استدلال منطقی به عمل تحلیل شرایط و رسیدن به راه حل مشکلات یا ماجراهای پیش رو است. این رویه شامل پیروی از مجموعه‌ای از قواعد و قوانین حاکم بر ماجرا می‌شود. در این رویه نیز مانند تفکر خلاقانه از مهارت‌های استدلالی یا برهانی برای مطالعه‌ی واقع‌گرایانه‌ی مشکل استفاده می‌کنیم. به این ترتیب می‌توانیم نتیجه‌ای منطقی و عقلانی در ارتباط با شیوه‌ی مواجهه با واقعه یا معضل بگیریم. برای نمونه وقتی برای مقابله با مشکلی که شاید در کار یا زندگی پیش رو قرار می‌گیرد از واقعیت‌ها و حقایق موجود و در دسترس بهره می‌گیریم در واقع از مهارت‌های استدلال منطقی استفاده می‌کنیم.
در این مطلب از بلاگ همراهتم دلایل اهمیت استدلال منطقی در تبدیل شدن به فردی متخصص‌تر، آگاه‌تر و موفق‌تر در زندگی کاری و شخصی را بررسی می‌کنیم و نکاتی مفید برای تقویت این مهارت‌ها را می‌خوانیم.
چرا مهارت‌های تفکر منطقی اهمیت دارد؟
مهارت‌های تفکر منطقی از آن جهت اهمیت دارد که به ما در زمینه‌ی تصمیمات مهم، حل مشکلات، ایجاد ایده‌های جدید و خلاقانه و تعیین اهداف کمک فراوانی خواهد کرد و به یافتن و مشخص کردن دلیل هر اقدام می‌انجامد. همه‌ی موارد بالا برای پیشرفت و رسیدن به موفقیت در زندگی شخصی و کاری ضروری هستند. فرقی ندارد که نیروی کار تازه وارد یا کهنه سرباز در رشته‌ی کاری خود باشید، همواره و به طور روزمره با کشمکش‌های و مشکلاتی مواجه می‌شوید که شما را نیازمند مهارت‌های منطقی استدلال خواهد کرد. هر چه مهارت‌های منطق در اندیشه‌ی شما قوی‌تر باشد، آسان‌تر به راه حل مشکلات خواهید رسید و برنامه‌های مفیدی برای پیشرفت کاری خود طرح خواهید کرد.
چطور مهارت‌های تفکر منطقی را در خود ایجاد کنیم و رشد دهیم
معمولا به دو گونه‌ی رایج و به طور طبیعی استدلال منطقی در ذهن شکل می‌گیرد. در گونه‌ی اول فرد به ارتباط میان دو پیش‌فرض در ارتباط با موضوع می‌اندیشد و از قیاس آنها به جمع‌بندی می‌رسد. افراد گوناگون در شیوه‌ی دیگر از عبارت رایج «اگر… پس…» بهره می‌گیرند.
راه‌های متعددی برای تقویت منطق در اندیشیدن روزانه وجود دارد. در ادامه به برخی از روش‌های مرسوم برای رشد این مهارت‌ها اشاره می‌کنیم:
وقت گذراندن با سرگرمی‌های خلاقانه
شیوه‌های خلاق ابراز وجود یا عواطف مانند نقاشی، طراحی، نویسندگی یا موسیقی مغز را تحریک به فعالیت خواهند کرد و سبب پیشبرد مهارت‌های تفکر منطقی خواهند شد. همچنین تفکر خلاق به طور ذاتی سبب توسعه‌ی قابلیت‌های حل مشکل می‌شود و در نتیجه‌ی این پیشرفت عملکرد فرد در محیط کاری یا امور روزمره کیفیت بهتری می‌یابد.
برای مثال، آموختن آلت موسیقی جدید به تفکر و تمرکز عمیق نیاز دارد. مهارت‌های تفکر منطقی کسب شده در این روند به شما کمک خواهد کرد که با دقت و اراده‌ی بیشتری کارهای حرفه‌ای یا شخصی را به سرانجام برسانید و با انعطاف و آسایش بیشتر با مشکلات مواجهه کنید و بر آنها غلبه کنید.
علاوه بر آن سرگرمی‌های خلاقانه به کاهش استرس کمک فراوانی می‌کنند. وقتی سطح استرس در محدوده‌ی اراده و اختیار فرد باشد، احتمالا بسیار راحت‌تر می‌تواند تمرکز کند و تصمیم‌های منطقی بگیرد. البته می‌توان از شیوه‌های گوناگون برای کاهش استرس استفاده کرد، ولی ذهن خلاق در این زمینه به گونه‌ای خاص فرد را آگاهانه از استرس دور می‌کند.
پرسشگری
یکی از بهترین راه‌ها برای نیرومندسازی مهارت استدلال کردن به شیوه‌ی منطقی آن است که درباره‌ی مسائل گوناگون و پیش از پذیرش آنها به منزله‌ی واقعیت تا حد امکان پرسش‌های صحیح و به جا مطرح کنیم. طرح پرسش‌های متعدد به بررسی شرایط از همه‌ی جنبه‌های ممکن کمک می‌کند و به فرد امکان آن را می‌دهد که با دیدی بازتر و آگاه‌تر با مشکل روبرو شود و راه حل‌های منطقی‌تر و خلاقانه‌تر بیابد.
همچنین پرسشگری اغلب به کشفیات بیشتر در رابطه با موضوع مورد نظر می‌انجامد و دانش را افزایش می‌دهد. با این شیوه‌ی برخورد با مسائل فرد به نقاطی دسترسی می‌یابد که پیش از آن به ذهنش نرسیده یا از دیدش پنهان مانده بوده است. همین امر نیز انگیزه‌ی جستجوی بیشتر و گسترش دیدگاه را فراهم خواهد آورد. چنین روندی در همه‌ی جنبه‌های زندگی خصوصا در محیط کاری موثر است، صرفا باید به یاد داشته باشیم که سوآل‌ها باید به جا، صحیح و مرتبط باشند. همیشه پیش از آن که در پی یافتن پرسش‌هایی که به ذهن می‌رسد باشید، باید میزان اهمیت، ارتباط آن با موضوع فکری و رویکرد درست طرح پرسش را ارزیابی و تعیین کنید. از پرسش به منطله‌ی شیوه‌ای برای شفاف‌سازی و درک ابهام‌هایی استفاده کنید که در اقدامات گوناگون مانع پیشرفت شما می‌شود.
ارتباط اجتماعی با دیگران
ایجاد ارتباط اجتماعی با دیگران نیز راهی برای گستردن دیدگاه و نقطه نظر است. این کار سبب ایجاد فرصت‌های بیشتری برای پیشبرد مهارت‌های فکری و به ویژه استدلال به طریق منطقی خواهد شد. هنگامی که با شخصی جدید و نقطه نظر وی بهتر آشنا می‌شویم، احتمالا می‌توانیم در مواجهه با مسائلی که در زندگی ما را به کشمکش می‌کشانند از ابزار بیشتری بهره بگیریم.
راه‌های متعددی برای افزایش دایره‌ی ارتباطات اجتماعی وجود دارد. علاوه بر آن گروه‌های متفاوتی از اجتماعات اجتماعی برای انتخاب در کار است. هر چند هر گونه‌ی ارتباط اجتماعی فواید خود را در پیشرفت ذهنی ما دارد، اما با گزینش آگاهانه‌تر می‌توانیم فرصت‌های بهتری را برای بهره‌گیری از ارتباطات‌مان ایجاد کنیم. مشارکت در فعالیت‌های جمعی، شرکت در کلاس‌های آموزشی یا ورزشی و حتی در برخی از موارد رسانه‌های اجتماعی بستری مناسب را برای افزایش دایره‌ی ارتباطات انسانی ما فراهم می‌آورد.
فراگیری مهارت‌های جدید
یادگیری مهارت‌های تازه نیز به تقویت و رشد منطق و قابلیت‌های مرتبط با استدلال‌های عقلانی کمک خواهد کرد. هر چه بیشتر از فرصت آموختن و تقویت قوای ذهنی استفاده کنیم، مهارت‌هایی که به مغز وابسته است نیز نیرومندتر خواهند شد. هر چند در ظاهر برخی از مهارت‌های جدیدی که می‌آموزیم هیچ ارتباطی با کار ما ندارد، اما باید بدانیم که همه‌ی فعالیت‌های ذهنی جدید به رشد و ارتقاء قابلیت‌های فکری خواهد انجامید. همچنین این فراگیری فعالیت‌های جدید سبب افزایش ارتباطات اجتماعی ما می‌شود که آن هم به رشد مهارت‌های ذهنی منتهی خواهد شد.
از سوی دیگر برای فراگیری کاری جدید باید به دقت و با تمرکز برنامه‌ریزی و تفکر کرد و این موارد به ورزیده‌شدن مهارت‌هایی که پیشتر کسب کرده بوده‌ایم منجر می‌شوند.
پیش‌بینی عواقب تصمیم‌ها
خوب است هنگامی که سعی در تقویت مهارت‌های تفکر منطقی داریم تاثیر تصمیم‌هایمان را بر آینده نیز در نظر داشته باشیم. هر چه بهتر به نتایج احتمالی تصمیم‌ها دقت کنیم رویه‌ی اقدامات بعدی شفاف‌تر و آسان‌تر خواهد شد.
وقتی راه حلی برای مشکلی پیدا می‌کنیم، باید نتایج محتمل آن را نیز از نظر بگذرانیم. همواره باید چند قدم جلوتر را در نظر و سعی داشته باشیم راه حل‌هایی که ممکن است در آینده ما را به سرانجام مناسب نرساند را پیش‌بینی کنیم و آنها را به کنار بگذاریم.
استدلال‌های منطقی آگاهانه‌تر بگیریم
انواع پازل و بازی‌هایی که برای تکمیل آنها به تفکر منطقی نیاز داریم ما را به فرایند استدلال و نتیجه‌گیری عادت می‌دهد و مهارت‌های ذهنی ما را تقویت می‌کند. همراه کردن آموزش با تفریح سبب سرگرم‌کننده‌تر شدن فرایند تفکر می‌کند و سبب می‌شود که با دقت نظر و علاقه‌ی بیشتری این مهارت‌ها را به کار ببندیم. علاقه شوق و انگیزه‌ی ما را در ادامه‌ی مسیر رشد افزایش می‌دهد و ما را آگاه‌تر می‌سازد.
وقتی به رویه‌ی استدلال منطقی علاقه‌مند و در آن ماهر شویم با پشتکار بیشتری به کسب اطلاعات مرتبط با تفکر عقلانی می‌پردازیم و در فرایند اندیشه و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر عمل خواهیم کرد. برای کارآمدی این رویه‌ی فکری پیوسته باید همه‌ی داده‌ها و اطلاعات به روز در ارتباط با مسئله‌ی پیش رو را درک و تحلیل کنیم. با تمرین بیشتر سرعت ما در شناسایی اطلاعات مفید افزایش می‌یابد قابلیت تشخیص سریع عوامل موثر بر شرایط به ما کمک می‌کند تا داده‌های مرتبط با مسائل را به درستی و آگاهانه شناسایی و در ارتباط با آنها استنباط کنیم.
کلام آخر
استدلال منطقی فعالیتی ذهنی است که هدف رسیدن به جمع‌بندی به شیوه‌ای بسیار دقیق را دنبال می‌کند. در این شیوه از مجموعه‌ای از پیش فرض‌ها به نتیجه‌گیری یا استنتاج می‌رسیم. بسیاری از نظریه‌پردازان بیان می‌کنند که این شیوه مفهومی بسیار جامع و فراگیر است و نقش آن به منزله‌ی مهارتی است که مسئولیت تفکر باکیفیت و عمیق را برعهده می‌گیرد. از این منظر، چنین شیوه‌ای نسبتا مشابه تفکر نقادانه است و قابلیت‌های مربوط به گردآوری و به کار بستن قواعد مناسب منطق را در شرایط خاص شامل می‌شود.
به طور خلاصه استدلال منطقی علاوه بر نتیجه‌گیری یا استنباط از پیش‌فرض‌ها در بردارنده‌ی توانایی‌های متعدد و متنوعی از جمله قابلیت درک موقعیت، ایجاد و ارزیابی استدلال موافق و مخالف پیش‌فرض و بررسی نقادانه برای پذیرش یا رد اطلاعات در دسترس می‌شود. در یک کلام چنین رویه‌ای برای درک پیچیدگی‌های جهان اطراف و شناسایی اطلاعات صحیح و ممانعت از دستاویز شدن به کار می‌رود.