدید بر از دست‌رفته‌ها، باعث اضطراب، ناامیدی و افسردگی می‌شود. می‌توانیم لیستی تهیه کنیم و بنویسیم چرا این هدف، تنها عامل امید ما نیست. و مشخص کنیم، چه هدف‌های دردسترسی وجود دارند.
۹. درباره‌ي ناامیدی حرف بزنیم
پنهان کردن مشکلات از نزدیکان، انرژی زیادی می‌گیرد. اگر روراست باشیم و راحت درباره‌ی مشکل تازه‌مان حرف بزنیم، این شانس را داریم تا زیر چتر حمایت اطرافیان قرار گیریم.
حرف زدن با نزدیکان حال‌مان را بهتر خواهد کرد. ممکن است احساسات مبهمی داشته باشیم. کافی‌ست توضیح دهیم بدون هیچ دلیل خاصی احساس ناامیدی می‌کنیم، احساس می‌کنیم گم شده‌ایم، مطمئن نیستیم در آینده مشکل‌مان حل شود. معمولا نزدیکان ما احساس ما را درک می‌کنند و در پایان گفت‌وگو، حس بهتری خواهیم داشت.
۱۰. از تراپیست کمک بگیریم
بعد از روبه‌رو شدن با مشکل به مدت زمانی نیاز داریم تا با شرایط تازه کنار بیاییم. مرور کردن خاطره‌ها، غرق شدن در حس غم و ناامیدی پس از مشکلاتی که پیش آمده، طبیعی به‌نظر می‌رسد. خوب است نشانه‌های خطر را بنشاسیم. چراکه ممکن است راههای جلوگیری از ناامیدی را به‌کار ببندیم، اما همچنان در این حس فلج‌کننده باقی بمانیم.
- احساس ناامیدی شدید پس از گذشت ۲ هفته
- احساس خستگی، از دست دادن انگیزه یا لذت نبردن از زندگی
- افتادن در چرخه‌ی ناامیدی یا افسردگی
- تغییر ناگهانی در الگوی خواب، غذا خوردن و بهداشت فردی
- پیدا نکردن علت روشنی برای ناامیدی
- دوری کردن از دوستان و خانواده
درصورتی که چنین نشانه‌هایی را در خودمان یا یکی از نزدیکان ببینیم، زمان آن رسیده تا با متخصص و تراپیست مشورت کنیم.
سخن پایانی
به امید نیاز داریم تا بتوانیم درباره‌ی موقعیت‌هایی که از کنترل ما خارج هستند، مثبت فکر کنیم. امید کمک می‌کند توانایی مقابله با چالش‌های پیش رو را داشته باشیم. طبیعی‌ست که در دل مشکلات امیدمان را از دست بدهیم. به همین دلیل است که باید به‌دنبال راههای غلبه بر ناامیدی باشیم.
همیشه امکان دور ماندن از موقعیت‌های تلخ زندگی را نداریم. تجربه‌ی از دست دادن شغل یا شریک زندگی، سوگواری برای عزیز از دست رفته، مشکلات مالی، از دست دادن سلامتی و مشکلات ریز و درشت زندگی، امیدواری را می‌بلعد. زمانی که بیاموزیم چطور جلوی ناامیدی خود را بگیریم، کنترل حس‌های منفی امکان‌پذیر خواهد شد.
در این نوشته از بلاگ «همراهتم» به ۱۰ تا از راههای غلبه بر ناامیدی اشاره کردیم. شما چه راههای دیگری برای کنترل حس ناامیدی پیشنهاد می‌کنید؟