مقدمه
زبان بدن گویاتر هر کلامی که می توانید بر زبان جاری کنید، سخن میگوید و ابراز احساسات می کند. اگر بخواهید به سایر افراد بگویید که آنها را دوست دارید یا از دستشان عصبانی هستید یا کوچکترین اهمیتی برایشان قائل نیستید، حرکات بدنِ شما، افکار، خُلق و نگرشتان را آشکار میکنند. بدنتان، هم هوشیارانه و هم ناهوشیارانه به بیننده میگوید که واقعاً چه حسی دارید و در درون شما چه میگذرد.
در این دنیای رقابتی و پیچیده، توانایی برقراری ارتباط شفاف، با اعتماد به نفس و شایسته به منظور کسب موفقیت، مهم و ضروری است. در بیشتر مواقع این توانایی انسان نادیده گرفته میشود. تا جایی که حتی اگر دلایل و نتایج منطقی و راه حل های خلاقانه هم به شیوه ای ترغیب کننده، برانگیزاننده و الهام بخش به شنوده و مخاطب منتقل نشوند، به نظر مُهمل و بیهوده خواهند آمد.
تعریف و توضیح زبان بدن
درک چگونگی بیان زبان بدن:
در زمینه ی فرآیندهای ارتباطی، گفتار، دستاوردی نسبتاً جدید محسوب می شود و به طور عمده برای انتقال اطلاعات از جمله واقعیت ها و معلومات استفاده میشود. از طرفی، زبانِ بدن همواره وجود داشته اند و بدون نیاز به کلمات و گفتار، احساسات، نگرشها و هیجانات را منتقل می کرده است.
ایجاد یک تصویر در 30 ثانیه ی نخست:
می توانید در 7 ثانیه ی اول ملاقات با هر شخصی، با توجه به حالات چهره و نحوه ی حرکت بدنش بگویید که چه احساسی نسبت به خودش دارد. وضعیت قرار گرفتن سر، شانه ها، تنه، بازو، دست ها، پاها، حرکت چشم ها، دهان، انگشتان و دست و پا، بیش از هرکلامی درباره ی حالات شما از جمله هیجانات، افکار و احساساتتان، به بیننده اطلاعات میدهد.
انتقال ناخودآگاه پیام ها:
با وجود اینکه میتوانید حرکات بدنی خود را برای انتقال پیامی خاص انتخاب کنید، بدن شما نیز بدون اینکه مطلع باشید پیام هایی را منتقل میکند. گشاد شدن یا انقباض مردمک چشم و حرکات ناخودآگاه دست و پاهای فرد، نمونه هایی از مواردی اند که هیجانات درونی را شاید برخلاف آنکه می کوشد آنها را پنهان کند، افشا می کنند.
در صورتی که این پیام ها در خارج از بافت اجتماعی یا بدون در نظر گرفتن آنها در کنار حرکات سایر اعضای بدن، تعبیر و تفسیر شوند، به آسانی سؤ برداشت و از آنها غفلت میشود.
گاهی اوقات ممکن است بخواهید افکار و احساسات خود را پنهان کنید، بنابراین طوری رفتار می کنید که باور دارید آنچه در درونتان میگذرد، مخفی می ماند. با این حال نمیدانید، حرکات بدنیِ افشا کنندهای بروز میدهید که با اینکه برای افراد آموزش ندیده قابل تشخیص نیستند، اما این پیام را میرسانند که همه ی مسائل آنچنان که به نظر میرسد، نیست. ظرافت و پنهان شدن این حرکات بدنی و حالات چهره ای به معنای قدرتمند نبودن آنها نیست.
پژوهش معروفِ پروفسور آلبرت محرابیان، استاد دانشگاه کالفرنیا در لس آنجلس، درباره ی چگونگی دریافت و پاسخ پیام ها در خلال تعامل چهره به چهره، بیانگر این است که هنگام وجود ناسازگاری و ناهم خوانی بین کلمات گوینده و نحوه ی انتقال ، 7% این پیام به وسیله ی کلمات، 38% آن از طریق کیفیت صدا و بخش زیادی از آن، یعنی چیزی حدود 55% به وسیله حرکات بدنی، حالات چهره و قرار گرفتن اندام ها ابراز میشود.
رفتار جایگزین کلمات:
گاهی اوقات در انتقال پیام، یک حرکت یا حالت بدنی از هر کلامی، مؤثرتر است. اشارات و علائم گویای عشق و حمایت، لذت و درد، ترس، نفرت و نبود توافق، کاملاً واضح و قابل تشخیص اند و در صورت نیاز به توضیح بیشتر، تنها به بیان چند کلمه نیاز دارند.
وقتی واژه ها و کلمات کافی نیستند یا نباید حرفی با صدای بلند گفته شود، با یک حرکت بدن و ایما و اشاره منظورتان را بیان میکنید. برای مثال، قرار دادن انگشت اشاره در مقابل دهان و جمع کردن لب ها به صورت هم زمان، علامتی معمول و رایج برای سکوت است.
به کارگیری حرکات بدن و اشارات برای توضیح و بسط گفته ها:
برخی افراد اگر آنچه را که برایشان توضیح داده میشود، ببینند، آن را بهتر درک میکنند، از این رو در صورتی که پیام هایتان را از طریق حرکات و اشارات توضیح دهید و شفاف تر کنید، تصویر گویاتری را برای آنها به وجود می آورید.
حرکات بدن کلمات را تأیید می کنند:
حرکات بدن میتوانند تأکیدی بر صدا و لحن شما باشند و منظورتان را روشن و پیامتان را اثر بخش کنند. حرکات و اشارات دست علاوه بر تقویت پیام، میزان تمایل شما را برای جدی گرفتن پیام منعکس میکنند.
وکلای با تجربه، مشاهیر و کسانی که در مجامع عمومی ظاهر میشوند نیز، در روش تأکید روی صحبت ها و پیام هایشان از طریق حرکات بدنی مهارت دارند. شما میتوانید این افراد ماهر را الگو برا خود قرار دهید. زمانی که یک سخنرانی رسمی انجام میدهید، از حرکات بدنی و ایما اشاره استفاده کنید تا شنوندگان نکات مهم و مورد نظر شما ر به خاطر بسپارند.
افشای افکار، نگرش و باورها:
لازم نیست کلامی بگویید تا افراد بدانند که نسبت به آنها چه احساسی دارید. بدنتان را به مثابهی پرده ی سینما بدانید. اطلاعات بازتابیافته در رفتار بدنی شما، در درون شما وجود دارند و بدن شما صرفاً وسیله ای برای نمایش آنهاست؛ خواه عصبانی، هیجان زده، خوشحال یا ناراحت باشید، بدن شما دنیای درون شما را به نمایش میگذارد.
در ادامه به مثال های زیر توجه کنید:
-
افرادی که احساس ناامنی میکنند یا به خودشان مطمئن نیستند، برای آرام بخشی یا محدودسازی، خود را لمس میکنند. حرکات بدنی مانند مالیدن پیشانی، دست به سینه شدن….
-
کسانی که حرکات بدنیِ ویژه ای را که مختص آیین های مذهبی است انجام می دهند، در واقع باورها و ارزش های خود را آشکار میکنند. افراد با انجام این حرکات و رفتارها، احترام خود را به فرهنگی خاص، آداب و رسوم و ارزش های آن، نشان میدهند.
-
بیشتر وقت ها افراد موقع سرخوشی، نفس عمیق می کشند و بدن خود را با بازوانی کشیده به سمت بیرون قرار می دهند.
-
افرادی که دچار اشتباهی میشوند، به شکلی محزون در حالی که سرشان رو به پایین است و دستان خود را پشت گردن خود چفت کرده اند، راه میروند. این روش قرار دادن دستها، حرکتی آرامبخش و تسکین دهنده است، حالت رو به پایین سر نیز ناراحتی فرد را نشان میدهد.
-
افراد ناامید یا افسرده و غمگین، بینش و حالت روحی خود را با خمیده راه رفتن، پایین انداختن سر و نگاه رو به پایین آشکار میکنند. از طرفی دیگر، صاف ایستادن، پویایی و پرش در قدم ها و چشمان سرزنده و مشغول افراد مثبت نیز بینش و نگرش آنها را نشان میدهد.
-
خم شدن سر همواره به معنای افسردگی نیست؛ گاهی صرفاً به معنای بازتاب، تفکر یا جذب اطلاعات است.
-
قرار دادن دستان بر روی یا نزدیک قلب، نشان دهنده ی ارزشمندی مسأله است؛ دستان قرار گرفته بر روی قلب، سر خم شده و لبخندی آشکار، بیانگر سپاسگزاری و امتنان است.
انواع حرکات بدنی مهم و کلیدی:
برخی حرکات و ژست ها مختص شما هستند، چرا که با آنها شناخته می شوید. برخی حرکات بدن نابجا هستند و شما آنها را بدون هیچ دلیلی و فقط برای تخلیه ی انرژی انجام می دهید. برخی حرکات و اشارات به فرهنگ و آیین خاصی تعلق دارند، در حالی که بعضی دیگر عمومی اند و هر کسی در دنیا آنها را انجام می دهد.
حرکات بدنی ناخواسته:
حرکات بدنی ناخواسته رفتارهایی اند که موجب بازداری شما برای انجام عمل یا حرکتی میشوند. حرکات بدنی ناخواسته به این نکته اشاره دارند که شما قصد حرکت و تکان خوردن ندارید. این حالات شما را عقب نگه می دارند، به شما اجازه ی حرکت نمیدهند و در واقع بدن شما میگوید که شما تکان نخواهید خورد. حرکاتی مانند دست به سینه شدن، فشردن لبها به هم، دست یا انگشتان مقابل دهان، پاهای ضربدری؛ همگی از این دست حرکات بدن هستند؛ که ممکن است مقاومت، سکوت، سکون، عقب نگه داشتن خود و سلطه پذیری را یادآوری کند.
حرکات بدنی امضاگونه: حرکاتی که شما را تعریف می کنند
منظور از حرکات بدنی امضاگونه، همان حرکان و ژست هایی است که با آنها شناخته می شوید و به شیوه ی خاصِ خودتان انجام میدهید. حرکات بدنی امضا گونه شما را از دیگران متمایزمیکنند.
حرکات امضاگونه ی بدن شامل نحوه ی نشستن و ایستادن، نحوه ی لبخند زدن، نحوه ی دست زدن، نحوه ی اشاره کردن با انگشتان و … میشود. شناخت حرکات بدنی امضاگونه به شما کمک میکند تا متوجه شوید طرف مقابلتان چطور آدمی است. حرکات مشخصی مانند یکباره کوبیدن دستها برهم، نشان دهنده ی سازماندهی ذهنی است. وقتی در توجه و تعبیر نشانه ها موفق عمل کنید، میتوانید دریابید که بهترین شیوهی رفتار با فرد مقابلتان چیست.
اگر می خواهید به راحتی شناخته شوید و در خاطره ها بمانید، ژست و حرکت بدنی امضاگونه و خاص خود را ابداع کنید.
حرکات بدنی ساختگی: فریب کاری
حرکات ساختگی برای پنهان سازی، کتمان و فریب دادن استفاده میشود. این حرکات از روی عمد شما را به سمتی میکشانند تا یک مسأله را به گونهای که واقغیت ندارد، ببینید و باور کنید. حرکات ساختگی چیزی را وانمود میکنند؛ در حالی که حقیقت چیز دیگریست.
از جمله حرکات ساختگی بدن می توان لبخند، اخم، آه و گریه و قرار دادن بدن به حالتی که انگار درد دارید را نام برد. به دنبال علائم و نشانهها باشید، حرکات ساختگی بدن قصد فریب شما را دارند.
حرکت بدنی بسیار ریز: حرکتی کوچک با چندین معنا
حرکات بسیار ریز و کوچک، درخششی از هیجان اند که بسیار سریع روی چهره ی شما پدیدار میشوند و احساساتی را آشکار میکنند که احتملاً ترجیح میدهید پیش خودتان مخفی بمانند. این حرکات، حرکاتی نیستند که شما آنها را از روی عمد و قصد انتخاب کرده باشید. این حرکات اشاره ای سریع و مختصر به حالات درونی شما دارند. از میان این نوع حرکات بدنی میتوان به حرکت اطراف دهان، نگرانی و اضطراب در چشم ها و گشادشدن پره های بینی را نام برد.
حرکات بدنی جابه جا شده:
وقتی دچار احساسات ضد و نقیض هستید، ممکن است درگیر یک حالت بدنی شوید که هیچ ارتباطی به هدف اصلی شما ندارد. این حرکات انرژی های اضافی را آزاد میکنند و باعث کسب آرامش میشوند. نمونه هایی از حرکات جابه جا شده مانند در حالتی عصبی با چیزی بازی بازی کردن، کشیدن لاله های گوش، مرتب کردن لباس، نوازش یا مالیدن چانه، حرکت دادن انگشتان در لابه لای موها، غذا خوردن و سیگار کشیدن.پیش از آنکه افراد احساسات خود را با کلام بیان کنند، فعالیت های جابه جا شده و نابه جا، احساسات آنها را برملا و هویدا می کنند.
کلمات، انتقال دهنده ی اطلاعات و حرکات بدن و ژست ها، افشاگر نگرش ها هستند.
حرکات بدنیِ جهانی:
حرکات و حالات بدنیِ جهانی مانند سرخ شدن، لبخند زدن و گشادشدن مردمک چشم ها هنگام ترس، در سراسر دنیا به یک معنا هستند؛ زیرا ریشه ی آنها زیستی است.
-
لبخند زدن: زمانی که می بینید دو سر لبها به سوی بالا کشیده شده اند و در حاشیه ی بیرونی چشم ها چین و چروک افتاده است، این لبخند را لبخندی واقعی و با هدف نشان دادن لذت و رضایت مندی به حساب آورید.
-
سرخ شدن: نشان از شرمندگی و خجالت دارد. برای اینکه موقع شرمندگی بتوانید سرخ شدن خود را کنترل و مهار کنید، نفس های آرام و عمیقی از ناحیه ی دیافراگم بکشید تا بر اعصابتان مسلط شوید و جریان خونتان را کنترل کنید.
-
گریه کردن: نشانه ای جهانی برای اندوه است. اگر چشم هایتان را به نقطه ی تلاقی سقف و دیوار بدوزید، بغض خود را فرو خواهید خورد تا اشکتان سرازیر نشود.
-
شانه بالا انداختن: معنی حفاظت از خود، بی تفاوتی، تحقیر، بیخبری و خجالت به کار میرود. برای فهمیدن معنی دقیق شانه بالا انداختن باید به حرکات سایر قسمت های بدن فرد نیز دقت کنیم.