گاهی علائم عزت نفس پایین پررنگ هستند و گاهی نیز زیر لایه‌های دیگر پنهان شده‌اند. عزت نفس چیزی بیشتر از دوست داشتن خودمان است. ما سزاوار دریافت عشق هستیم و برای نظر، فکر، احساس و علاقه‌ی خود ارزش قائل می‌شویم. اگر چنین نباشد، باید دنبال علائم عزت نفس پایین در خودمان بگردیم.
ممکن است درباره‌ی خود حرف‌های منفی بزنیم، یا بخواهیم دیگران را راضی نگه داریم. این مشکل می‌تواند اثر منفی شدیدی بر زندگی ما داشته باشد. پس لازم است نشانه‌ها و علائم عزت نفس پایین را بشناسیم و ببینیم برای کاستن از اثر آنها چه کاری از دست‌مان برمی‌آید. بیایید ۱۴ نشانه‌ي عزت نفس ضعیف را با هم مرور کنیم.
نشانه‌های عزت نفس پایین کدامند؟
۱. نفرت از خود
بعضی افراد از فکر، رفتار و آن‌چه هستند، متنفرند. نسبت به خود حس خشم، شرم یا ناامیدی دارند. اشتباه‌های خود را قابل‌بخشش نمی‌دانند و گفتوگوی درونی منفی و سرزنش‌گر دارند. چنین رویکردی از نشانه‌های عزت نفس پایین به‌شمار می‌رود.
۲. بیزاری از بدن و ظاهر
فردی که حس خوبی به بدن و ظاهر خودش ندارد، ترجیح می‌دهد در جمع ظاهر نشود. حضور در محل تحصیل و کار ساده نیست، چراکه مدام خودش را با دیگران مقایسه می‌کند و حس منفی به خود نشان می‌دهد. این حس بر جنبه‌های مختلف کاری و تحصیلی فرد اثر منفی دارد و می‌تواند او را از موفقیت بازبدارد.
۳. دست‌کم گرفتن خود
هر فرد عادی ممکن است در شرایطی قرار گیرد که نسبت به توانایی خود اعتماد نداشته باشد. اما فردی که از داشتن عزت نفس پایین رنج می‌برد، باور دارد بی‌ارزش و بی‌مصرف است. طبیعی‌ست که به‌دنبال موقعیت‌ها و چالش‌های تازه نرود و توانایی موفق شدن را در خود نبیند.
۴. حساسیت بیش از اندازه
یکی دیگر از نشانه های عزت نفس ناکافی این است که فرد خیلی سریع عصبانی و آزرده می‌شود. شنیدن هر حرفی از دیگران می‌تواند به دلخوری منتهی شود.
۵. کنترل نداشتن بر کارها
فردی که عزت نفس پایینی دارد، نمی‌تواند کنترل کارها و امور زندگی را در دست بگیرد. فرد توانایی ایجاد تغییر در خود یا دنیا را احساس نمی‌کند و از حل مشکلات عاجز است.
۶. مقایسه‌ی منفی
مقایسه‌ی خود با دیگران گاهی انگیزه‌بخش است و باعث جلو راندن فرد می‌شود. اما از سوی دیگر می‌تواند به عزت نفس ما آسیب بزند. درواقع فردی که عزت نفس ضعیف دارد، مدام خودش را با کسانی مقایسه می‌کند که بهتر به‌نظر می‌رسند. احساس ناکافی بودن، ناکارآمدی یا ناامیدی نتیجه‌ی این گونه مقایسه‌هاست.
۷. احساس نگرانی و تردید
یکی دیگر از نشانه‌های عزت نفس پایین این است که فرد بعد از هر تصمیم‌گیری، شک می‌کند و نگران می‌شود. او مدام ترس از اشتباه کردن دارد و به تصمیم و انتخابش شک دارد.
۸. نپذیرفتن تعریف مثبت دیگران
تحقیقی در سال ۲۰۱۷ انجام شد که نشان داد افراد دارای عزت نفس پایین قادر به پذیرش تعریف و تمجید دیگران درباره‌ی خودشان نیستند. از آنجا که حس مثبتی نسبت به خودشان ندارند، سخت می‌توانند قبول کنند کسی از آنها تعریف می‌کند.
آنها تعریف‌های دیگران را به چشم تردید و بدگمانی نگاه می‌کنند و حتی ممکن است آن را نشانه‌ی منفی تلقی کنند.
۹. ترس از شکست
کسی که توانایی خود را قبول ندارد، تصور نمی‌کند در کاری موفق شود. ترس از شکست باعث می‌شود از چالش‌ها دور بماند و حتی بدون تلاش، دست‌ها را به نشانه‌ی شکست بالا بیاورد. او بهانه می‌آورد، مشکلات را به‌شکلی اغراق‌آمیز مطرح می‌کند و در اهمیت مانع‌ها غلو می‌کند.
۱۰. تعریف نکردن حد و مرز
لازم است در کودکی بیاموزیم شایسته‌ی احترام هستیم و برای خود ارزش قائل می‌شویم. چنین آموزشی در سال‌های بعدی زندگی کمک می‌کند مرزهای خود را تعریف کنیم. از نشانه‌های عزت نفس پایین این است که فرد می‌ترسد با تعریف حد و مرزهایش، دوستی و توجه دیگران را از دست بدهد. او از عقب راندن دیگران احساس شرم و ترس می‌کند.
نداشتن مرزهای مشخص در ارتباط با دیگران مشکلاتی را ایجاد می‌کند که به‌نوبه‌ی خود باعث استرس بیشتر و ضعیف کردن عزت نفس خواهد شد.
۱۱. راضی نگه داشتن دیگران
یکی دیگر از مشکلات متداول بین افرادی که عزت نفس پایین دارند، تلاش برای راضی نگه داشتن مردم است. فرد تا زمانی که احساس نکند دیگران راضی و خوشحال هستند، حس خوبی پیدا نمی‌کند. به همین دلیل، خواسته‌ها و نیازهای خود را نادیده می‌گیرد، به درخواست برای انجام کاری که دوست ندارد، پاسخ مثبت می‌دهد و اگر به کسی نه بگوید، عذاب وجدان می‌گیرد.
۱۲. آینده‌ی تاریک
فردی که خود را باارزش نمی‌داند، آینده‌ی روشنی تصور نمی‌کند. از دید او شانس خیلی کمی وجود دارد که به روشنی و موفقیت دست پیدا کند. حس ناامیدی به عزت نفس پایین اضافه می‌شود تا تغییر مثبتی در زندگی رخ ندهد.
دارنده‌ی عزت نفس پایین مانع‌هایی پیدا می‌کند که توجیه مناسبی برای شکست باشند. او عاملی بیرونی را نشان می‌گیرد تا ثابت کند موفقیت در دسترس نیست.
۱۳. گفتوگوی درونی منفی
زمانی که عزت نفس ناکافی داریم، روی ایرادهای خودمان تمرکز می‌کنیم و نقطه‌های قوت را نمی‌‌بینیم. به خودمان حرف‌های مثبت و دلگرم‌کننده نمی‌زنیم، برعکس، گفتوگوی درونی منفی و سرزنش‌کننده‌ای شکل می‌دهیم که تمام مدت شکست‌ها و ایرادها را یادآوری کند.
زمانی که کاری خوب پیش نمی‌رود، خودمان را سرزنش می‌کنیم و بالاخره نکته‌ی منفی پیدا می‌کنیم تا بتوانیم تقصیر را گردن بگیریم.
۱۴. درخواست نکردن از دیگران
زمانی که عزت نفس نداریم، تصور نمی‌کنیم به‌حد کافی ارزشمند باشیم که دیگران به ما کمک کنند. نیاز به کمک یا حمایت دیگران، حس خجالت و بی‌کفایتی را در ما بیدار می‌کند. ضمن این‌که، خواسته‌های خودمان را در اولویت قرار نمی‌دهیم و تصور می‌کنیم آن‌قدر مهم نیستیم که برای رسیدن به یک خواسته، از دیگری کمک بگیریم.
اثر عزت نفس پایین بر سلامتی چیست؟
تحقیق‌هایی انجام شده که نشان می‌دهد ارتباطی میان عزت نفس کم و مشکلات ذهنی وجود دارد. مشکلاتی مانند اضطراب، اختلال غذا خوردن، پریشانی احساسی، اختلال پنیک، رفتار پرخطر، اختلال اضطراب اجتماعی و استرس.
چگونه نشانه‌های عزت نفس ضعیف را در خود کم کنیم؟
۱- تمرکز بر فکرهای امیدبخش
هر روز چند دقیقه به فکر کردن درمورد موضوع‌های امیدبخش و مثبت اختصاص دهیم. به توانایی‌های هرچند کوچک خود فکر کنیم و به آنها افتخار کنیم. به مواردی فکر کنیم که در انجام کاری موفق شده‌ایم و مشکلی را پشت سر گذاشته‌ایم.
۲- مراقبت از خود
دلایل عزت نفس ضعیف هر چه که باشد باعث می‌شود کمتر به خودمان توجه کنیم و مراقب ذهن و جسم خود باشیم. شاید تصور کنیم شایسته‌ی مراقبت نیستیم. پس لازم است به خودمان یادآوری کنیم به مراقبت نیاز داریم، با خودمان مهربان باشیم و روزانه گامی هرچند کوچک برای مراقبت از خود برداریم. به سرگرمی موردعلاقه‌مان مشغول شویم، به اندازه‌ی کافی استراحت کنیم و برای تفریح کردن وقت بگذاریم.
۳- درخواست حمایت دیگران
هر تلاشی در راه بالا بردن عزت نفس می‌کنیم، با دیگری درمیان بگذاریم. دریافت حمایت و تشویق دیگران، عزت نفس را بهبود می‌بخشد. این فرد ممکن است از خانواده و دوستان یا معلم و تراپیست ما باشد. وجود شبکه‌ی ارتباطی که برای ما ارزش قائل باشد، کمک بزرگی در راه تقویت عزت نفس به‌حساب می‌آید.
سخن پایانی
در این نوشته با علائم عزت نفس پایین آشنا شدیم و دیدیم این مشکل می‌تواند بر سلامت ذهن ما اثر منفی داشته باشد. هر قدر در کودکی و نوجوانی مشکل داشته باشیم، همیشه راه برای تقویت و بالا بردن عزت نفس پیش روی ما باز است. این کار زمان‌بر است و یک روزه رخ نمی‌دهد.
با برداشتن گام‌های کوچک و مداوم می‌توانیم از سلامت خودمان مراقبت کنیم و بیاموزیم ارزش و احترام بیشتری برای خودمان قائل شویم. خوشحال می‌شویم از تجربه‌های شخصی‌تان برای ما و خوانندگان تعریف کنید.