یکی از شیرین‌ترین و به یادماندنی‌ترین تجربیاتی که بزرگسالان می‌توانند برای فرزندانشان خلق کنند، صحبت کردن با آنها و گوش دادن به حرف‌های‌شان است. از طریق این تعاملات روزانه، والدین می‌توانند روابطی ایجاد کنند که به فرزندان کمک می‌کند درباره‌ی خود و جهان‌شان بیشتر بیاموزند. بزرگسالانی که دارای فرزند هستند، مسئولیت ایجاد و حفظ روابط مثبت و سالم با آنها را دارند. یکی از عملی‌ترین و سودمندترین راه‌ها برای دستیابی به این هدف، برقراری ارتباط موثر است.
ارتباط مستمر بین اعضای خانواده چگونه است؟
درک احساسات
والدین باید به فرزندان خود کمک کنند تا احساسات خود را بیان کنند. با این کار، بزرگسالان می‌توانند پیوند عاطفی قوی‌ای برای حفظ احترام متقابل ایجاد کنند. آموزش موثر بیان احساسات به فرزندان کمک می‌کند تا فراز و نشیب‌های عاطفی زندگی را درک کنند.
تحقیقات نشان می‌دهد کودکان و نوجوانانی که در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که زمانی را صرف صحبت در مورد احساسات خود می‌کنند، از نظر تحصیلی موفق‌تر هستند، روابط دوستانه‌ی بهتری دارند و می‌توانند موقعیت‌های اجتماعی دشوار را به طور موثرتری نسبت به دیگران مدیریت کنند. آنها حتی به بیماری‌های عفونی کمتری مبتلامی‌شوند، زیرا آرامش سیستم ایمنی بدن را قوی‌تر می‌کند.
در ادامه ایده‌هایی را می‌خوانیم که بدانیم چگونه بزرگسالان می‌توانند به افراد خانواده در درک بهتر احساسات خود کمک کنند:
- به کودکان کمک کنید تا روی احساسات مختلف خود نام‌گذاری کنند.
- احساسات اعضای خانواده را مشاهده کرده و به آنها توجه کنید.
- با همدلی به بیان احساسات افراد خانواده گوش کنید و به آنها پاسخ دهید. به آنها بگویید که احساسات‌شان را درک می‌کنید.
توجه داشته باشید، عبارات عاطفی که فرزندان شما به زبان می‌آورند، فرصتی برای ایجاد ارتباط مستمر در خانواده است. از این لحظات نهایت استفاده را ببرید.
تحقیقات نشان می‌دهد که بهترین ارتباط بین افراد خانواده، با تعامل مثبت مشخص می‌شود. والدین و فرزندان با یک رابطه‌ی سالم و منظم، نه فقط زمانی که مشکلی وجود دارد، در مورد بسیاری از مسائل مختلف ارتباط برقرار می‌کنند.
برقراری ارتباط با فرزندان در سنین مختلف
ارتباط بین افراد خانواده مستلزم به‌کارگیری سبک‌ها و رفتار متناسب با سن هر عضو آن است. تعاملات باید به گونه‌ای باشد که نیازها و انتظارات افراد خانواده را برآروده کند. بنابراین لازم است بدانید که هر فرد در سنین مختلف چگونه ارتباط برقرار می‌کند. در ادامه به شیوه‌های مختلف برقراری ارتباط از سنین نوزادی تا جوانی اشاره کرده‌ایم:
نوزادان: تولد تا 12 ماهگی
نوزادان با صداهای مختلف، حالات چهره، گریه کردن، حرکات بدن مانند قوس دادن به کمر، حرکات چشم، دست و پا ارتباط برقرار می‌کنند. این نشانه‌ها را بشناسید و تلاش‌های نوزاد را برای برقراری ارتباط تشویق کنید.
هنگام تعامل با نوزادان از آواز خواندن، لحن صدای بلند، حالات اغراق‌آمیز صورت و چشمان باز استفاده کنید. این نوع رفتارها توجه نوزادان را به خود جلب می‌کند و به آنها کمک می‌کند تا روی تعامل با شما متمرکز شوند.
از مواقعی که شما و نوزاد رو به روی هم قرار می‌گیرید (مثلاً هنگام تعویض پوشک، غذا خوردن، زمان غذا) و صحبت کردن، آواز خواندن یا غلغلک دادن نوزاد، در برقراری ارتباط نهایت استفاده را ببرید. نوزادان مجذوب چهره‌های بزرگسالال هستند و دوست دارند وقتی به آنها نزدیک هستند، نگاه‌شان کنند.
به سبک ابراز احساسات آنها و تمایل به اجتماعی بودن‌شان توجه کنید. برخی از نوزادان ساکت هستند و خیلی به تعامل اشتیاقی ندارند، اما ممکن است سایر نوزادان هیجانی و فعال و به دنبال توجه و تعامل مستمر با والدین خود باشند. شناخت شخصیت منحصر به فرد هر نوزاد، ارتباط موثر شما را آسان‌تر می‌کند.
کودکان نوپا: 12 تا 36 ماه
کودکان نوپا با ترکیبی از حرکات، جملات یک یا دو کلمه‌ای، عبارات احساسی مثبت، منفی و حرکات بدن ارتباط برقرار می‌کنند.
جملات تک کلمه‌ای و دو کلمه‌ای کودکان نوپا را ادامه دهید. مثلاً: «داغ، درست است، پیتزا داغ است» .
در حین بازی با کودکان نوپا، از آنها پیروی کنید و به آنها اجازه دهید داستان خود را بسازند و بگذارید کنترل اوضاع را آنها برعهده داشته باشند.
اگر به آنها چیزی را گوشزد می‌کنید، حتما دلیل این کار را بگویید. به عنوان مثال: «سارا! به شما گفتم لطفاً اسباب‌بازی‌ها را بردار و آنها را کنار بگذار. چون ممکن است کسی روی آنها بیفتد و زمین بخورد».
پیش‌دبستانی: 3 تا 6 سال
کودکان پیش‌دبستانی با جملات کامل صحبت می‌کنند که از نظر دستوری هم صحیح هستند. ممکن است کودکان پیش دبستانی با گفتن داستان‌ها به ترتیب صحیح مشکل داشته باشند، اما توالی اتفاقات یک موضوع تا سن 6 سالگی کم‌کم برای‌شان آسان‌تر می‌شود.
آنها دوست دارند در مورد تجربیات گذشته‌ی خود صحبت کنند، اما گاهی از تجربیات تخیلی صحبت می‌کنند. آنها بازی‌هایی که در آن نقشی ایفا می‌کنند را دوست دارند.
آنها را تشویق کنید تا در مورد احساسات خود، صحبت کنند. وقتی با خودشان صحبت می‌کنند، اجازه دهید این کار را بکنند، زیرا به آنها کمک می‌کند تا روی چگونگی بیان احساسات خود تمرکز کنند.
سن دبستان: 6 تا 12 سال
کودکان در این سن درست مانند بزرگسالان، با جملات کامل صحبت می‌کنند. آنها سوالات بیشتری می‌پرسند، تجربیات گذشته را با جزئیات واضح بیان می‌کنند و به دنبال بیان عواطف خود هستند.
در این سن، کودک زمان بیشتری را صرف صحبت و بازی با همسالان و دوستان خود می‌کند. با صحبت کردن با کودکان، از فعالیت‌ها، علاقه‌مندی‌ها، روابط با همسالان و علت استرس کودکان در مدرسه آگاه شوید. همسالان در این مرحله از زندگی کودکان مهم هستند و بزرگسالان می‌توانند به وسیله‌ی ارتباط مستمر با بچه‌ها از روابط فرزندان خود با دوستان‌شان مطلع شوند. آنها در این سن دچار تعارضات زیادی با همسالان و دوستان خود می‌شوند. به کودکان خود کمک کنید یاد بگیرند که چگونه این تعارضات را به طور موثر مدیریت کنند و در عین حال رابطه با همسالان را حفظ کنند.
نوجوانان: 12 تا 18 سال
نوجوانان علاقه‌مند به صحبت عمیق در مورد خود و روابط خود با دیگران هستند. آنها می‌خواهند بفهمند دیگران در موردشان چه فکری می‌کنند و چه احساسی دارند. در این سن نوجوانان در مورد تفاوت‌شان با والدین خود صحبت می‌کنند و کم‌کم متوجه می‌شوند که والدین‌شان افراد بی‌نقص و کاملی نیستند.
زمانی که رفتارهای تهاجمی با والدین خود داشته باشند، زمان بیشتری را در تنهایی و با دوستان و زمان کمتری را با خانواده خود می‌گذرانند.
در رابطه با آنها انعطاف پذیر باشید. از گفت‌و‌گو به عنوان فرصتی برای همراه شدن با فعالیت‌ها و برقراری ارتباط مثبت با آنها استفاده کنید. درست است که نوجوانان برای استقلال و جدایی از خانواده تلاش می‌کنند، با این حال شما می‌توانید با ایجاد تعادل بین انتظارات خود و حمایت مداوم از آنها، رابطه‌ی مستمر و موثر خود را حفظ کنید.
توجه داشته باشید که اگر خانواده بتواند در هر سنی با فرزند خود ارتباط خوبی برقرار کند، در سنین بالاتر نیز این رابطه حفظ خواهد شد. بنابراین ایجاد ارتباط مثبت را از روزهای ابتدایی به دنیا آمدن فرزندتان آغاز کنید تا با بالا رفتن سن او، این رابطه قوی و قوی‌تر شود.
داستان های خانوادگی و اهمیت ارتباط بین اعضا
یکی از بهترین کارها برای ارتباط مستمر افراد خانواده، بازگویی قصه‌ها و خاطرات است. بزرگسالان می‌توانند فرزندان خود را تشویق کنند تا داستان‌های خانوادگی خود را تعریف کنند. قصه‌گویی راهی جهانی برای خانواده‌هاست تا از این طریق بتوانند هنجارها، انتظارات و ارزش‌های خود را به فرزندانشان بیاموزند. به علاوه بیان خاطرات، بزرگسالان و کودکان را به هم نزدیکتر و فرصتی فوق العاده برای صمیمیت و ایجاد رابطه‌ای قوی‌تر ایجاد می‌کند.
قدرت ارسال پیام و یادداشت‌گذاری
گاهی اوقات آنقدر درگیر زندگی روزمره می‌شویم که راه‌های ساده‌تر برقراری ارتباط را فراموش می‌کنیم. نوشتن می‌تواند ارتباطاتی را آغاز کند که ممکن است بیانش بسیار دشوار باشد. به علاوه می‌تواند درگیری بین بزرگسالان و کودکان را بسیار کم کند. گاهی جملات نوشته شده سالیان سال در ذهن ما می‌مانند. احوال‌پرسی، ابراز علاقه، عذرخواهی و بیان انتظارات از مهم‌ترین دلایلی‌ست که می‌توانید برای یکدیگر یادداشت بگذارید. یک عبارت ساده روی آینه، یخچال، فرمان اتومبیل، داخل جامدادی کودکان و ده‌ها جای دیگر که شما بهتر می‌دانید، می‌تواند راهی برای بیان احساسات شما باشد.
سعی کنید از ارتباطات نوشتاری حداکثر استفاده را ببرید. ارسال پیامک در طول روز را فراموش نکنید.
با توجه و برقراری ارتباط منظم با فرزندان خود می‌توانید به آنها کمک کنید تا دید مثبت و سالمی نسبت به خود و جهان شان داشته باشند. خانواده این قدرت را دارد که علاوه بر تشخیص مشکلات اعضای خود بتواند به او کمک کند. با خانواده‌درمانی می‌توان خیلی از مشکلات را حل کرد، تنها به این شرط که اعضای خانواده، ارتباط مثبت، سالم و مستمری با یکدیگر داشته باشند.