وظیفه مغز انسان ارسال، دریافت و پردازش اطلاعات است و با کوچک‌ترین رخدادی در این مرکز پردازش اطلاعات، نابسامانی‌هایی در رفتار انسان دیده می‌شود. اختلال یادگیری دقیقا مشکلی از نوع پردازش اطلاعات است.
اختلال یادگیری (Learning disorder) به نام ناتوانی در یادگیری نیز شناخته می‌شود و وضعیت عصبی‌ای است که روی عملیات مغز اثر می‌گذارد. افراد مبتلا به اختلالات یادگیری در خواندن، نوشتن، صحبت کردن، گوش دادن و درک مفاهیم ریاضی و درک مفاهیم کلی مشکلاتی دارند.
ناتوانی در یادگیری با توجه به زمینه‌های متفاوت یادگیری، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود که در این مقاله از سایت همراهتم با انواع آنها و علائم هرکدام آشنا می‌شوید.
آیا اختلالات یادگیری، قابل‌حل هستند؟
جواب این سوال، قطعا مثبت است. اختلال یادگیری مسئله‌ای حل نشدنی نیست و قابل بهبود است.
اگر والدین، معلمان و مربیان کودک، به موقع اختلالات یادگیری را تشخیص دهند و کودکان به موقع کمک مناسب را دریافت کنند؛ این امر به کودک، فرصت کسب مهارت‌های لازم را برای داشتن یک زندگی موفق و سازنده می‌دهد.
مطالعات نشان می‌دهند که حدود 75 درصد از دانش‌آموزان دبستانی که مشکلات خواندن داشتند، پس از دریافت کمک به موقع، به توانایی متوسط و بالای متوسط در خواندن دست یافته‌اند.
برای دریافت حمایت و مشاوره در این زمینه، می‌توانید از تراپی غیرحضوری بهره‌مند شوید.
ناتوانی در یادگیری چه علائمی دارد؟
با توجه به رشد کودک و افزایش سن، انتظارات رشدی متفاوتی در سنین مختلف داریم؛ یعنی در هر مرحله‌ای از کودکی انتظار کسب مهارت‌های شناختی و حرکتی خاصی از او داریم. هرگونه تاخیر در فرآیند پیشرفت، می‌تواند نشانه‌ای از ناتوانی در یادگیری باشد.
علائم اختلالات یادگیری در کودکان، پیش از سنین دبستان
توسعه مهارت‌های گفتاری در سن درست و مناسب یعنی 15 تا 18 ماهگی‌ست. در این زمان، گفتار در کودکان ایجاد می‌شود. اگر مشکلاتی در یکی از زمینه‌های زیر دیده شود، نیاز به مراجعه به پزشک متخصص باید در نظر گرفته شود:
- تلفظ کلمات ساده
- شناخت حروف و کلمات
- یادگیری اعداد یا آهنگ‌ها
- تمرکز روی کارها
- پیروی از دستورالعمل‌ها
- استفاده از مهارت‌های حرکتی ظریف یا درشت در انجام کارهای فیزیکی
علائم اختلالات یادگیری در کودکان دبستانی
با مشاهده مشکلات یا ناتوانی در یک یا چند مورد زیر، احتمال ابتلا به یکی از انواع اختلالات یادگیری افزایش مییابد:
- اتصال حروف و صداها
- تمایز بین کلمات مشابه
- خواندن، املا یا نوشتن دقیق
- تشخیص راست از چپ و تقارن اشکال یا اعداد مثل 52 و 25
- شناخت حروف الفبا
- استفاده از نمادهای صحیح ریاضی برای انجام مسائل ریاضی
- به خاطر سپردن اعداد یا اطلاعات
- حفظ اشعار و جواب‌ها
- درک مفهوم زمان
- کارهای مربوط به مهارت‌های حرکتی ظریف از جمله: مداد گرفتن، بستن بند کفش، بستن دکمه پیراهن و غیره
علائم اختلالات یادگیری در نوجوانان دبیرستان دوره اول
از نوجوان در سنین 13 تا 15 سال، انتظار عملکرد بهینه در موارد زیر را داریم و مشاهده ناتوانی در یک یا دو مورد از موضوعات زیر، از علائم درگیری نوجوان با یکی از انواع اختلالات یادگیری است:
- خواندن با صدای بلند، نوشتن تکالیف
- به خاطر سپردن و یادآوری داده‌ها
- درک زبان بدن و حالات چهره
- نشان دادن واکنش‌های عاطفی مناسب در محیط یادگیری
علائم اختلالات یادگیری در نوجوانان دبیرستان دوره دوم
چنانچه نوجوان در یکی از موارد زیر دچار مشکلاتی باشد، به عنوان دانش آموزی که به اختلالات یادگیری مبتلا است، شناخته می‌شود:
- انجام تمامی تکالیف خواندن و نوشتن
- جمع بندی، بازنویسی، پاسخ به مسائل کاربردی و سوال‌های آزمون‌ها
- درک مفاهیم انتزاعی
- تمرکز مستمر
انواع اختلالات یادگیری
مشکلات اساسی در یادگیری در سه حوزه‌ی خواندن، نوشتن و ریاضی تقسیم‌بندی می‌شود.
اختلال یادگیری در مباحث نوشتاری
اگر فردی در تبدیل افکار خود به نوشتار یا نقاشی، مشکل داشته باشد، این فرد به اختلال یادگیری در نوشتن (Dysgraphia) مبتلاست. داشتن دستخط ضعیف، از نشانه‌های اصلی این اختلال است.
این افراد در کارکردهای اجرایی همچون برنامه‌ریزی و سازماندهی مشکل دارند.
اختلال یادگیری در مباحث ریاضی
افراد مبتلا به اختلال یادگیری مرتبط با محاسبات ریاضی (Dyscalculia)، در محاسبه و کار با مفاهیم ریاضی، اعداد و استدلال مشکلاتی دارند. این اختلال را «نارساخوانی ریاضی» نیز می‌گویند. مبتلایان، در خواندن ساعت برای تعیین زمان، شمارش پول، شناسایی الگوها، به خاطر سپردن حقایق ریاضی و حل ریاضیات ذهنی مشکل دارند.
نارسا خوانی
اختلال پردازش زبان را نارساخوانی (Dyslexia) می نامند. این اختلال بر خواندن، نوشتن و درک مطلب اثر می‌گذارد. افراد مبتلا به نارساخوانی در شناسایی حروف مشکل دارند.
ما انسان‌ها دریایی از نقاط قوت هستیم و تنها جزایری از نقطه ضعف‌ها در درونمان وجود دارد. زمانی که فردی را با بزرگ‌ترین ضعفش تعریف می‌کنید و تمرکز روی نقاط مثبت را نادیده می‌گیرید، عملکرد درستی را در پیش نگرفته‌اید.
یکی از کارشناسان مرکز نارساخوانی ییل جمله روحیه‌بخش زیر را برای افراد مبتلا به نارساخوانی استفاده می‌کند: «نارساخوانی جزیره ضعف است که توسط دریایی از نقاط قوت احاطه شده است».
زمانی که دانش‌آموزان نقاط ضعف خود را به شکل جزیره می‌بینند، احساس می‌کنند با تمرین و تلاش بیشتر می‌توانند از پس این چالش برآیند. این دید مثبت بسیار کمک‌کننده و روحیه‌بخش است و دیگر فرد مبتلا به اختلالات یادگیری خود را در برابر جهانی از دشواری‌ها و نتوانستن‌ها نمی‌بیند.
چه چیزی باعث اختلال یادگیری می‌شود؟
هیچکس نمیداند چه چیزی باعث اختلال یادگیری می‌شود. در بیشتر موارد مشکلات یادگیری می‌تواند در خانواده‌هایی با پیشینه ژنتیکی ایجاد شود، اما عوامل محیطی نیز می توانند در ایجاد این اختلالات نقش داشته باشند.
کودکان دارای ناتوانی یادگیری بیشتر از همسالان خود با تکالیف مدرسه دست و پنجه نرم می‌کنند. برخی از آنها در خواندن مشکل دارند. ریاضی، برخی دیگر از آنها را گیج می‌کند یا در فرمول بندی افکار و برقراری ارتباط با آنها توانایی لازم را ندارند. به طور کلی مبتلایان به اختلالات یادگیری، باید بیشتر از همسالان خود برای کسب موفقیت تلاش کنند.
با تمام این اوصاف موارد زیر در ایجاد اختلالات یادگیری موثرند:
- قرار گرفتن جنین در معرض الکل یا مواد مضر
- ایجاد تروما یا ناراحتی در زمان تولد نوزاد
- آسیب سیستم عصبی مرکزی در زمان جنینی یا پس از تولد
- وراثت
- عدم وجود محیط مناسب برای رشد و پرورش کودک
- وزن کم در زمان تولد
- مصرف داروهای درمان سرطان توسط کودک
- کمبودهای تغذیه‌ای
- تولد زودرس
- نقص کودک در حواس، همچون نقص در بینایی یا شنوایی
درمان اختلال یادگیری در کودکان و بزرگسالان
درمان زودهنگام می‌تواند اثرات منفی اختلال یادگیری را کاهش دهد. اقدامات زیر بهترین کمک به مبتلایان اختلال یادگیری است:
- با مسئولان مدرسه صحبت کنید: مراقبان سلامت در مدارس، می‌توانند ارزیابی‌هایی را برای کودکان مشکوک به اختلال یادگیری ارائه دهند. والدینی که نگران ابتلای فرزندانشان به اختلال یادگیری هستند، می‌توانند با درمیان گذاشتن این مطلب با مسئولین و معلمان مدرسه، جهت ارزیابی بهتر و دقیق‌تر، برای حل مسئله قدمی بردارند.
- والدین کودک آموزش‌های لازم را ببینند: آموزش مهارت‌های مورد نیاز والدین به آنها کمک می‌کند نیازهای فرزندشان را درک کنند و به بهترین روش از فرزندانشان حمایت کنند. منابع آنلاین نیز می‌توانند به والدین کمک کنند تا درک درستی از موقعیتی که در آن قرار گرفته‌اند، داشته باشند.
- معاینات منظم پزشکی کمک‌کننده است: معاینات پزشکی منظم و تحت نظر بودن افراد مبتلا به اختلالات یادگیری، بسیار مهم است. شاید در مواردی که افراد مبتلا، دچار اضطراب یا افسردگی شوند، پزشکان داروهایی را برای درمان افسردگی و اضطراب تجویز کنند و در مواردی که نیاز به کاردرمانی یا گفتاردرمانی باشد، این نوع از درمان‌ها توصیه می‌شود.
- حمایت همتایان: صحبت با سایر مبتلایان به بیماری اختلال یادگیری که مشکلات مشابهی دارند و به اشتراک گذاشتن راهکارهای مفید، بسیار کمک‌کننده است. زمانی که کودکان، هم سن و سالان با مشکلات مشابه خود را می‌بینند، روحیه‌شان افزایش مییابد و دیگر احساس یکه و تنها بودن را نخواهند داشت.