بزرگسالان دنیای کودکان را شاد و بی‌دغدغه می‌بینند، چون آنها شغلی برای از دست دادن یا بدهکاری و قبض‌هایی برای پرداخت ندارند. ولی همیشه هم این‌طور نیست. کودکان هم می‌توانند اضطراب و استرس را تجربه کنند. اما سوال این جاست که چه چیزی می‌تواند باعث استرس در کودکان شود؟
دلایل کلی استرس در کودکان
استرس در هر سنی، اغلب، نتیجه‌ی انتظاراتی‌ست که از فرد می‌رود و او توانایی برآورده کردن آنها را ندارد. این خواسته‌ها در کودکان معمولا از سمت خانواده، دوستان یا معلمان مدرسه مطرح می‌شود. به علاوه در کودکان پیش‌دبستانی، جدایی از والدین هم می‌تواند باعث اضطراب شود. با بزرگتر شدن بچه‌ها، فشار‌های تحصیلی و اجتماعی (مخصوصاً ناشی از تلاش برای جا افتادن در محیط جدید) می‌تواند استرس ایجاد کند.
علائم و نشانه‌ها
در حالی که تشخیص استرس کودکان همیشه آسان نیست، تغییرات رفتاری کوتاه‌مدت مانند نوسانات خلقی، بی‌اشتهایی، پرخاشگری و تغییر در الگوی خواب یا شب‌ادراری می‌تواند از نشانه‌های آن باشد. برخی از کودکان نشانه‌هایی فیزیکی دارند، از جمله معده درد یا سردرد.
آنها گاهی در تمرکز یا تکمیل تکالیف مدرسه مشکل دارند. برخی اوقات کودکان گوشه‌گیر می‌شوند و می‌خواهند زمان زیادی را تنها باشند.
کودکان کوچکتر ممکن است عادت‌های جدیدی مانند مکیدن انگشت شست یا چرخاندن مو دور انگشت را از خود نشان بدهند. بچه‌های بزرگتر هم ممکن است شروع به دروغ گفتن یا قلدری کنند. معمولا کودکی که استرس دارد نسبت به مشکلات جزئی واکنش بیش از حدی نشان می‌دهد.
استرس کودکان باعث می‌شود آنها کابوس ببیند، مدام به والدین خود بچسبند یا تغییرات شدیدی در عملکرد‌های تحصیلی داشته باشند.
کودکان را تحت فشار نگذارید
بسیاری از بچه‌ها آنقدر سرشان شلوغ است که بعد از مدرسه زمانی برای بازی خلاقانه یا استراحت کافی ندارند. کودکانی که از تمام فعالیت‌های خود شکایت دارند یا از انجام آنها خودداری می‌کنند، ممکن است از سمت والدین تحت فشار باشند.
با فرزندان خود در مورد فعالیت‌های فوق برنامه‌اش صحبت کنید. اگر آنها از این موضوع شاکی‌اند، در مورد مزایا و معایب توقف این فعالیت‌ها بیشتر صحبت کنید. اگر واقعا فکر می‌کنید چاره‌ای جز ادامه‌ی فعالیت‌های او نیست، پس راه‌هایی را برای کمک به مدیریت زمان و مسئولیت‌های ضروری فرزندتان برای کاهش اضطراب‌هایش پیدا کنید.
نگرانی‌های خود را به آنها منتقل نکنید
گاهی استرس کودکان ممکن است بیشتر از حد معمول باشد. آیا فرزندان‌تان در جریان مشکلات شما قرار دارد؟ موضوعاتی مانند مشکل در محل کار، مشاجره با همسرتان، وضعیت نامساعد مالی و حتی نگرانی‌های شما درخصوص سلامتی یکی از عزیزان‌تان. والدین باید مراقب باشند که در حضور فرزندان‌شان چگونه درباره‌ی این موضوعات صحبت می‌کنند، زیرا بچه‌ها نگرانی‌های والدین خود را کاملا متوجه می‌شوند، بدون اینکه کاری از دست‌شان بربیاید. همین ناتوانی در حل مشکلات، استرس آنها را تشدید می‌کند.
اجازه ندهید اخبار نگران‌کننده را ببینند
اخبار جهان می‌تواند برای آنها استرس ایجاد کند. کودکانی که تصاویر ناراحت‌کننده‌ای را در تلویزیون می‌بینند یا صحبت‌هایی در مورد بلایای طبیعی، جنگ و ترور می‌شنوند، ممکن است نگران امنیت خود و افرادی که دوست‌شان دارند بشوند. اگر نگران این موضوعات هستند، با آنها صحبت کنید و آرامش خاطر را به آنها برگردانید. توجه داشته باشید که شما باید نظارت کنید که کودک‌تان با چه اخبار و اطلاعاتی مواجه می‌شود.
استرس کودکان درنتیجه‌ی طلاق والدین
حتی دوستانه‌ترین طلاق‌ها هم می‌تواند برای بچه‌ها سخت باشد. زیرا اساس خانواده به طور کل در حال تغییر بزرگی‌ست. والدینی که از هم جدا می‌شوند، هرگز نباید فرزندان خود را در موقعیتی قرار دهند که مجبور به انتخاب یکی از آنها باشند. به علاوه نباید آنها را در معرض نظرات منفی در مورد همسر سابق قرار دهند.
به این نکته توجه داشته باشید که برخی از موضوعاتی که برای بزرگسالان مهم نیستند، می‌توانند باعث استرس در کودکان شوند. به فرزندان‌تان بگویید که آنها را درک می‌کنید و به آنها این اطمینان را بدهید که احساسات‌شان طبیعی‌ست. حتی اگر از نظر شما این‌طور نباشد.
کاهش استرس
استراحت کافی و تغذیه‌ی مناسب می‌تواند مهارت‌های مقابله با استرس را در او تقویت کند، درست همانند بزرگسالان. هر روز برای فرزندان‌تان وقت بگذارید. چه آنها نیاز به صحبت داشته باشند یا نداشته باشند. همین که فقط با شما در یک اتاق باشند و شما در دسترس آنها باشید، می‌تواند سطح استرس را در آنها کاهش دهد. سعی نکنید آنها را مجبور به صحبت کردن کنید. به طور کلی هر‌چه برای فعالیت‌های سرگرم کننده با آنها وقت بگذارید، استرس آنها هم کم‌تر می‌شود.
حتی وقتی بچه‌ها بزرگتر می‌شوند، گذراندن وقت با آنها مهم‌تر هم می‌شود. درست است که برای برخی از والدین واقعا سخت است که بعد از کار به خانه بیایند، روی زمین بنشینند و با بچه‌های‌شان بازی کنند یا حتی فقط با آنها درباره‌ی روزشان هم‌صحبت شوند، به خصوص اگر خودشان هم روز پر‌استرسی را پشت سر گذاشته باشند. اما باید توجه داشته باشید که ابراز علاقه به فرزندان‌تان با گذراندن وقت با آنها مشخص می‌شود. همین موضوع می‌تواند از استرس آنها جلوگیری کند.
با صحبت کردن در مورد عواملی که ممکن است باعث ایجاد استرس شود، به کودک خود کمک کنید تا با استرسش کنار بیاید. با هم می‌توانید راه‌حل‌هایی مانند کم کردن فعالیت‌هایش بعد از مدرسه یا تنظیم یک برنامه‌ی درست ورزشی پیدا کنید.
حتی می‌توانید با پیش‌بینی موقعیت‌های استرس‌زا و آماده‌کردن‌شان، به آنها کمک کنید. به عنوان مثال از قبل به فرزند خود اطلاع دهید که قرار است امروز به مطب دکتر بروید و در مورد آنچه در آنجا اتفاق خواهد افتاد صحبت کنید. این اطلاعات را متناسب با سن کودک خود به او بدهید. توجه داشته باشید که بچه‌های کوچکتر به اندازه‌ی بچه‌های بزرگتر یا نوجوانان به آماده‌سازی با جزئیات بیشتر نیاز ندارند.
سطحی از استرس طبیعی است. به فرزندان خود اجازه دهید بدانند که احساس عصبانیت، ترس، تنهایی یا مضطرب بودن اشکالی ندارد و دیگران هم چنین احساساتی را تجربه می‌کنند. پس به آنها یادآوری کنید که شما مطمئن هستید که می‌توانند شرایط را مدیریت کنند.
کمک به فرزندتان برای مقابله با استرسش
وقتی بچه‌ها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند در مورد علت استرس خود صحبت کنند، سعی کنید در مورد خودتان صحبت کنید. این نشان می‌دهد زمانی که آنها آماده هستند، شما هم برای شنیدن حرف‌های‌شان آمادگی دارید. اما اگر کودک علائمی را نشان می‌دهد که شما را نگران می‌کند ولی تمایلی به صحبت کردن درخصوص آن ندارد، باید با یک درمان‌گر یا روان‌شناس کودک مشورت کنید.
قصه‌ها، استرس و کودکان
کتاب‌ها می‌توانند به کودکان خردسال کمک کنند تا با شخصیت‌ها در موقعیت‌های استرس‌زا آشنا شوند و یاد بگیرند که چگونه با آنها کنار بیایند. برای آنها متناسب با رده‌ی سنی‌شان کتاب‌های قصه‌ی هیجان‌انگیز تهیه کنید تا با قرار دادن خودشان به جای شخصیت‌های داستان چگونگی حل مشکلات را یاد بگیرند.
از آن‌جایی که هر کس فرزند خود را بهتر می‌شناسد، بیشتر والدین مهارت‌های خاصی برای مقابله با استرس فرزندشان هم دارند. پیش از این که وارد عمل شوید و برای استرس آنها راهی پیدا کنید، باید به این موضوع توجه کنید که استرس کودک شما تا حد است؟ آیا این میزان طبیعی‌ست؟ آیا کودک شما می‌تواند با مهارت‌هایی که در ذهن شما‌ست، از پس آنها بربیاید؟ آیا تغییرات خلقی او شدید است؟ توصیه‌ی کلی ما این است که حتما به یک درمان‌گر کودک مراجعه کنید تا کودک‌تان این شرایط را با آرامش سپری کند.