به فرآیند ریلکس کردن متمرکز هیپنوتیزم می‌گویند. این کار از طریق دستیابی یک روانشناس به ضمیر ناخودآگاه انسان صورت می‌گیرد. کاربرد هیپنوتیزم تغییر عادات غلط، درمان اختلالات روانی، اصلاح و تغییر باور‌های نادرست است.
هیپنوتیزم یک روش درمانی است که فرد را به آرامشی عمیق می‌رساند، تا درمانگر بتواند قدرت تلقین پذیری او را افزایش دهد. در فیلم‌ها بارها دیده‌ایم که یک نفر پاندولی در دست دارد و آن را جلوی چشمان شخصی تکان می‌دهد. باور همه‌ی ما از هیپنوتیزم چنین تصویری‌ست. درواقع ما به غلط فکر می‌کنیم که هیپنوتیزم کردن به‌وسیله‌ی یک جسم پاندولی شکل است درحالی که این تصور غلطی‌ست که رسانه‌ها در ذهن ما جا انداخته‌اند. حالا این سوال پیش می‌آید که هیپنوتیزم شدن برای فرد چگونه تجربه‌ای‌ست؟
تجربه افراد از هیپنوتیزم چیست؟
هیپنوتیزم شدن احساس عمیق آرامش است. این احساس شبیه کرختی و سستی بعد از بیداری‌ست. درست مثل زمانی که از خواب بیدار می‌شوید و در حالت نیمه هوشیار هستید. در چنین حالتی قدرت تجسم شما بسیار بالا‌ست. هر موضوعی را با جزئیات و دقت زیادی تصور می‌کنید. در همین زمان شما قابلیت تلقین‌پذیری بیشتری دارید و می‌توانید تجسم و واقعیت را یکی بدانید. روانشناسان از این موقعیت برای درمان، اصلاح و تقویت رفتار‌ها استفاده می‌کنند.
متخصص هیپنوتیزم
هیپنوتیزم یک روش درمانی‌ست و نه یک رشته‌ی روانشناسی. بنابراین به عنوان یک رشته‌ی جداگانه‌ی روانشناسی، متخصص هیپنوتیزم نداریم. درواقع درمانگرانی که هیپنوتیزم می‌کنند روانشناسان باتجربه‌ای هستند که در این زمینه اطلاعات و تجربه‌ی خوبی دارند. هیپنوتراپی باید به عنوان یک روش درمانی در کنار سایر روش‌ها به کار گرفته شود. درواقع این روش درمان به تنهایی نمی‌تواند تاثیر درستی به جا بگذارد. کسی که هیپنوتراپی می‌کند، باید حداقل 5 سال تجربه‌ی روان‌درمانی داشته باشد.
روش‌های متعددی برای هیپنوتراپی وجود دارد. برخی‌ها این مقدار را در حدود 100 روش می‌دانند. بر همین اساس هیپنوتیزوری موفق است که روش‌های زیادی را بداند و در آن تبحر داشته باشد. برای مثال میلتون اریکسون (Milton H. Erickson) هیپنوتراپ آمریکایی برای هر مراجع خود یک روش درمانی ابداع می‌کرد.
برخی‌ها نسبت به این روش درمانی تصورات غلط و عجیب غریبی دارند، درحالی‌که این روش مانند سایر روش‌های درمانی عملکرد محدودی دارد. بنابراین زمانی می‌توان از آن نتیجه‌ی مطلوبی گرفت که با روش‌های دیگر ترکیب شود تا اثرات آن در دراز مدت به جا بماند.
متاسفانه برخی افراد غیر متخصص ادعای این را دارند که توانایی هیپنوتیزم کردن دارند، درحالی که حتی ساده‌ترین مسائل روانشناسی را هم نمی‌دانند. چنین افرادی تنها با شرکت در چند دوره کلاس و همایش در زمینه‌ی هیپنوتیزم یا شاید خواندن چند کتاب مربوطه ادعا می‌کنند که می‌توانند شما را هیپنوتیزم کنند، بدون اینکه بدانند اساس هیپنوتیزم چیست.
به این نکته توجه داشته باشید که حتی متخصصان هیپنوتراپی و روانشناسان باتجربه هم نمی‌توانند پیش از معاینات بالینی قول صد‌در‌صد بدهند که می‌توانند شما را هیپنوتیزم کنند. همان‌طور که در ادامه خواهیم گفت، قدرت تلقین‌پذیری و هیپنوتیزم شدن افراد با هم متفاوت است. در برخی مواقع حتی درمانگر تشخیص می‌دهد که هیپنوتراپی به هیچ عنوان روی بیمار جواب نمی‌دهد و سایر روش‌های درمانی را آغاز می‌کند. بنابراین به هیچ وجه فریب چنین ادعاهایی را نخورید.
باور‌های غلط درمورد هیپنوتیزم
- پس از هیپنوتیزم شدن، درمانگر بر شما و افکارتان تسلط کامل دارد.
- درمانگر از تمامی رازهای شما مطلع می‌شود.
- هیپنوتراپی ذهن را بسیار ضعیف می‌کند.
- ممکن است فرد بعد از هیپنوتیزم شدن دیگر بیدار نشود.
- زمانی که هیپنوتیزم می‌شوید چیزی حس نمی‌کنید.
- درست مثل خواب از اطراف آگاهی ندارید.
- درمانگر در چند ثانیه شما را به خواب عمیق می‌فرستد.
- هیپنوتراپی می‌تواند مشکلات بیمار را در یک جلسه حل کند.
- هیپنوتراپی از پس همه‌ی بیماری ها و مشکلات برمی‌آید.
مراحل هیپنوتیزم چیست؟
مراحل درمانی در هیپنوتراپی مانند سایر روش‌های درمانی‌ست، زیرا همان‌طور که گفتیم این روش با سایر روش‌های درمای تفاوت بنیادین ندارد. در ادامه مراحل درمان با هیپنوتیزم را می‌خوانیم:
تشخیص نوع و شدت مشکل
اولین قدم در هر روش درمانی تشخیص مشکل توسط درمانگر است. اولین جلسات درمانی به تشخیص مشکل و موضوع درمان سپری می‌شود. اصل روان‌درمانی تشخیص درست موضوع است. درصورتی که مشکل به درستی تشخیص داده نشود، کل روند درمان بی‌نتیجه خواهد بود.
بررسی میزان هیپنوتیزم‌پذیری
میزان هیپنوتیزم‌پذیری افراد یکی نیست. حتی این امکان وجود دارد که شخصی هیپنوتیزم نشود. روانشناس از مراجع تست‌های استانداردی می‌گیرد تا مقدار و میزان هیپنوتیزم‌پذیری او را مشخص کند. کسانی که در گذشته تجربه‌ی هیپنوتراپی را داشته باشند، مسیر کوتاه‌تری برای تلقین‌پذیری می‌گذرانند.
آغاز هیپنوتراپی
پس از اینکه درمانگر با انجام تست مطمئن شد که شما قابلیت هیپنوتیزم‌شدن را دارید، اقدام به هیپنوتراپی می‌کند. عمیق کردن خلسه می‌تواند تا 5 جلسه هم طول بکشد.
آغاز درمان از طریق هیپنوتراپی
پس از اینکه روانشناس توانست شما را هیپنوتیزم کند، می‌تواند اقدامات درمانی را شروع کند. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم، درمانگر برای به دست آوردن نتیجه‌ی مطلوب، از سایر روش‌های درمانی نیز کمک می‌گیرد.
درست همان‌طور که دوره‌ی هیپنوتیزم شدن شما طول کشید، روند درمان هم در یکی دو جلسه به نتیجه‌ای نخواهد رسید. اما معمولا تعداد این جلسات بین 1 تا 30 جلسه است.
درمان فوری، درمانی ناپایدار
اختلالات روانی، عادات غلط و رفتار‌های اشتباه در زمان کوتاهی ایجاد نشده‌اند. بنابراین عاداتی مانند سیگار کشیدن، پرخوری، وسواس، استرس و اضطراب در ضمیر ناهوشیار فرد رخنه کرده‌اند. به همین خاطر نمی‌توان انتظار داشت این قبیل مسائل در طول سه تا چهار جلسه برطرف شوند. توجه داشته باشید که تغییرات فوری اثری موقتی و سطحی دارند. بنابراین لازم است که درمان خود را تا انتها ادامه دهید.
سه دسته کاربرد هیپنوتیزم
هیپنوتیزم به عنوان درمان:
- درمان افسردگی‌ها، اضطراب و استرس، تیک‌های عصبی، لکنت زبان، حملات پانیک
- درمان اضطراب امتحان، ترس از مدرسه، شب‌ادراری
- درمان انواع ترس‌ها، سردرد میگرنی
- درمان سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر
- درمان زود‌انزالی، اختلال نعوظ، واژینیسموس، بی میلی جنسی
- درمان اضطراب اجتماعی، ناخن جویدن، کابوس‌های شبانه، وسواس فکری و عملی
هیپنوتیزم برای توسعه‌ی فردی:
- تقویت خلاقیت، حافظه، انگیزه، مهارت‌های حل مسئله، اعتماد‌به‌نفس و مثبت نگری
- تقویت مهارت‌های ورزشی
- موفقیت شغلی
- ایجاد ارتباط موثر
- افزایش تمرکز، آرامش، قاطعیت
هیپنوتیزم با کاربرد اصلاحی:
- کنترل خشم
- درمان نشخوار فکری
- کاهش خود‌انتقادی
- ترک سیگار
- غلبه بر ترس از سخنرانی در جمع
- درمان پرخوری، لاغری و کاهش وزن
- کنار آمدن با مرگ عزیزان و اتمام رابطه
- کاهش احساس ناامیدی
- اصلاح حسادت و کمال‌گرایی
هیپنوتراپی را نباید با جادو اشتباه گرفت. برخی رسانه‌ها تصورات غلطی در این زمینه بین مردم جا انداخته‌اند. این روش درمانی معجزه نمی‌کند و مانند سایر روش‌های درمانی نیازمند همکاری خود بیمار هم است. برای گرفتن نتیجه‌ی بهتر و پایدار درمانگران از سایر روش‌های درمانی نیز استفاده می‌کنند. به همین دلیل اعتماد شما به درمانگر از اصول اولیه‌ی این درمان است.