چرا مشکل گشایی در خانه اهمیت دارد؟ روش شما در مقام والدین برای مشکل گشایی و مدیریت معضلات یا مشاجرات در روابط درون خانه بر کودکان تاثیر خواهد گذاشت. شما با روش مثبت و سازنده‌ی مشکل گشایی و با استفاده از مهارت گفتگو به رشد و بلوغ و تعالی کودکان خود کمک شایانی خواهیدکرد. وقتی کودکان ناظر چنین برخورد و ارتباط موثر میان شما و شریک زندگی‌تان باشند، این الگوی رفتاری را فرا خواهندگرفت و مهارت‌های بسیار مهمی را در زندگی کسب خواهندکرد. وقتی شما و شریک زندگی‌تان با هم راه حلی را برای مشکل پیش رو پیداکنید به کل خانواده کمک می‌کنید تا روابطی شادتر، سالم‌تر و مستحکم‌تر داشته‌باشند. همچنین بدین ترتیب از کودکان در برابر معضلات درگیری و کشمکش محافظت می‌کنید.
دلیل گفته‌های بالا آن است که رویکرد مشکل گشایی در روابط به شما و شریک زندگی‌تان کمک می‌کند تا:
- در عوض اجتناب از مشکلات و معضلات زندگی با آنها روبرو شوید
- با احترام و شکیبایی گفتگو کنید، یعنی بگویید و بشنوید
- راه حل‌هایی پیدا کنید که هر دوی شما را شادتر می‌کند
- حس کنید که مانند یک تیم با هم همکاری می‌کنید
در ادامه‌ی این مطلب در بلاگ همراهتم به شرح شیوه‌ی مشکل گشایی در خانه می‌پردازیم.
قوانین اساسی برای مشکل گشایی
پیش از آن که مسیر مشکل گشایی را آغاز کنید، بهتر است که چند قانون اساسی را مقرر کنید. همچنین باید در نظر داشته باشید که مهمترین امر در این زمینه آن است که شما و شریک زندگی‌تان با هم این قوانین را تعیین و مقرر کنید.
برای شروع این چند زمینه‌ی پیشنهادی در ارتباط با قوانین اساسی مشکل گشایی را مرور کنید:
- هر دو نفر در هر زمانی که باشد می‌تواند مشکلی را که می‌بیند به بحث بگذارد.
- هر دو نفر این امکان را دارند که اگر زمان را مناسب گفتگو ندیدند بحث را به تعویق بیندازند، مشروط به آن که زمانی نزدیک را برای بحث پیشنهاد بدهند و تعیین کنند و این زمان معمولا بهتر است بیش از یکی دو روز پس از پیشنهاد صحبت نباشد.
- اگر بحث بالا گرفت و به مشاجره نزدیک شد، هر دو نفر امکان آن را داشته باشند که برای آرام کردن خود و دیگری یا شرایط به بحث «استراحت» بدهند.
- مشکلات را در زمان و موقعیت مناسب مطرح کنید. مثلا وقتی کودکان در اطراف نیستند، وقت کافی برای صحبت درباره‌ی مشکل هست، هیچ کار دیگری مثل تهیه‌ی شام وجود ندارد یا هر دو آرام هستید.
- هر دو سعی کنید که هوشیار و با دقت به حرف‌های طرف خود گوش دهید تا کاملا موضع وی را متوجه شوید و حرفش را بفهمید.
- توافق کنید که هرگز در برابر دیگر افراد یا کودکان مشکل را مطرح و به طرف خود بی‌احترامی نکنید.
- به یاد داشته باشید که وقتی یکی از شما دو نفر مشکلی دارید به احتمال فراوان این مشکل بر هر دو نفر یا کل اعضای خانواده اثر می‌گذارد.
مشکل گشایی: شیوه‌ی کار چگونه است؟
مشکل گشایی مثبت شش مرحله‌ی اصلی دارد:
- تشریح مشکل
- شفاف‌سازی خواسته‌های دو طرف
- همفکری در یافتن راه حل
- ارزیابی راه حل‌ها و انتخاب یکی برای مشکل گشایی
- آزمون راه حل
- بازبینی نتیجه‌ی راه حل
تشریح مشکل
مشکل را شفاف و مفصل و مشخص شرح دهید:
- واقعه و مشکل را شرح دهید، دفعات تکرار این رفتار یا مشکل را مشخص کنید، افراد دخیل در پیدایش مشکل را ذکر کنید. مثلا بگویید: «در سه هفته‌ی گذشته، متوجه شدم که من و تو بسیار بیشتر از قبل دعوا می‌کنیم.»
- بر مشکل تمرکز کنید و ذره‌بین را شخص بردارید. مثلا بگویید: «ما همیشه سرمان در کارمان هست و مشغول بچه‌ها هستیم و نتوانستیم با هم در آرامش خلوت کنیم. فکر کنم این مشکل بر رابطه‌مان اثر خواهد گذاشت.»
- به سهم یا اثر خود در ایجاد مشکل اذعان کنید. مثلا بگویید: «می‌دانم که چندین بار این گونه دعواها را من به راه انداختم.»
- با روشی خنثی و بدون سرزنش مشکل را شرح دهید. می‌توانید مشکل را به صورت پرسش مطرح کنید. مثلا بگویید: «می‌ترسم این اواخر وقت کافی برای هم نگذاشته باشیم. می‌تونیم ببینیم چه طور می‌شه با هم وقت بگذرونیم و با هم باشیم؟»
شفاف‌سازی خواسته‌ها
درباره‌ی مسائلی که برایتان اهمیت دارد به وضوح صحبت کنید. پرسش می‌تواند به شفاف کردن مسائل کمک کند. مثلا:
- چرا این موضوع آن قدر مهم است؟
- چرا فلان چیز را لازم داری؟ یا چرا بهمان چیز را می‌خواهی؟
- چرا این موضوع تو را نگران کرده است؟ یا چرا فلان موضوع تو را ترسانده است؟
- چرا فلان چیز را نمی‌خواهی؟
- چرا فلان چیز را آن قدر بد می‌دانی؟
همفکری در یافتن راه حل
همه‌ی راه حل‌های ممکنی که به ذهنتان می‌رسد را یادداشت کنید:
- به نوبت راه حل پیشنهاد دهید.
- سعی کنید تا آن جا که می‌توانید راه حل پیشنهاد دهید، حتی اگر راه حل چندان متناسب مشکل نباشد. سعی کنید حداقل 10 راه حل برای مشکل مطرح کنید.
- همه‌ی راه حل‌ها را در نظر داشته باشید. رد نظر دیگری ممکن است به احساسات طرف مقابل ضربه وارد کند و مانع از مشارکت وی در پیشنهاد راه حل یا همکاری در مشکل گشایی شود.
- پیش از آن که بخواهید درباره‌ی راه حل مشکل گشایی صحبت کنید، هر چقدر می‌توانید راه حل یادداشت کنید.
راه حل‌ها را ارزیابی کنید و یکی را برگزینید
فهرست حاصل از همفکری خود را جمع‌بندی کنید و موارد کاربردی را به صورت گزینه‌های مختصر برای حل مشکل بیاورید:
- راه حل‌هایی که از نظر هر دو ناکارآمدند را از فهرست خط بزنید.
- اگر یکی از شما دو نفر هم فکر می‌کرد که راه حلی مناسب است آن را در فهرست نگه دارید.
- فهرستی از فواید و مضرات هر راه حل تهیه کنید، ابتدا به فواید راه حل فکر کنید و سعی کنید با دید مثبت به آن بیندیشید.
- بحث بر سر هر راه حل را مختصر نگه دارید تا بتوانید درباره‌ی همه‌ی گزینه‌های موجود در فهرست صحبت کنید.
- گزینه‌هایی که مشخصا مضرات بیشتری نسبت به فواید دارند را از فهرست حذف کنید.
- گزینه‌های باقی مانده را از 1 (نه چندان مناسب) تا 10 (بسیار خوب) امتیازدهی کنید.
- راه حلی را که شما و شریک زندگی‌تان مناسب می‌دانید انتخاب کنید، شاید این گزینه‌ی ترجیحی شما نباشد، اما نباید اجرایش سبب ناراحتی هیچ یک از طرفین شود.
اگر نتوانستید راه حلی پیدا کنید، این همفکری را ادامه دهید و سعی کنید راه حل‌های دیگری پیدا کنید. اگر باز هم موفق نبودید، می‌توانید از دوست یا عضوی از اعضای خانواده که مورد اعتماد هر دو نفرتان است کمک بگیرید. البته اول باید با هم در این باره به توافق برسید و بدون اطلاع شریک زندگی‌تان با کسی درباره‌ی مشکل صحبت نکنید. شاید شریک زندگی‌تان ترجیح دهد که برخی از مشکلات را در حریم خصوصی خودتان نگه دارید.
اگر همچنان به نتیجه‌ای نرسیدید می‌توانید توافق کنید که این بار راه حل پیشنهادی یکی را به کار بگیرید و در مشکل بعدی که نتیجه‌ی مشترک نگرفتید طرف دیگر راه حلی برای مشکل گشایی پیشنهاد بدهد.
آزمون راه حل
با توافق بر سر موارد زیر به اجرای راه حل متعهد شوید:
- هر یک از شما چه کاری را در چه وقت و در کجا صورت خواهد داد؟
- اگر کارهای مورد توافق را صورت ندهید چه پیش بیاید؟
- آیا لازم است کیفیت رویه‌ی پیاده‌سازی راه حل را ردیابی کنید؟
- چه زمانی نتیجه‌ی این راه حل را ارزیابی خواهیم کرد؟
اگر راه‌حل به کودکان مربوط است، می‌توانید آنها را نیز در اجرای راه‌حل مشارکت دهید، البته اگر مناسب دانستید.
ارزیابی راه حل
در سررسید زمان ارزیابی راه حل را بررسی کنید و درباره‌ی اثرگذاری و کارآمدی آن به گفتگو بنشینید. می‌توانید پرسش‌های زیر را مطرح کنید:
- آیا این راه حل مشکل گشا بود؟
- چه اعمالی کارآمد بوده است؟ چه اعمالی بی‌ثمر بوده است؟
- چه اقدامات تکمیلی می‌توانیم بکنیم که رویه بهتر و روان‌تر پیش برود؟
اگر راه‌حل کارآمد و ثمربخش بود، هر دو متوجه حل شدن تدریجی مشکل می‌شوید. اگر راه‌حل کارآمد نبود، می‌توانید این پرسش‌ها را مطرح کنید:
- آیا این راه حل منطقی بوده است؟
- آیا هر دو در این کار مشارکت و همکاری داشته‌ایم؟
- آیا قوانین و مسئولیت‌ها برای هر دو نفرمان روشن بوده است؟
- آیا عواقب اهمال در مسئولیت‌ها اعمال شده است و آیا این تاوان‌ها متناسب بوده است؟
- آیا برای اثربخشی و تاثیر این راه حل، باید درباره‌ی مشکلات دیگری گفتگو و برایشان راه‌حل پیدا کنیم؟
کلام آخر
ممکن است به این نتیجه برسید که برای مشکل‌گشایی لازم باشد کل رویه را از سربگیرید. فراز و فرود در این مسیر کاملا طبیعی است. باید به یاد داشته‌باشید یکدیگر را در این مسیر تشویق و حمایت کنید تا مشکل حل شود. مثلا بگویید: «خوشحالم که با هم برای مشکل‌گشایی تلاش می‌کنیم.» یا بگویید: «ممنون که با من حرف زدی، وقتی حرف می‌زنیم مشکل گشایی آسان‌تر می‌شود.»
همچنین به یاد داشته‌باشید که در بسیاری موارد مشکلات بزرگ‌تر از توانایی زوجین هستند یا افراد درگیر در کشمکش بیش از حد به مشکل نزدیکند و به راحتی راه حل را نمی‌بینند. در این موارد توصیه می‌شود که به مشاور خانواده مراجعه شود.