آنهدونیا (Anhedonia) وقتی اتفاق می‌افتد که افراد توانایی لذت بردن و داشتن احساس خوب از زندگی را نداشته باشند. آنهدونیا یا بی‌لذتی یعنی عدم احساس لذت که می‌تواند به‌صورت کاهش انگیزه نسبت به فعالیت‌هایی که قبلا برای فرد لذت‌بخش بوده‌اند بروز کند. به سادهترین وجه، اختلال آنهدونیا چیزی بین غم، اندوه و افسردگی است.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به این عارضه و نحوه‌ی مواجهه با آن می‌پردازیم.
معنای آنهدونیا چیست؟
آنهدونیا کلمه‌ای یونانی به معنای فقدان لذت است. مثلا فرد مبتلا به این اختلال وقتی کاری که خیلی دوست دارد انجام می‌دهد یا کودک خود را در آغوش می‌گیرد، هیچ احساس لذت، عشق، علاقه و یا حتی وابستگی نمی‌کند و غذای مورد علاقه و آهنگ محبوباش دیگر روی او تاثیرگذار نیست.
انواع اختلال آنهدونیا
- آنهدونیای فیزیکی
در این نوع، شما لذت مرتبط با مسائل حسی را ندارید. درواقع ناتوانی در احساس لذت‌های فیزیکی و جسمی مانند غذا خوردن، لمس کردن یا رابطه‌ی جنسی از این نوع می‌باشند.
- آنهدونیای اجتماعی
شما در این نوع آنهدونیا دوست ندارید وقت خود را با دیگران سپری کنید. بی‌علاقگی به برقراری روابط اجتماعی و عدم لذت بردن در موقعیت‌های اجتماعی مختلف از نشانه‌های این اختلال است.
- آنهدونیای روابط
این اختلال تعامل با دوستان و اعضای خانواده را به چالش می‌کشد. با از بین رفتن لذت و انگیزه‌ی گذراندن وقت با دیگران، ارتباطات دشوار می‌شود. شما دعوت‌ها را رد می‌کنید و از رویدادهایی مانند کنسرت، مهمانی و حتی گردهمایی‌های انفرادی اجتناب می‌ورزید. در این شرایط دیگر نمی‌توانید تجربه‌ی لذت را پیش روی خود مجسم کنید.
علائم آنهدونیا
- دوری جستن از اجتماع
- ناتوانی در برقراری روابط جدید یا پایان دادن به روابط قبلی
- داشتن احساسات منفی نسبت به خود و دیگران
- کاهش دادن ابراز عواطف، از جمله کاهش احساسات کلامی و غیرکلامی
- مشکل داشتن در سازگاری با شرایط اجتماع
- نشان دادن احساسات جعلی، مانند تظاهر به خوشحالی در جمع
- از دست رفتن میل جنسی یا عدم علاقه به صمیمیت جسمانی
- مشکلات جسمی و بیمار شدن فراوان
- لذت نبردن از فعالیت‌های بدنی مانند ورزش و رقص
- لذت نبردن از موسیقی و هنر
- کاهش تمایل به خواب
در مغز چه اتفاقی می‌افتد؟
اختلال آنهدونیا به کاهش فعالیت مرکز پاداش در مغز و افزایش فعالیت در قسمت‌هایی از مغز که احساسات را کنترل می‌کند مربوط است. در هر دو بخش، دوپامین یعنی ماده‌ای که باعث انتقال پیام‌های مرتبط با حس خوب داشتن در اعصاب است نقش زیادی دارد. این اختلال درواقع سطح دوپامین در مرکز پاداش را پایین می‌آورد.
دوپامین نقش ناقل عصبی در مغز و نقش هورمونی در خون را دارد. دوپامین نقشی مهم در ایجاد لذت و پاداش دارد؛ افزایش دوپامین در مناطق خاص از مغز که به مرکز پاداش معروف هستند، در فرد ایجاد حس شادمانی (پاداش) می‌کند و کمبود آن ممکن است علائم افسردگی و عدم لذت از زندگی را ایجاد کند.
آنهدونیا یا افسردگی؟
آنهدونیا از علائم اصلی افسردگی است، اما هر فردی که افسرده است، حتما این اختلال را تجربه نمی‌کند. داروهای نسخه‌ای، به ویژه داروهای ضدافسردگی و ضد روان‌پریشی که برای درمان بیماران مبتلا به افسردگی استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث آنهدونیا بشوند.
آنهدونیا و اسکیزوفرنی
اسکیزوتایپی یک تئوری روانشناسی است و بیان می‌کند برخی از ویژگی‌های شخصیتی ممکن است عامل خطر برای بروز اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی باشند. اختلال آنهدونیا اجتماعی می‌تواند عامل بروز نشانه‌های اسکیزوفرنی باشد.
عواملی که برای آنهدونیا مانند هشدار هستند
اگر سابقه‌ی ژنتیکی در افسردگی ماژور یا اسکیزوفرنی داشته باشید، احتمال ابتلا به آنهدونیا افزایش می‌یابد. سایر عوامل خطر عبارتند از:
- اخیرا دچار یک رویداد استرس‌آور شده باشید
- سابقه‌ی سوءاستفاده یا رها شدن داشته باشید
- به یک بیماری که کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده است مبتلا باشید
- اختلال خوردن داشته باشید
- تجربه مصرف مواد مخدر داشته باشید
توجه داشته باشید که با توجه به آمار و تحقیقات، زنان بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنهدونیا قرار دارند.
تشخیص آنهدونیا
روانپزشک یا روانشناس با پرسیدن سؤالاتی در مورد خلق‌وخوی بیمار و سایر پاسخ‌های عاطفی او به فعالیت‌های لذت‌بخش، اختلال آنهدونیا را تشخیص می‌دهد. ممکن است پرسشنامه‌ای مانند مقیاس لذت اسنیت همیلتون (SHAPS)، که معمولاً برای ارزیابی بی‌لذتی افراد مبتلا به افسردگی و مشکلات سلامت روان مورد استفاده قرار می‌گیرد، ثمربخش باشد. از آن‌جاکه آنهدونیا اغلب علامتی برای سایر عارضه‌ها محسوب می‌شود، ممکن است بیماران از نظر سلامت روان یا بیماریهای جسمی زمینه‌ای مورد ارزیابی قرار بگیرند. به همین علت ممکن است یک معاینه‌ی فیزیکی یا آزمایش خون برای مشخص شدن اینکه آیا مشکلات پزشکی دیگری در بروز آنهدونیا دخیل بوده‌اند یا خیر انجام شود.
درمان آنهدونیا
این درمان کمی دشوار است. ممکن است برای درمان مشکلات سلامت روان که اغلب با این اختلال همراه است دارو تجویز شود. داروهایی که معمولاً برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرند در کاهش علائم این اختلال موثر هستند. گفتاردرمانی بر پایه‌ی شرکت دادن افراد در فعالیت‌هایی که به آنها احساس ارزشمندی یا مهم بودن می‌دهد، بر کمبود انگیزه و فقدان پیشبینی‌های مثبت مبتلایان غلبه می‌کند. طی این درمان یک حلقه بازخورد مثبت ایجاد می‌شود که در نهایت افراد مبتلا به اختلال را به سمت تصمیم‌گیری فعال برای شرکت در رویدادهای اجتماعی سوق می‌دهد.
کلام آخر
فقدان احساس لذت کیفیت زندگی افراد را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر حس کردید چنین شرایطی را تجربه می‌کنید، سریعا با متخصص مربوط به مشکلات سلامت روان مشورت کنید. پس از شروع درمان، به مرور احساس لذت را دوباره تجربه خواهید کرد. آنهدونیا در بیشتر موارد پس از کنترل افسردگی از بین می‌رود.