تله محرومیت هیجانی از مهم‌ترین طرحواره‌هایی است که بر روابط تأثیر بسیاری می‌گذارد. افرادی که گرفتار این مشکل هستند، معتقدند دیگران به آن‌ها توجهی ندارند، از جانب اشخاص دیگر درک نمی‌شوند و برای کسی مهم نیستند. آن‌ها اغلب احساس تنهایی را تجربه می‌کنند و نیازشان در جهت دوست‌داشته‌شدن هرگز برآورده نمی‌شود. این افراد در رابطه هم احساس می‌کنند مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و توجهی به آن‌ها نمی‌شود. درواقع شخصیت این‌گونه افراد را ترکیبی از تنهایی و خشم دائمی تشکیل می‌دهد.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به طرحواره محرومیت هیجانی پرداخته‌ایم.
تعریف محرومیت هیجانی
محرومیت هیجانی معضلی رایج است که بسیاری از افراد ممکن است در طول زندگی خود آن را تجربه کنند. از آن‌جاکه علائم واضحی برای این طرحواره وجود ندارد، چندان سریع قابل تشخیص نیست اما برای فرد احساس فقدان چیزی در زندگی را ایجاد می‌کند. آن‌ها یک فضای خالی که نمیتوانند درباره‌ی آن توضیح مشخصی دهند درون خود احساس می‌کنند. هنگامی‌که که نیازهای عاطفی برآورده نشود، به‌مرور احساس پوچی اتفاق می‌افتد.
افرادی که این علائم را تجربه می‌کنند، وقتی از جانب دیگران عشقی هم دریافت می‌کنند احساس رضایت ندارند. درواقع تعریف ساده و نهایی تله محرومیت هیجانی حالتی است که شخصی احساس می‌کند نیازهای عاطفی‌اش برآورده نمی‌شود.
در توضیح علمی‌تر می‌توان این‌طور بیان کرد که: «اختلال محرومیت هیجانی یک سندرم یا گروهی از علائم ناشی از عدم تأیید صحیح و تقویت عاطفی است که ممکن است فرد در اوایل زندگی توسط مراقبان اولیه مورد انتقاد، غفلت یا آزار قرار گرفته یا از نظر عاطفی طرد شده باشد و حالا نتیجه این است که رشد عاطفی فرد متوقف می‌شود.»
تله محرومیت هیجانی چطور ایجاد می‌شود؟
دلیل اصلی شناخته‌شده برای این‌که افراد دچار طرحواره محرومیت هیجانی می‌شوند، نحوه‌ی رفتار والدین‌شان با آن‌ها در دوران کودکی و نوجوانی است. ممکن است توجه زیادی به آن‌ها نداشته یا احساسات آن‌ها را درک نکرده باشند. دلیل دیگر زمانی اتفاق می‌افتد که والدین به فرزند خود مستقل شدن را نیاموخته‌اند و یا او را به‌درستی راهنمایی و تشویق نکرده‌اند. این تجربیات در دوران کودکی موجب بروز باورهای منفی می‌شود و بر سلامت روان و مهارت‌های ارتباطی فرد اثرگذار است.
تله محرومیت هیجانی چطور خود را نمایان می‌کند؟
افراد گرفتار در تله محرومیت هیجانی می‌توانند به شیوه‌های خاصی رفتار کنند، مانند عدم ابراز نیاز به محبت یا درخواست از افراد مهم زندگی‌شان در جهت رفع نیازهای عاطفی و کمتر صحبت کردن در مورد خودشان. همچنین ممکن است به گونه‌ای رفتار کنند که بر ضد احساسات واقعی‌شان باشد، برای مثال احساسات خود را سرکوب کنند و در مقابل رفتارهای دیگری نشان دهند که محرومیت آن‌ها را تشدید کند و نیازهای عاطفی‌شان را برآورده نسازد.
این افراد حمایت عاطفی نمی‌خواهند و در نتیجه این حمایت را دریافت نمی‌کنند. اغلب در روابطی قرار می‌گیرند که شریک عاطفی‌شان نمی‌تواند یا نمی‌خواهد آن‌ها را از نظر عاطفی ارضا کند و این اتفاق، وضعیت محرومیت هیجانی آن‌ها را تشدید می‌کند. آن‌ها هرچه بیشتر از خود فاصله می‌گیرند، بیشتر احساس تنهایی می‌کنند و تمایل زیادی برای ایجاد ارتباطات جدید ندارند.
افراد مبتلا به محرومیت هیجانی 3 حس اصلی را تجربه می‌کنند
- عدم دریافت محبت و مراقبت: این افراد احساس می‌کنند کسی به آن‌ها اهمیت نمی‌دهد یا به آن‌ها محبت نمی‌کند؛ برای مثال در آغوش گرفتن یا لمس و بوسه.
- درک نشدن: این افراد احساس می‌کنند کسی به احساسات آن‌ها گوش نمی‌دهد یا تلاش نمی‌کند بفهمد چه احساسی دارند.
- حمایت نشدن: احساس می‌کنند کسی برای راهنمایی یا حمایت آن‌ها وجود ندارد. در مواقعی افراد مبتلا به این طرحواره تمایل دارند خود را فدای دیگران کنند.
فردی که در تله محرومیت هیجانی افتاده است این نشانه‌ها را بروز می‌دهد
- از تعاملات اجتماعی اجتناب می‌کند یا ارتباطات سطحی را دوست دارد.
- افرادی را برای ایجاد رابطه انتخاب می‌کند که باور آن‌ها مبنی بر که دیگران به آن‌ها اهمیت نمی‌دهند را تایید کنند.
- کمتر در مورد خودشان صحبت می‌کنند، اصلا درباره‌ی خودشان حرفی نمی‌زنند و یا در روابط‌شان بیشتر از دیگران سوال می‌پرسند.
- به ندرت درخواست محبت یا کمک می‌کنند و این موضوع را از قدرت خود می‌دانند.
- از صمیمیت و نزدیکی بیش از حد در روابط اجتناب می‌کنند.
- معمولا تمایلی به بوسیدن و در آغوش کشیدن دیگران ندارند.
چطور از محرومیت هیجانی رها شویم؟
اولین قدم برای کمک به افراد گرفتار در تله محرومیت هیجانی، آگاهی بر احساسات و نیازهای آن‌ها است. این‌که ممکن است فراموش کنند واقعا چه می‌خواهند و چه نیازی دارند و همین باعث سردرگمی‌شان شود. به همین علت لازم است با مشورت نزد مشاور یا روانشناس، مشکل خود را به بهترین شکل بشناسند و شروع به درمان کنند. درمانگر به این افراد کمک می‌کند تا از احساسات و نیازهای خود آگاه شوند و دیگر چیزی را نادیده نگیرند.
کلام آخر
از آن‌جاکه تله محرومیت هیجانی اغلب ریشه در دوران کودکی دارد، درمانگر سعی می‌کند تجربیات کودکی فرد و نحوه‌ی رفتار مراقبان با او را بررسی کند؛ این‌که چگونه این الگو هنوز هم بر زندگی فعلی این افراد اثر می‌گذارد. افراد مبتلا به این طرحواره به‌مرور یاد می‌گیرند که چگونه با گذشت زمان روابط سالم ایجاد کنند. آن‌ها باید حد و مرزهایی تعیین و نیازهای عاطفی خود را به دیگران منتقل کنند.