انجمن روانشناسی آمریکا تاب‌آوری را فرآیند و نتیجه‌ی سازگاری موفقیت‌آمیز با تجربیات دشوار یا چالش‌برانگیز زندگی تعریف کرده است. تاب‌آوری به همراه انعطاف‌پذیری ذهنی، عاطفی و رفتاری، توانایی سازگاری با خواسته‌های درونی و محیطی و مدیریت بحران‌های زندگی را ایجاد می‌کند. انعطاف‌پذیر بودن مستلزم مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که با پرورش آنها در طول زندگی رشد می‌کنید.
در ادامه‌ی این مطلب از بلاگ همراهتم به نقش تاب‌آوری در مدیریت بحران می‌پردازیم.
تاب‌آوری چیست؟
تاب‌آوری کیفیتی روان‌شناختی است و به افراد اجازه می‌دهد در برابر ناملایمات زندگی و بعد از هر زمین خوردن به همان قدرت قبلی بازگردند. تاب‌آوری توانایی درست کنار آمدن با شکست‌ها و بازیابی خود پس از آن است. افرادی که در مواجهه با فجایا توانایی دارند به زندگی بازگردند، میزان تاب‌آوری بالایی دارند. تاب‌آوری روانی به افراد مهارت و نقاط قوت برای پاسخ به چالش‌های زندگی می‌دهد؛ مواردی چون مرگ عزیزان، طلاق، مشکلات مالی، بیماری، بیکاری و بلایای طبیعی.
افراد تاب‌آور در عوض پنهان شدن در مقابل مسائل، با آنها روبرو می‌شوند. آنها از مهارت‌های مقابله‌ای سالم برای مواجهه با این مشکلات استفاده می‌کنند تا توان و رشد خود را تقویت کنند. این افراد اغلب قوی‌تر از قبل ظاهر می‌شوند.
نشانه‌های تاب‌آوری
افراد انعطاف‌پذیر ویژگی‌های متفاوتی دارند که به آنها کمک می‌کند با چالش‌های زندگی مقابله کنند. از نشانه‌های تاب‌آوری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
ذهنیت نجات‌یافته
وقتی اشخاص انعطاف‌پذیر هستند، خود را به عنوان بازمانده می‌بینند. آنها به این درک رسیده‌اند که حتی در زمان دشواری کارها، می‌توانند تا زمانی که از پس آن برآیند به راه خود ادامه دهند.
-
تنظیم موثر هیجانی
تاب‌آوری با توانایی مدیریت احساسات در مواجهه با استرس مشخص می‌شود. این امر به معنای تجربه نکردن احساسات قوی مانند خشم، اندوه یا ترس در افراد تاب‌آور نیست، بلکه به این معنا است که آنها تشخیص می‌دهند این احساسات موقتی و گذرا هستند و می‌توان تا زمان از بین رفتن کامل آنها را مدیریت کرد.
-
احساس کنترل درونی
افراد تاب‌آور تمایل به داشتن مرکز کنترل درونی قوی دارند و بر این باور هستند که اقدامات‌شان می‌تواند در تعیین نتیجه‌ی رویدادها نقش ایفا کند.
-
مهارت حل مسئله
وقتی مشکلی پیش می‌آید، افراد تاب‌آور به طور منطقی به موقعیت نگاه می‌کنند و سعی دارند راه‌حل‌هایی ارائه دهند که تفاوت ایجاد می‌کند.
-
مهر به خود
از نشانه‌های دیگر تاب‌آوری خودپذیری و داشتن شفقت نسبت به خود است. افراد تاب‌آور با مهربانی با خود برخورد می‌کنند؛ مخصوصا وقتی کارها سخت است.
-
حمایت اجتماعی
داشتن شبکه‌ای قوی از افراد حامی از نشانه‌های تاب‌آوری است. فرد تاب‌آور اهمیت حمایت و زمان نیاز به درخواست کمک را می‌داند.
انواع تاب‌آوری در مدیریت بحران‌ها
تاب‌آوری نشان‌دهنده‌ی توانایی در مدیریت شکست‌های زندگی است و به‌طور کلی می‌توان گفت که نشانه‌ی سازگاری است. انواع مختلفی از تاب‌آوری وجود دارد که هرکدام بر توانایی فرد برای مقابله با انواع مختلف استرس تأثیر می‌گذارد:
-
تاب‌آوری فیزیکی
تاب‌آوری فیزیکی به نحوه‌ی برخورد بدن با تغییرات و بهبودی از نیازهای فیزیکی، بیماری و انواع آسیب اشاره دارد. تحقیقات نشان داده است که این نوع تاب‌آوری نقش مهمی در بهبود سلامت دارد. این بر نحوه‌ی پیری افراد و نحوه‌ی واکنش و بهبودی آنها از استرس فیزیکی و مسائل پزشکی تأثیر می‌گذارد. انعطاف‌پذیری فیزیکی چیزی است که افراد با انتخاب سبک زندگی سالم تا حدود زیادی به آن دست می‌یابند. خواب کافی، داشتن رژیم غذایی مغذی و انجام ورزش‌های منظم تنها چند راه ساده برای تقویت این نوع تاب‌آوری است.
-
تاب‌آوری روانی
تاب‌آوری ذهنی به توانایی شخص برای سازگاری با تغییرات و تحمل ابهامات اشاره دارد. افرادی که این نوع تاب‌آوری را دارند در مواقع بحران انعطاف‌پذیر و آرام هستند. این افراد از قدرت ذهنی مناسبی برای حل مشکلات برخوردارند، دائم رو به به جلو حرکت می‌کنند و حتی زمانی که با شکست مواجه شوند امیدوار می‌مانند.
-
تاب‌آوری عاطفی
تاب‌آوری عاطفی یعنی توانایی تنظیم احساسات در زمان استرس. افراد انعطاف‌پذیر از واکنش‌های عاطفی خودشان آگاه‌اند و تمایل دارند با دنیای درونی خودشان در ارتباط باشند. به همین دلیل است که می‌توانند در هنگام مواجهه با تجربیات منفی ذهن‌شان را آرام و احساسات خود را مدیریت کنند.
-
تاب‌آوری اجتماعی
تاب‌آوری اجتماعی تاب‌آوری جامعه هم نامیده می‌شود و شامل توانایی گروه‌ها برای بازیابی از موقعیت‌های دشوار است. این نوع شامل ارتباط افراد با دیگران و کار با یکدیگر برای حل معضلاتی است که افراد را به صورت فردی و جمعی تحت تاثیر قرار داده است. جنبه‌های تاب‌آوری اجتماعی شامل جمع شدن دور هم پس از حوادث و حمایت اجتماعی از یکدیگر است.
راههای تقویت مهارت تاب‌آوری
-
توسعه‌ی خودآگاهی
درک اینکه اغلب چگونه به استرس و ناملایمات پاسخ می‌دهید اولین گام به‌سوی یادگیری استراتژی‌های سازگارتر است. خودآگاهی شامل درک نقاط قوت و شناخت نقاط ضعف در افراد است.
-
سازما‌ن‌بندی افکار منفی
افراد انعطاف‌پذیر می‌توانند موقعیت‌های منفی را واقع‌بینانه مشاهده کنند، اما به‌گونه‌ای که روی سرزنش یا تفکر در مورد چیزهایی که نمی‌توان تغییر داد تمرکز نکنند. آنها به‌جای درنظرگرفتن ناملایمات بهعنوان مسائل غیرقابل غلبه، افکارشان را مجدد تنظیم می‌کنند تا دنبال راههای کوچک و ساده برای مقابله با مشکل و ایجاد تغییرات باشند.
-
یافتن پشتیبان
حرف زدن در مورد مشکلات زندگی آنها را از بین نمی‌برد، اما اشتراک‌گذاری آنها با یک دوست یا حامی می‌تواند باعث شود مردم احساس کنند کسی را دارند که از توسعه‌ی تاب‌آوری‌شان حمایت می‌کند. بحث کردن درباره‌ی مسائل با دیگران همچنین به افراد کمک می‌کند تا در مورد چالش‌هایی که با آن روبه‌رو هستند به بینش برسند یا حتی ایده‌های جدیدی برای مدیریت آنها ارائه دهند.
-
تمرکز بر آنچه در کنترل است
وقتی با یک مشکل یا بحران مواجه هستیم، می‌توانیم به راحتی تحت تأثیر مسائلی قرار بگیریم که فراتر از کنترل ما هستند. به‌جای حسرت خوردن و آرزو کردن اینکه راهی برای بازگشت به گذشته یا تغییر هرچیزی وجود داشته باشد، تمرکز بر آنچه مستقیما می‌توانیم روی آن تأثیر بگذاریم مفید است.
کلام آخر
مقابله با تغییر یا از دست دادن هرچیز بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی است. تاب‌آوری چیزی است که به افراد قدرت می‌دهد تا با آسیب‌ها، ناملایمات و سختی‌ها با انعطاف بیشتری برخورد کنند. افراد تاب‌آور از منابع، توانمندی‌ها و مهارت‌های خود برای غلبه بر چالش‌ها و مدیریت بحران‌ها استفاده می‌کنند. افرادی که تاب‌آوری ندارند، به احتمال زیاد درگیر حس ناتوانی یا درماندگی هستند و به استراتژی‌های مقابله‌ای ناسالم مانند انزوا و خوددرمانی روی می‌آورند.