اریک برن معتقد است که انسان برای حفظ سلامت جسمی و روانی خود، نیاز به تحریک جسمی و عاطفی دارد و برای اثبات این ادعا به نتایج تحقیقات و آزمایش‌های پیشین اشاره می‌کند. از جمله آزمایشی که در آن دو گروه از نوزادان را در شرایط مشابهی قرار دادند و یکی از این دو گروه در معرض نوازش و آغوش گرفته شدن بیشتری قرار گرفتند. آن گروه از نوزادان که بیشتر در آغوش گرفته شدند، کمتر در معرض اختلالات روانی و جسمی در بزرگسالی قرار گرفتند. اما نوازش مثبت و منفی هرکدام به چه معنا است؟
نتیجه این‌طور بیان شد که موجودات زنده برای زنده ماندن نیازمند پاسخ به «عطش محرک» خود هستند؛ در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به نقش نوازش در تحلیل رفتار متقابل پرداخته‌ایم.
نوازش در تحلیل رفتار متقابل
«نوازش» در تحلیل رفتار متقابل به عملی اطلاق می‌شود که مانند «حضور دیگری» باشد. هر عملی که به هر شکلی نشان دهد متوجه حضور فرد مقابل هستیم. به این ترتیب تمام روابط متقابل ما با دیگران می‌تواند تبادل نوازش محسوب شود. وقتی شما با کسی سلام و احوال‌پرسی می‌کنید، درواقع یک نوازش کلامی انجام داده‌اید و وقتی او جواب‌تان را می‌دهد، یک نوازش در قبال شما انجام داده است. نوازش‌ها کلامی یا غیر کلامی، مثبت یا منفی و شرطی یا غیر شرطی هستند
نوازش‌های غیرکلامی می‌توانند شامل دست دادن، سر تکان دادن، در آغوش گرفتن و از همین دست رفتارها باشد.
نوازش مثبت و منفی چیست؟
اریک برن مشاهده کرد که انسان‌ها به نوازش که معیاری از مورد توجه قرارگرفتن در بین افراد برای زنده ماندن و رشد کردن است نیاز دارند. شناخت چگونگی تبادل نوازش‌های مثبت و منفی بین انسان‌ها از قوی‌ترین زمینه‌های کار در تحلیل رفتار متقابل است. تعریف دیگری که برای نوازش ارائه داده می‌شود، تأیید وجود فرد توسط افراد دیگر است. برای مثال اگر یکی از ساکنان ساختمان شما بعد از دیدن‌تان در خیابان، لبخند می‌زند یا سر تکان می‌دهد به این معنا است که شما نوازش شده‌اید. نوازش در بحث تحلیل رفتار متقابل به دو نوع تقسیم می‌شود، نوازش مثبت و نوازش منفی. نوازش مثبت همان‌طور که از نام آن مشخص است مانند تقویت مثبت است؛ یعنی فرد محرک دلخواه را دریافت می‌کند، در صورتی‌که نوازش منفی بیشتر به معنای تنبیه است؛ یعنی فرد با محرک آزاردهنده روبه‌رو می‌شود. اریک برن اعتقاد داشت که هر نوع نوازش اعم از نوازش منفی همواره بر نبودن نوازش ارجح است.
نوازش‌های غیابی چیست؟
به مجموعه نوازش‌هایی که شخص نوازش‌کننده خود حضور نداشته باشد گفته می‌شود، مانند نامه، ایمیل، فرستادن کادو از طریق پست، یاداشت گذاشتن و…
قابل ذکر است که نوازش‌های غیابی نیز از بهره نوازشی بالایی برخوردار است و از همه‌‌ی فیلترهای نوازشی به راحتی عبور می‌کند.
نوازش مشروط و نامشروط
بعضی از نظریه‌پردازان، نوازش را به دو نوع مشروط و نامشروط تقسیم می‌کنند، برای مثال ابراز احساسات یک مادر به فرزندش نمونه‌ای از نوازش‌های نامشروط است. یعنی من تو را بدون هیچ شرطی دوست دارم، اما وقتی از کسی انتظار داریم کار مثبتی انجام دهد تا دوستش داشته باشیم، درواقع ابراز احساسات خود را مشروط به کار خوب او کرده‌ایم. به‌عنوان مثال مدیری که منتظر است تا کارمندش کاری را به درستی به اتمام برساند تا از او در جمع تعریف کند، به او نوازش مشروط داده است، همچنین زمانی‌که گرفتن بازخورد و یا رفتار خوب کسی با ما در گرو کار یا رفتاری در مقابل از جانب ما است.
مفهوم اقتصاد نوازش چیست؟
واژه‌ی اقتصاد نوازش اولین‌بار توسط یک روانشناس به نام اشتاینر مطرح شد که در این باره می‌گوید: «انسان‌ها در دوران کودکی تحت آموزش و تلقین والدین، ناآگاهانه از پنج قانون محدودکننده در تبادل نوازش پیروی کرده‌اند.»
- زمانی‌که فکر می‌کنی می‌توانی نوازش بدهی، از این کار خودداری کن.
- هنگامی‌که نیاز به نوازش داری آن را عنوان نکن.
- هنگامی‌که به نوازش نیاز داری، حتی اگر آن را دریافت کردی، از پذیرش آن اجتناب نشان بده.
- هنگامی که نوازش ناسالم و نامطبوع دریافت کردی، آن را رد نکن.
- هیچگاه خودت را نوازش نکن.
به بیان این روانشناس، پیروی از این قوانین در دوران بزرگسالی ادامه مییابد و نتیجه‌ی آن انتخاب ناآگاهانه و محرومیت نوازشی خواهد بود.
به بیان اریک برن: «اگر نوازش نشوی مغزت از کار می‌افتد». بنابراین مفهوم نوازش را می‌توان برابر با درک حضور و توجه انسان‌های دیگر دانست و افراد در هر سنی که قرار داشته باشند نیازمند دریافت آن از سوی دیگران هستند.
کلام آخر
به‌عنوان یک انسان با تمام نقش‌هایی که در زندگی داریم، باید بیش از گذشته به مفهوم عمیق نوازش و تاثیر آن در زندگی خود فکر کنیم و هرچه لازم است انجام دهیم تا بتوانیم بیش از گذشته از فواید وجودی این احساس خوشایند و ارزشمند انسانی در زندگی بهره ببریم. شناخت نوازش مثبت و منفی در جهت انجام هرچه بهتر این فرآیند به شما کمک خواهد کرد.