هیجانات شامل برانگیختگی بدنی، رفتارهای بیانی و تجربیات آگاهانه در افکار و احساسات است. هیجانات نقشی اساسی در تصمیمگیری افراد دارد. ذات انسان به شکلی طراحی شده است که هیجانات و احساسات به‌عنوان منبعی برای یافتن انگیزه عمل کند، و اگر نه رفتارها و تصمیمات انسان به حالت انفعال در خواهد آمد.
بسیاری از افراد احساسات را مانعی برای تصمیمگیری می‌دانند و بنابراین فکر می‌کنند بدون درنظر گرفتن این هیجانات و احساسات، وضعیت بهتری خواهند داشت. ممکن است انسان‌ها از رویارویی با هیجانات خود اجتناب و آن‌ها را سرکوب کنند، درحالی‌که که باید آن‌ها را احساس، پردازش و درک کنند و وقتی نوبت به فرآیند تصمیمگیری می‌رسد، ترجیح دهند منطقی رفتار کنند نه هیجانی!
هیجانات و احساسات بسیار ارزشمند هستند؛ به‌طوری‌که تصمیمات هر فرد به شدت تحت تاثیر وضعیت هیجانی او قرار دارد. در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به علل تصمیمگیری هیجانی پرداخته‌ایم.
هیجان چیست؟
هیجان یک نوع احساس یا موقعیت پر از شادمانی یا آشفتگی و تنش است. این احساسات عمیق‌تر از حس‌های دیگر در درون انسان بروز و فرد را تشویق به تصمیمگیری در لحظه می‌کند. از آن‌جاکه تصمیمات عجولانه احتمالا پیامدهای زیادی به همراه دارد افراد باید هیجانات خود را به‌خوبی کنترل کنند. مدیریت و کنترل هیجان ازجمله مهارت‌های نرم به حساب می‌آید که با کمک متدهای متفاوت به آن مسلط خواهید شد.
انواع تصمیمگیری
-
تصمیمگیری منطقی
این نوع تصمیمگیری، انتخاب گزینه‌های منطقی برای تصمیمگیری است و با کنترل و مدیریت هیجانات و احساسات تصمیم گرفته می‌شود. درواقع این نوع تصمیمگیری، برمبنای سود و زیان است و نه هیجان. تصمیمگیری منطقی در بیشتر موارد، نتیجه مطلوبی در پی دارد.
-
تصمیمگیری هیجانی
در تصمیمگیری هیجانی و احساسی، افراد قادر به کنترل و مدیریت هیجانات خود نیستند و معمولا تصمیمی می‌گیرند که دلخواه خودشان است و احساس خوبی به آن دارند، حتی اگر این حس خوب کوتاه‌مدت و درنهایت به ضررشان باشد. در تصمیم‌های هیجانی اغلب نشمل برطرف نمی‌شود و به شکل چرخه‌ای مخرب ادامه می‌یابد.
همه هیجانات نقش منفی در تصمیمگیری دارند؟
در صورتی که احساسات و هیجانات به میزان شدید و کنترل‌نشده بروز یابد، در فرایند تصمیمگیری اختلال ایجاد می‌کند، در غیر این صورت، اگر احساسات در سطح معقول و صحیح باشند، حتی در فرایند تصمیمگیری مفید هم واقع می‌شود. در هنگام اتخاذ یک تصمیم، باید از منطق و احساس به‌صورت مکمل استفاده کرد. صرفا توجه به احساس و هیجان عواقب زیادی به همراه دارد. باید بین منطق و احساس تعادل و ارتباط مناسبی برقرار کرد و از هردو برای گرفتن یک تصمیم مناسب استفاده کرد.
عواقب تصمیم‌گرفتن هیجانی
-
متوجه میزان خطر نمی‌شوید
هیجان زیاد در هنگام تصمیمگیری، باعث می‌شود که شما خطرات احتمالی در هر مبحثی را دست کم بگیرید و به آن بی‌توجه باشید. برای مثال پخش شدن کوسیقی با صدای بلند و ریتم‌دار باعث بروز هیجان درون افراد می‌شود و ممکن است در ادامه تصمیمات خاصی بگیرند. شاید دلیل این‌که در فروشگاه‌های بزرگ موسیقی با صدای بلند پخش می‌شود همین باشد؛ در این شرایط احتمال این‌که مشتری از روی احساس و هیجان تصمیم بگیرد و عمل کند، بسیار زیاد می‌شود. در این فروشگاه‌ها، احتمال خرید افزایش می‌یابد. پس این کار، برای تحریک هیجانات و تحریک فرایند تصمیمگیری منطقی برای خرید کردن انجام شده است. زمانی که هیجانات در وجود انسان تحریک می‌شود، قدرت تحلیل و تفکر پایین می‌آید و احتمال این‌که هر میزان خطری را دست کم گرفته و به آن بی‌توجهی شود، افزایش می‌یابد.
-
به هیچ تغییر و اصلاحی مایل نیستید
گاهی افراد تصمیمی می‌گیرند که باعث آرامش شود و از استرس نجات‌شان دهد، اما این تصمیم همیشه درست و مناسب نیست. اضطرابی که در حین تصمیمگیری وجود دارد باعث ایجاد مقاومت در برابر تغییر و اصلاحات می‌شود.
-
همیشه به دنبال حال خوب می‌دوید
محققان دریافته‌اند که غم و ناراحتی، باعث می‌شود انتظارات شخص از خودش پایین بیاید و حتی گاهی ضرر کند تا حال خوب را پیدا کند و به آن برسد. برای مثال ممکن است افراد برای رهایی از غم و اندوه خود و رسیدن سریع به شادمانی وارد روابط اشتباه و سمی شوند که در ادامه بیشتر در غم خود درجا خواهند زد.
-
با عجله تصمیمگیری می‌کنید
زمانی که شما از روی احساس و هیجان مانند خشم، شرم، شادمانی، غم و نفرت تصمیم بگیرید، اغلب تصمیم‌تان عجولانه خواهد بود چون سعی می‌کنید با تصمیمگیری، از آن هیجانات و احساسات شدید خلاص شوید، پس به خود فرصت نمی‌دهید خوب فکر کنید و عجولانه تصمیمی می‌گیرید و عمل می‌کنید. تصمیمگیری هیجانی و عجولانه، احتمال خطا را بالاتر می‌برد و بعد خشم و غم و اندوه شما تشدید خواهد شد.
راهکار چیست؟ چطور هیجانی تصمیم نگیریم؟
- وقتی خیلی هیجانی و احساساتی هستید تصمیم نگیرید
- احساسات و هیجانات خود را مدیریت کنید و قبل از تصمیمگیری به خود زمان بدهید
- آرامش خود را قبل از تصمیمگیری حفظ کنید
- به مزایا و معایب تصمیم خود خوب فکر کنید
- حقیقت را در پس هیجانات و احساسات ببینید
- افکار خود را بنویسید
- از افراد معتمد و آگاه مشورت بگیرید
کلام آخر
گرفتن تصمیم براساس احساس و هیجان می‌تواند پیامدها و عواقب زیادی به دنبال داشته باشد. تصمیمگیری به شکل منطقی، بهترین نوع تصمیمگیری است و در آن شخص قادر به کنترل هیجانات خود و سنجیدن مزایا و معایب تصمیم است. توجه داشته باشید همواره یکی از روش‌هایی که می‌توانید از آن استفاده کنید، کمک گرفتن از مشاور در هنگام تصمیم‌گیری‌های بزرگ و مهم زندگی است.