اختلال گریز تجزیه‌ای از اختلالات روانی تجزیه‌ای است که ریشه شکل‌گیری آن اغلب به دوران کودکی بر‌می‌گردد. این مشکل ناشی از یک حادثه ناگوار است. تجربه‌ی این اختلال به گونه‌ای است که فرد مبتلا به‌صورت ناگهانی هویت فردی خود را از دست می‌دهد. مدت‌زمان مواجهه با این بیماری کوتاه است، اما اطلاع از اختلال به کنترل و درمان صحیح آن کمک می‌کند.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به اختلال گسست و هرچه لازم است از آن بدانید خواهیم پرداخت.
اختلال گریز تجزیه‌ای
اختلال گریز تجزیه‌ای یا گسست از اختلالات تجزیه‌ای است. این بیماری‌ها ریشه در دوران کودکی دارند و به علت یک بدرفتاری عاطفی و جسمی به وجود آمده‌اند.
این اختلال روانی نادر است و بیماران مبتلا به اختلال گریز تجزیه‌ای در زمینه‌ی خصوصیات تعیین‌کننده‌ی هویت اعم از شخصیت، نام، خانواده، شغل و خاطرات گذشته به فراموشی مبتلا می‌شوند. این مشکل به صورت ناگهانی در عملکرد حافظه ایجاد تداخل می‌کند و فرد دچار بحران هویت خواهد شد.
فرد مبتلا ممکن است به‌طور ناگهانی محل کار، زندگی و تحصیل خود را ترک کند و به مکانی نامعلوم برود. مقصد نهایی فرد بیمار حتی برای خودش هم معلوم نیست و دلیل این‌که به آنجا می‌رود را نمی‌داند. به همین دلیل است که گفته می‌شود این افراد دچار فراموشی تجزیه‌ای هم می‌شوند.
چه عواملی سبب تشدید این اختلال می‌شود؟
میزان استعداد ابتلا به اختلال گریز تجزیه‌ای با عوامل گوناگونی نظیر اختلالات خلقی، مصرف نوشیدنی الکلی و اختلال شخصیت مرزی به طرز چشمگیری بیشتر می‌شود. در اصل این عوامل تشدیدکننده‌ی اختلال گسست به شمار می‌روند.
آیا فراموشی ناشی از اختلال گسست همیشگی است؟
فراموشی ناشی از این اختلال برگشت‌پذیر است و بعد از مدتی بهبود پیدا می‌کند. در واقع طول این اختلال روانی کوتاه‌مدت است و ممکن است چند ساعت الی چند روز به طول انجامد.
عامل اصلی در ایجاد اختلال گریز تجزیه‌ای
وقتی یک رویداد غیرمنتظره اتفاق می‌افتد، ذهن انسان با تنش و استرس مواجه می‌شود. در این شرایط فرد از قابلیت درک محروم است. مغز در خصوص از یاد بردن رویدادهای غیرمنتظره از حافظه اقدام به تجزیه‌ی اطلاعات خواهد کرد.
وقتی به دلیل مکانیسم دفاعی، شخص به ناراحتی عملکردی مبتلا می‌شود، در طولانی مدت اختلال گسستگی شکل می‌گیرد.
ویژگی فراموشی ناشی از اختلال گریز گسست
فراموشی ناشی از ابتلا به اختلال گریز گسست سه دوره مقطعی، انتخابی و عمومی دارد.
در دوره مقطعی فقط بخشی از خاطرات زندگی فرد از ذهن می‌رود. در دوره انتخابی، بیمار قابلیت یادآوری جزئیات خاصی از یک دوره و حوادث مربوط به آن را از دست خواهد داد. در نادرترین دوره فراموشی یعنی عمومی هم فرد از به یادآوردن هویت و گذشته‌ی خود محروم است.
وقتی بیمار مبتلا به اختلال گریز تجزیه‌ای نسبت به زندگی و تجربیات گذشته خود به فراموشی کامل برسد، فراموشی عمومی ایجاد شده است.
فرد مبتلا چه حالاتی را تجربه می‌کند؟
مهم‌ترین علامت اختلال گریز تجزیه‌ای، ترک هدفمند و غیرمنتظره محل زندگی است.
افراد مبتلا به اختلال گریز تجزیه‌ای موارد زیر را تجربه می‌کنند:
- تشویش
- حیرانی
- سردرگمی نسبی یا کامل در هویت فردی
- مشکل در کارکردهای مهم زندگی
علائم ابتلا به اختلال گریز گسست
احتمال می‌رود افرادی که اختلال گریز تجزیه‌ای را تجربه می‌کنند هویت و شخصیت جدیدی را برای خود برگزینند. از نشانه‌های ابتلا به این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افسردگی
- سردرگمی
- ناراحتی
- خشم
تشخیص اختلال چطور ممکن است؟
تشخیص ابتلا به این اختلال نیازمند مراجعه به مشاور یا روانشناس است. فرآیند تشخیص این اختلال به دلیل همراه شدن با بیماری‌های روانی دیگر نظیر افسردگی بسیار دشوار است.
همچنین وجه اشتراک گسترده میان اختلال گریز تجزیه‌ای و بیماری‌های روانی نظیر استرس، وسواس فکری و عملی، پانیک و شخصیت مرزی وجود دارد.
روان‌درمانگر مراجع را به چالش می‌کشد و سپس با انجام معاینه احتمال اختلالات فیزیکی را بررسی می‌کند. ممکن است مراجع به روانپزشک ارجاع داده شود.
عوارض ناشی از عدم درمان اختلال گریز گسست
- افسردگی مزمن و حاد
- مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر
- اختلالات خواب
- بروز مشکل در روابط اجتماعی و خانوادگی
- اختلال و ناتوانی جنسی
- تشدید اضطراب
- خودکشی
- اختلال خوردن
کلام آخر
در این مطلب بیان شد که در اختلال گریز تجزیه‌ای که رویدادی غیرمنتظره است، فرد با تنش و استرس همراه می‌شود، ذهن انسان قابلیت درک رویدادهای تنش‌زا را ندارد و به همین دلیل مغز برای از یاد بردن رویداد آسیب‌زا به تجزیه اطلاعات می‌پردازد. اختلال گریز گسست بیماری روانی نادری است، اما در ادامه فرد مبتلا هویت خود را از دست می‌دهد. اغلب رویکرد مورد انتخاب برای درمان این اختلال نوع روان‌پویشی است. این رویکرد به شکل حمایتی و ابرازی انجام می‌شود تا مؤثر واقع شود.