شاید برای شما اتفاق افتاده باشد که شنیدن یک آهنگ یا خبر غم‌انگیز در زمانی که روز خوبی را سپری می‌کنید، به‌سرعت حال شما را دگرگون کند. ممکن است از شنیدن مشکلات یک دوست ناراحت یا مضطرب شوید و یا با قرار گرفتن در فضایی که افراد شادمانی می‌کنند، احساس خوشحالی کنید. اما این موضوع چگونه اتفاق می‌افتد؟ آیا واقعا احساسات مانند بیماری‌های ویروسی مسری است؟ آیا احساسات واگیردار است؟ درواقع جواب این پرسش مثبت است.
محققان این حس را سرایت عاطفی می‌نامند. این اتفاق زمانی می‌افتد که افراد بدون تلاش آگاهانه از احساسات و عبارات افراد در محیط، تقلیدوارانه رفتار می‌کنند.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به شرح احساسات واگیردار می‌پردازیم.
احساسات واگیردار چیست؟
واگیردار بودن احساسات به این معنی است که مشاهده رفتار یک فرد، دیگران را به تکرار بازتابی همان رفتار تحریک می‌کند. انسان‌ها موجودات اجتماعی هستند و به محرک‌های دنیای اطراف واکنش نشان می‌دهند، بنابراین تعجب‌آور نیست که احساسات و رفتارهایمان تحت تأثیر اطرافیان قرار بگیرد.
نظریه واگیر احساسات
الین هتفیلد اولین کسی بود که این نظریه را ارائه داد و احساسات واگیردار را این‌گونه تعریف کرد: «تمایل به تقلید و همگام‌سازی خودکار عبارات، صداها، حالات و حرکات با افراد دیگر که منجر به همگرایی عاطفی می‌شود.»
چرا این اتفاق می‌افتد؟
علوم اعصاب یک توضیح ممکن برای این پدیده ارائه می‌دهد: سیستم عصبی آینه‌ای. مفهوم نورون‌های آینه‌ای زمانی به وجود آمد که دانشمندان روی مغز میمون‌های ماکاک مطالعه و تحقیق کردند. آن‌ها متوجه شدند که نورون‌های خاص زمانی شروع به شلیک می‌کنند که میمون‌ها کاری انجام می‌دهند که میمون‌های دیگر در حال انجام آن هستند.
به‌نظر می‌رسد روند مشابهی ممکن است در انسان اتفاق بیفتد. برخی از کارشناسان بر این باورند که سیستم عصبی آینه‌ای از اعمال فیزیکی فراتر است.
مراحل واگیر احساسات چگونه است؟
به نظر می‌رسد واگیری احساسات آن‌قدر با سرعت اتفاق می‌افتد که حتی متوجهش هم نمی‌شوید، بااین‌حال کارشناسان معتقدند بروز سرایت احساسات مراحلی دارد:
- تقلید: در واکنش به رفتار فرد مقابل، آن را تقلید می‌کنید.
- بازخورد: فکر می‌کنید که از رفتار خوب دیگری خوشحال شده‌اید.
- سرایت: حالا که خوشحال شده‌اید، این حس را به دیگران منتقل می‌کنید.
سرایت احساسات مثبت تأثیرات مثبتی دارد مانند شادمانی که ادامه می‌یابد، ارتباط و هیجانی که در هنگام دیدن یک نمایش یا کنسرت احساس می‌کنید و احساس حمایتی که در رویدادهایی مانند یادبودها دیده می‌شود. این در صورتی است که احساسات واگیردار منفی تأثیر منفی می‌گذارند. وقتی احساس منفی دیگران به ما سرایت می‌کند، ثابت‌قدم‌ماندن و مهار احساسات منفی خیلی دشوار است. زمانی که احساسات منفی در گروهی از افراد سرایت کند، ممکن است اثرات منفی مانند افزایش خشونت بر جای می‌ماند.
چطور احساسات واگیردار را کنترل کنیم؟
با توجه به اثرات گاها منفی واگیری عاطفی، یادگیری راه‌های کنترل این سرایت ضروری است. در زیر توصیه‌های مفیدی در این زمینه ارائه شده است:
- بدانید که کدام اعمال (کلامی و غیرکلامی) شما را به واکنش سوق می‌دهد؟ دوست دارید این اقدامات چه احساسی در وجود شما ایجاد کند؟ اگر احساساتی که تجربه می‌کنید را دوست ندارید، می‌توانید به محض تجربه‌ی چنین رفتارهایی آگاهانه برخورد کنید و تا حد امکان از آن‌ها دوری کنید.
- لحظه‌ای صبر کنید و آن‌چه را اتفاق می‌افتد بررسی و تحلیل کنید و یک نفس عمیق بکشید: اکنون که به خودتان فرصت داده‌اید تا وضعیت را تجزیه و بررسی کنید، از بدن خود به نفع خود استفاده کنید. تنفس عمیق بسیار مفید است و وقتی این کار را انجام میدهید، بدن به ذهن می‌گوید «همه‌چیز درست خواهد شد» و بدن و ذهن شروع به تمرکز می‌کنند.
- همدلی با افراد را تمرین کنید: همدلی صحیح و مناسب با دیگران به شما امکان می‌دهد که احساسات دیگران را از احساسات خود مجزا کنید. وقتی همدلی کنید، یعنی احساسات دیگران را درک کرده‌اید و به‌جای این‌که آن احساسات را متعلق به خودتان بدانید، برای گذر از این موقعیت‌ها با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنید.
- با افرادی ارتباط برقرار کنید که اثر مثبتی روی شما می‌گذارند: سعی کنید با افرادی که به شما آرامش می‌دهند و از بودن در کنار آن‌ها احساس راحتی می‌کنید وقت بگذرانید.
- مهارت‌های مفید مقابله‌ای خود را گسترش دهید: در موقعیت‌های دشوار و ناراحت‌کننده، از راهبردهای مقابله‌ای مفید مانند تصویرسازی مثبت و تنفس عمیق استفاده کنید.
کلام آخر
احساسات می‌توانند واگیردار باشند. این پدیده گاهی به نام «هم‌رسانی هیجانی» یا «آلودگی هیجانی» نیز شناخته می‌شود. به این معنی که احساساتی مانند شادی، غم، ترس و یا عصبانیت می‌تواند از یک فرد به فرد دیگر منتقل شود، به‌خصوص در میان افرادی که نزدیکی روابط دارند یا در موقعیت‌های اجتماعی خاصی قرار دارند.
این انتقال احساسات معمولا از طریق تعاملات غیرکلامی مانند زبان بدن، حالات چهره، لحن صدا و حتی حرکات اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، دیدن لبخند شخصی می‌تواند باعث شود که شما هم لبخند بزنید، یا شنیدن صدای گریه‌ی کسی می‌تواند شما را ناراحت کند. این تأثیرات می‌تواند به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه رخ دهد. در هر حال توانایی کنترل کردن این امر بسیار ضروری تلقی می‌شود.