تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر عزت نفس چیست؟
فرقی ندارد که رسانهی اجتماعی را دوست دارید، از آن بیزارید یا به راحتی حضور آن را پذیرفته‌اید، به هر حال در زندگی امروز این پدیده بخشی از زندگی اجتماعی خصوصا برای جوانان و نوجوانان محسوب می‌شود.
اغلب مشکلات رسانه‌های اجتماعی پیچیده است و پاسخ قطعی درستی برای مقابله با این مشکلات وجود ندارد. با این حال امروزه مطالعات متعددی در این زمینه صورت گرفته است که می‌توان از آنها تعدادی از اصول استفاده‌ی آگاهانه از رسانهی اجتماعی را بیرون کشید.
با این که گاهی از رسانه‌های اجتماعی به‌منزله‌ی راهی برای مقابله با تنهایی یاد می‌شود ولی در پژوهش‌های متعددی مشخص شده است که احتمالا اثر این پدیده برخلاف این ادعاهاست. رسانه‌های اجتماعی با ایجاد جرقه‌ی قیاس خود با دیگران در فرد ممکن است سبب پیدایش تردید در ارزش وجودی شخص شود و به مشکلات سلامت روانی مانند عزت نفس پایین و پریشانی و افسردگی منجر شود.
در این مقاله از بلاگ همراهتم به بررسی بخشی از این مشکلات می‌پردازیم.
آیا شبکه‌های اجتماعی بر شیوه‌ی احساس ما تاثیر می‌گذارند؟
پژوهشگران هنوز قادر به اثبات تاثیر مستقیم میان رسانهی اجتماعی و سلامت روانی نشده‌اند. در هر حال، ظاهراً افزایش کنونی میزان پریشانی و افسردگی در جوانان همگام با استفاده از رسانه‌های اجتماعی، اتفاقی نبوده است.
با این که ممکن است رسانه‌های اجتماعی به رشد روابط دوستانه و کاهش تنهایی کمک کند، اما شواهد نشان میدهد که استفاده‌ی بیش از حد از آن تاثیرات منفی بر عزت نفس و رضایت از زندگی خواهد داشت. همچنین استفاده‌ی بیش از حد با افزایش مشکلات سلامت روان و گرایش به خودکشی (هنوز شاهد قطعی بر این امر نیست) پیوند دارد.
میزان رو به افزایش افسردگی با افزایش استفاده از تلفن‌های هوشمند همزمان شده است. در مطالعات متعدد رابطه‌ای میان استفاده‌ی روزافزون از تلفن‌های هوشمند و افسردگی و حتی خودکشی به چشم می‌خورد.
برخلاف آن در کسانی که زمان بیشتری را صرف فعالیت‌های نامرتبط با صفحه‌ی نمایشگر می‌کنند (مثلا روابط اجتماعی حضوری، فعالیت‌های ورزشی و شرکت در اجتماعات) آمار ابتلا به مشکلات سلامت روان بسیار کمتر بوده است.
در مطالعه‌ای که بر استفاده‌ی 6,595 نوجوان از رسانه‌های اجتماعی صورت گرفت مشخص شد که نوجوانانی که بیش از سه ساعت در روز را وقت صرف رسانه‌های اجتماعی می‌کنند بسیار بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان و خصوصا مشکلات درونی (زجر درونی از جمله نشانه‌هایی چون پریشانی، افسردگی، افکار خودکشی، تصور منفی از خود و تنهایی) هستند.
علاوه بر آن استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی احتمالا منجر به مشکلاتی در عزت نفس خصوصا در دختران نوجوان خواهد شد. همچنین دلیل دیگری که سبب افسردگی مرتبط با استفاده از رسانهی اجتماعی می‌شود از سوی روانشناسان «جابه‌جایی» خوانده می‌شود که به معنای کارهایی است که نوجوانان در هنگام استفاده از رسانه‌های اجتماعی جایگزین کارهایی می‌کنند که لازم است. این کارها شامل فعالیت‌هایی برای تقویت سلامت مانند ورزش و خواب و رشد استعدادهایشان می‌شود.
به گفته‌ی دکتر هملت (Dr. Hamlet) اگر زمان فراوانی را در استفاده از تلفن همراه بگذرانید، وقت برای ساختن اعتماد به نفس و حس رسیدن به دستاورد و پیوند با افراد نخواهید داشت. آری، ممکن است کمی دوپامین بر اثر لایک‌ها یا توجه‌های دیگران در شما افزایش یابد و موقتا کمی شادتر شوید، ولی این موارد بدون ایجاد حس رضایت صرفا اعتیادآورند.
خواب با افسردگی و ناسازگاری رابطه دارد
یکی از موارد مهم و حیاتی که زمانش را رسانهی اجتماعی می‌گیرد خواب است. در مطالعه‌ی اخیری که بر 12,000 نوجوان صورت گرفت مشخص شد که هر چه بیشتر از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌شد، الگوهای زمان خواب کاهش پیدا می‌کرد. مثلا کسانی که زمان زیادی را با رسانه‌های اجتماعی می‌گذراندند بیش از کاربران عادی خبر از دیر خوابیدن و بیدار شدن و مشکل در خوابیدن یک‌پارچه و بیخوابی‌های شبانه را می‌دادند.
پژوهشگران گزارش داده‌اند که کم‌خوابی تاثیر منفی بر خلق و خوی و توانایی تنظیم احساسات نوجوانان و ناسازگاری آنها با بزرگسالان دارد. خواب و افسردگی رابطه‌ای در هم پیچیده دارند و کمبود خواب به افسردگی و افسردگی به بی‌خوابی منجر می‌شود.
در مطالعه‌ای دیگر مشخص شد که 60 درصد نوجوانان یک ساعت پیش از خواب وقت در رسانهی اجتماعی و تلفن خود می‌گذرانند. آنها در قیاس با نوجوانانی که این کار را نمی‌کنند یک ساعت خواب کمتر دارند. مشخص شده است که نور آبی صفحه‌های نمایشگر در خواب اختلال ایجاد می‌کند و سر زدن به رسانه‌های اجتماعی هم با آرامش مغز همخوانی ندارد.
رسانه‌های ناهنجار اجتماعی مولد رفتار بد است
رسانهی اجتماعی ممکن است مولد رفتارهای بد باشد. مثلا:
خودپرستی: رسانهی اجتماعی ممکن است سبب خودشیفتگی نوجوانان شود. مسلما با کسانی که همه‌ی تمرکز خود را صرف گرفتن عکس سلفی بی‌نقص برای حساب رسانهی اجتماعی خود می‌کنند برخورد داشته‌اید. افرادی که همه‌ی جنبه‌های دیگر خود را در تصاویری که از خود به نمایش می‌گذارند ویرایش می‌کنند و صرفا یک‌جنبه‌ی ساختگی از شخصیت را به نمایش می‌گذارند و به تدریج احساس می‌کنند این تصویر واقعی آنان است.
ناشناسی و فاصله‌ای که در محیط آنلاین وجود دارد به رفتارهایی نیز می‌انجامد که گویا در رابطه‌ی چهره در چهره به ذهن نمی‌رسد. مثلا:
-
-
دروغ
-
افراد در تلاش برای نمایش خصوصیتی خاص آشکارا درباره‌ی زندگی‌شان دروغ می‌گویند یا واقعیت را به‌طور دیگری نمایش می‌دهند. برخی دیگر خود را جای فرد دیگری جا می‌زنند و گاهی هویت افراد دیگر را می‌دزدند.
-
-
قلدری
-
در بررسی که در سال 2018 از 1000 جوان صورت گرفت مشخص شد که بیش از یک سوم جوانان در فضای آنلاین با قلدری افراد مواجه می‌شوند.
-
-
جاسوسی
-
رسانه‌های اجتماعی پایگاهی راحت برای فضولی است. حفظ حریم خصوصی به نگرانی روزافزون تبدیل شده است.
-
-
تعقیب
-
تعقیب سایبری رفتاری آزاردهنده است که با استفاده از پایگاه آنلاین صورت می‌گیرد. ممکن است این رفتار شامل تهدید، پیام‌های رمزدار یا کنایه‌های جنسی و معمولا به هدف ایجاد ترس و ارعاب باشد.
«لایک‌ها» شما را خوشحال‌تر نمی‌کند
درست است که ظاهرا لایک‌های رسانه‌های اجتماعی موقتا شما را سرحال می‌آورد، ولی در مطالعه‌ها مشخص شده است که آنها مردم را خوشحال‌تر نمی‌کنند. در مطالعه‌ای که در سال 2017 صورت گرفت مشخص شد که وقتی افراد روحیه‌ی پایینی داشتند لایک‌ها هیچ تاثیری در حس خوشحالی یا احساسی که نسبت به زندگی‌شان داشتند نمی‌گذاشت.
همیشه آنچه را در رسانهی اجتماعی به اشتراک می‌گذارید ارزیابی کنید
ظاهرا بیشتر آنچه در رسانهی اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شود بی‌خطر است، ولی خوب است به یاد داشته باشیم که همه‌ی مردم نیت پاک و خوب ندارند. ممکن است پست‌های اجتماعی خوراک خوبی برای اوباش اینترنتی، قلدرهای سایبری و حتی بدتر از آن افراد منحرف باشند. بنابراین باید دقت و مراقبت بسیاری در این زمینه کرد.
ممکن است پست‌های نوجوانان‌مان به دست افراد نامناسب بیفتد. تصمیمی عجولانه برای پست یک عکس ممکن است سبب از دست دادن شغل یا مشکلات دیگری شود.
عادت‌های مثبت شادی را افزایش میدهد و با عزت نفس پایین مبارزه می‌کند
احتمال کمی وجود دارد که رسانهی اجتماعی به ایجاد عزت نفس در کودکان کمکی بکند. اما عادت‌ها و فعالیت‌های متعددی است که اهمیت و ارزش آنها در ایجاد عزت نفس در کودکان و کاهش خطر پریشانی و افسردگی اثبات شده است.
در مطالعات مشخص شده است که انجام فعالیت‌ها و سرگرمی‌های مورد علاقه به کاهش استرس و کارکرد روان‌شناختی بهتر افراد منتهی می‌شود، فعالیت‌هایی که فرد را سرگرم خود می‌کند و خلاقیت را به کار می‌گیرد.
شواهد متعددی نشان داده است که کمک و مشارکت به دیگران فواید متعددی دارد. مثلا کارهای خیر و عام‌المنفعه داوطلبانه احساس هدفمند بودن به شخص میدهد و عزت نفس را بالا می‌برد و استرس را کم می‌کند و فرد را نشانه‌های افسردگی رها می‌سازد و حس تنهایی را از میان بر می‌دارد.
در پی دوستی‌های سالم باشید
روابط سالم دوستانه جلوی حس تنهایی را می‌گیرد و احساس تعلق و هدفمندی به فرد می‌بخشد. این گونه روابط در ایجاد شادی و عزت نفس تاثیر مثبت دارد و تنش و خطر افسردگی را کاهش میدهد.
به معنای زندگی فکر کنید
دانستن اهمیت عمر برای ارزش نفس بسیار حیاتی است. افرادی که خود را بخشی از هدفی والاتر می‌بینند و ارزش عمر و زندگی‌شان را می‌دانند در برخورد با دیگران خیرخواه‌تر و سخاوتمندترند.
ورزش شادی را تقویت می‌کند
رابطه‌ی ورزش منظم و سلامت روانی بهتر در پژوهش‌های بسیار اثبات شده است. کسانی که پیوسته و منظم ورزش می‌کنند سلامت حسی و روانی بسیار بالاتری دارند. ورزش حال انسان را بهبود میدهد و به خواب باکیفیت و هوشیاری و یادگیری و مسلما سلامت جسمی بهتر کمک می‌کند.
به خوراک خود اهمیت دهید
در مطالعات بسیاری مشخص شده است که خوراک بر احساس تاثیر دارد. خوراک مناسب مانند سوخت قوی بدن و مغز است و کارکرد بدن را تقویت می‌کند.
رسانهی اجتماعی لزوما بد نیست. با این حال، مراقبت و آگاهی بیشتر در استفاده از آن اهمیت فوق العاده دارد و خطرات را کاهش میدهد. امروزه که مشکل افسردگی و پریشانی و تنش در میان جوانان بسیار جدی و فراگیر شده است، تمرکز بر راه‌های مثبت ایجاد عزت نفس و اعتماد به نفس در آنان امری ضروری است.
اگر مطمئن شویم که کودکان و نوجوانان و جوانان به‌طور متعادل از رسانهی اجتماعی استفاده می‌کنند و این کار را به‌منزله‌ی بخشی از برنامه‌ی زندگی در کنار دیگر کارها صورت می‌دهند، بخت لازم برای ایجاد عزت و ارزش نفس در آنها و رسیدن‌شان به دستاوردهای بزرگ در زندگی مهیا می‌شود.