همه‌ی کودکان گاهی احساس استرس می‌کنند. استرس پاسخی طبیعی به تغییرات و چالش‌هاست. زندگی پر از استرس است حتی در دوران کودکی. در این مقاله از سایت همراهتم قصدر داریم از استرس کودکان بیشتر بدانیم و راهکارهای مقابله با آن را بشناسیم.
اغلب ما استرس را یک مشکل می‌دانیم که ناشی از رویدادهای بد است. اما رویدادهای خوب آینده (مانند فارغ‌التحصیلی، تعطیلات، یا فعالیت‌های جدید) نیز می‌توانند باعث استرس شود. کودکان هنگامی که باید برای موضوعی آماده شوند، با آن سازگار شوند یا از آن محافظت کنند، استرس را تجربه می‌کنند. وقتی چیزی که برای‌شان مهم است در خطر است، احساس استرس می‌کنند. تغییر اغلب باعث استرس در کودکان می‌شود، حتی زمانی که این تغییر برای بهتر شدن باشد.
استرس در کودکان یک سیگنال برای آماده‌سازی است
بسیار مهم است که بدانیم،چه زمانی استرس می‌تواند مفید باشد؟ اگر استرس شدید نباشد و کودک از سمت خانواده و معلمان، از حمایت مناسب برخوردار باشد، می‌تواند یک محرک مثبت و مفید باشد. این موضوع می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا با چالش‌های جدید روبه‌رو شوند، به سمت اهداف خود پیش بروند، تلاش خود را متمرکز کنند و خودشان را با برنامه‌ریزی‌ها هماهنگ کنند. این نوع استرس مثبت به کودکان این امکان را می‌دهد که قدرت‌ها و مهارت‌های درونی خود را که به عنوان انعطاف‌پذیری شناخته می‌شود، تقویت کنند.
چه زمانی استرس می‌تواند برای کودکان مضر باشد؟
استرس یا ناملایمات بیش از حد، جدی، طولانی‌مدت یا ناگهانی می‌تواند توانایی کودک را برای مقابله با آن تحت تأثیر قرار دهد. استرس زمانی می‌تواند مضر باشد که کودکان هیچ راه رهایی نداشته باشند، یا زمانی که فاقد حمایت خانواده باشند. هنگامی که کودکان مهارت‌های مقابله با ناملایمات را نداشته باشند، استرس می‌تواند برای آنها مخرب باشد. با گذشت زمان، استرس بیش از حد و مداوم می‌تواند بر سلامت روحی و جسمی کودکان تأثیر بگذارد.
به عنوان یک پدر و مادر نمی‌توانید جلوی استرس فرزندان‌تان را بگیرید. اما می‌توانید به آنها کمک کنید تا با این مشکل کنار بیایند. کارهایی هست که لازم است در چنین شرایطی برای فرزاندان‌تان انجام دهید. شما می‌توانید:
- به آنها کمک کنید از استرس مثبت برای رسیدن به اهداف، سازگاری با تغییرات، مواجهه با چالش‌ها و کسب اعتماد‌به‌نفس بیشتر استفاده کنند.
- هنگامی که در حال تجربه‌ی شرایط استرس‌زایی هستند، حمایت و ثبات بیشتری نسبت به آنها داشته باشید.
- از آنها در مقابل استرس مزمن و استرس آسیب‌زا محافظت کنید.
استرس مثبت چیست؟
استرس مثبت استرس کوتاهی‌ست که کودکان و نوجوانان هنگام مواجهه با چالش‌ها احساس می‌کنند و می‌تواند آنها را به سمت آماده‌سازی و تمرکز بیشتر سوق دهد. این استرس می‌تواند آنها را تشویق کند که به دنبال اهداف خود بروند، کارهایشان را انجام دهند یا تجربیات جدید را امتحان کنند. کودکان ممکن است قبل از یک آزمون، یک مسابقه‌ی بزرگ یا یک اجرای موسیقی یا تئاتر روی صحنه، استرس مثبتی را احساس کنند. اما باید توجه داشته باشید در این حالت، وقتی آنها چالش را پشت سر می‌گذارند، استرس تمام می‌شود.
استرس مثبت به بچه‌ها فرصت رشد و یادگیری را می‌دهد. زمانی که برای رفتن به مدرسه و رسیدن به سرویس در حال جنب‌و‌جوش هستند می‌آموزند که چطور کارهای خود را مدیریت کنند. در چنین مسئولیت ساده‌ای هرچه دخالت شما کمتر باشد، آنها برای برنامه‌ریزی و مدیریت کارهایشان قوی‌تر می‌شوند. گاهی به عنوان والدین وسوسه می‌شوید که وارد عمل شوید و همه چیز را برای فرزندتان آماده کنید. اما این کار به آنها کمک نمی‌کند که یاد بگیرند چگونه از استرس مثبت خود بهترین استفاده را بکنند. در عوض به کودکان‌تان بیاموزید که چگونه باید کارهای خود را بدون دخالت شما انجام دهند. البته این کار به زمان و صبر زیادی نیاز دارد، اما باور کنید ارزشش را دارد.
این نوع استرس مثبت می‌تواند بچه‌ها را وادار به سازگاری و کسب مهارت‌های مقابله‌ای مورد نیازشان کند و آنها را برای رویارویی با چالش‌ها و فرصت‌های بزرگتر زندگی آماده کند.
منابع استرس‌زای کودکان چیست؟
رویدادهای دشوار زندگی
هر کودکی با رویدادهای دشوار زندگی یا ناملایمات روبه‌رو می‌شود. برخی مریض می‌شوند یا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. بعضی‌ها والدینی دارند که از هم جدا شده‌اند. برخی با مرگ یکی از عزیزان خود مواجه می‌شوند، به محله‌ای جدید نقل مکان می‌کنند یا به مدرسه‌ی جدیدی می‌روند. هر یک از این اتفاقات می‌تواند باعث استرس آنها شود.
وقتی کودکان با چنین اتفاقاتی مواجه می‌شوند، ممکن است برای چند روز یا چند هفته احساس استرس کنند. کاری که والدین می‌توانند برای کودکان خود انجام دهند، این است که از آنها بیشتر حمایت کنند. حرف‌های‌شان را بشنوند و با آنها صحبت کنند. به آنها احساس امنیت بدهند و دوست داشتن‌شان را ابراز کنند. در مورد اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد، چه کاری می‌توانند برای مقابله با استرس‌شان انجام دهند، صحبت کنند. لازم است در چنین شرایطی والدین به کودکان خود آرامش بدهند و سعی کنند بیش از پیش به فرزندان‌شان توجه کنند.
رویدادهای خوب زندگی
حتی رویدادهای زندگی که ما آنها را خوب می‌دانیم می‌توانند برای کودکان ما استرس‌زا باشند. یک جشن تولد بزرگ، اولین روز سال تحصیلی، فارغ‌التحصیلی، تعطیلات یا سفر می‌تواند استرس‌زا باشد.
والدین می‌توانند به کودکان‌شان کمک کنند تا برای آنچه در پیش است آماده شوند. با آنها در مورد شرایط صحبت کنند تا فرزندان‌شان روی قسمت‌های مثبت موضوع تمرکز کنند. به حرف‌ها و احساسات آنها گوش دهند. به کودکان قوت قلب بدهند و در صورت لزوم در کنار آنها بمانند.
راه‌های مقابله با استرس مزمن در کودکان
زمانی که اتفاقات دشوار زندگی منجر به استرسی شود که بیش از چند هفته طول بکشد، به آن استرس مزمن می‌گویند. همان‌طور که گفتیم استرس مزمن زمانی برای بچه‌ها سخت است که رهایی از آن نداشته باشند یا حمایت لازم و مهارت‌های مقابله با آن را نداشته باشند.
داشتن یک بیماری جدی که برای مدت طولانی ادامه دارد، می‌تواند منجر به استرس مزمن در کودکان شود. از دست دادن یکی از والدین یا یکی از اعضای نزدیک خانواده یا سپری کردن روز‌های پرتنش برای آنها بسیار سخت است. با گذشت زمان، استرس‌های این‌چنینی می‌تواند بر سلامت روانی و جسمی کودکان ما تأثیر بدی بگذارد. اما مواردی وجود دارد که می‌تواند از اثرات مضر استرس مزمن در کودکان‌مان جلوگیری کند.
به کودکان احساس امنیت، دوست داشته‌شدن و مورد حمایت بودن بدهید. این کار بهترین راه برای جبران استرس آنها‌ست. احساس نزدیکی به شما و دانستن اینکه آنها را دوست دارید از همیشه مهمتر است. برنامه‌هایی مانند: قصه‌گویی و نوازش هنگام خواب، خوردن یک وعده غذایی دور یک میز و در کنار یکدیگر، یا حضور در کنار آنها هنگام انجام تکالیف مدرسه، می‌تواند به آنها این پیام را بدهد که همیشه می‌توانند روی شما و حمایت‌تان حساب کنند.
وقتی بچه‌ها بدانند، کارهایی وجود دارد که می‌توانند برای جبران استرس خود انجام دهند، احساس بهتری خواهند داشت. کودکان در هر سنی می‌توانند تنفس آرام و مدیتیشن را یاد بگیرند و آن را تمرین کنند. ورزش و انجام یک هنر هرچند ساده می‌تواند به کودکان پر‌استرس کمک کند تا حال بهتری داشته باشند.
به آنها کمک کنید تا از استرس فاصله بگیرند. زمانی را برای بازی کردن، طراحی یا نقاشی کردن، گذراندن وقت در طبیعت، خواندن کتاب، نواختن ساز، بودن با دوستان و خانواده اختصاص دهید. این فعالیت‌ها برای آنها چیزی بیشتر از سرگرمی‌ست. دوستان کودک این قدرت را دارند که به آنها کمک کنند تا احساسات مثبتی که استرس را جبران می‌کند، تجربه کنند.
همیشه نمی‌توان از کودکان در برابر هر نوع آسیب محافظت کرد. اگر کودک شما تحت فشار روانی شدید بوده، حتما به مشاوره کودک مراجعه کنید. برخی از استرس‌ها نیاز به درمان دارد. در این مسیر آنها را همراهی کنید. به آنها بیاموزید که چطور از نقاط قوت خود برای کاهش آسیب‌ها استفاده کنند و اعتماد‌به‌نفس خود را تقویت کنند.